Кәсіпорынның қаржылық инвестициялық қызметінің мәні мен маңызы

      Шикізаттық емес секторға инвестиция  тартуда ең негізгісі – бәсекеге  қабілетті өндіріс құру, бірақ  олар үшін бізде оған жететін  дәрежеде технико-экономикалық жобалар  жоқ. өкінішке орай, көптеген ұсынылатын жоба бәсеке факторы есепке алынбайды. Бұл жоба сұранысқа ие болуы және табыс әкелуге кепілдік беруі керек. Үкіметпен қабылданған индустриалды-инновациялық стратегиямен  даму институттары, даму банкі құрылды және оның негізгі міндеті – біздің перспективалық жобаларды жүзеге асыруда кәсіпкерлерге көмектесу. Анықтап алу маңызды: егер берілген өнімге ішкі және әлемдік нарықтарда сұраныс болса, онда ол импорттық деңгейде бола ма, одан жоғары болмай ма?   Сондықтан даму институттарында маркетингтік зерттеулер орталықтары құрылды, олардан экономиканың басым секторлары мен жеке салалар бойынша жақсы оң нәтижелер күтілуде. Олар бізге қайда жылжу керек, қай жерден біз тиімді тұрмыс нарығын табуға болатынын айтады. Мүмкін, жаңа өндіріс типі – кластер, мысалы, мұнай өңдеуге маманданған Батыс Қазақстан, солтүстік өңірде - өндірісте және бидай өңдеуге маманданған.

 Инвестициялық сферада  мемлекет ролінің күшею мүмкіндіктерін  талдау кезінде мемлекеттік қатысуды  кеңейту дәрежесі обьективті  шектерін ескеру керек. Бұл шектер, бір жағынан нақты қаржы мүмкіндіктерімен,ол II жағынан мемлекеттің экономикасында болуы жеке инвесторларды шығарып тастамай, олардың ағымына әсер етуін шарттасылған . Инвестициялық сферада мемлекет ролінің күшеюі тепе-теңдіксіз мемлекеттендіру және шаруалық қызметін әкімшіліктендіруге  алып келеді.

       Инвестициялық қызметте мемлекеттің  қатысу принциптері туралы сұрақтар көбінесе инвестициялық көтерілу үшін қаржылық потенциалдың шектелгендігі проблемаларымен байланысты.

       Берілген проблемаларды талдау кезінде инвестицияның жеткіліктілік критериі туралы сұрақтар туындайды. Орта мерзімді периодта инвестиция жеткіліктілігінің критериі ретінде тұрақты экономикалық өсуге өтуді қамтамасыз ететін инвестициялардың ресурстар көлемі қызмет ете алады. Макроэкономика көзқарасынан бұл жиынтық таза инвестициялар көлемінің тұрақты оң мәндеріне жету дегенді білдіреді. Осымен байланысты инвестицияны өндіргіш капиталдың жиналған элементтердің шығуынан асатын деңгейге дейін ынталандыру керек. Сонымен бірге экономикалық дамудың қабылдауға болатын динамикасын қамтамасыз ету мүмкіндіктері ішкі жинақтарының төлем масштабымен, экономиканың нақты секторына салымдардың капитал қайтарымын төмендетумен шектелген. Қазақстан экономикасының бұл ерекшеліктері жақын арада мемлекеттік инвестициялық саясаттың принциптерін анықтайды. Инвестициялаудың гарықтық механизмінің қатты ресурстық шектеулері мен қалыптаспауын есепке ала отырып, инвестициялық қызмет сферасындағы мемлекетік саясат басымды  бағыттарды таңдау принциптерінде және “нүктелі инвестициялауды” таңдау принциптерінде негіздеуі керек. Өңделетін шаралардың негізділігі, реттілік және кешендігін күшейту негізінде инвестициялық процесті басқару дәрежесін көтеру.

   Берілген өзіндік ерекшелік мемлекеттің инвестициялық қызметте қатысу формасына да әсер етеді. Атап көрсеткендей, нарық экономикасында инвестор ретінде мемлекеттің рөлі ерекше мемлекеттік мәнге ие болған әлеуметтік сфера мен салалар, өмірді қамтамасыз ететін негізгі өндіріс үшін сақталады. Одан да маңызды мәнге жеке инвесторлардың қызметі үшін қолайлы режим құруға бағытталған инвестициялық процесті реттеу ие бола бастады.

    Қазіргі жағдайда  инвестициялық стратегияның бағдарлануы  кезінде мемлекеттік инвестициялық  саясатты құрайтындардың екеуі де (мемлекеттік инвестициялау және инвестициялық қызметті мемлекеттік реттеу) басымды салалар мен өндірістерді қолдауға бағытталуы және өлшенген, жүйелік сипатта болуы керек.

 

     Инвестиция  саласындағы  саясатты  жүргізуді   салықтық  льготтар  және  преференциялар  стагнацияда орналасқандықтан көп  сұрақтарды  шеше  алмайды,  сондықтан  келесі   ұсыныстар  бар:

     -      5 жылдан  кем емес    атқарушы  органының  нақты  статусы   және  оның  онық  белгілі  мақсатың  жеткілікті  ұзақ  мерзімде  көрсетілуі.

     -   Салықтық  льготалар  мен  преференцияларды   тек  жаңадан  құрылған  кәсіпорындар  мен   жаңа  өнім  түрін   шығарғандарға  ғана  берілуі.

     -  Жергілікті  территориялық органдардың    құрамындағы  міндетті  органдардың   бірдей  саясатты  орнату.

• Отандық  және  шетелдік  инвесторлардың  қызығушылығын  тартыу.
• “Бағалы  қағаздар  нарығындағы  инвесторлардың   құқығын  және  қызығушылығын  қорғау”   жөнінде  заң    қабылдау.
• Нарықтық  жағдайға  байланысты  инвестициялық  қор   жөнінде  заң  шығарушы  органдың  ісіне жаңалықтар  мен өзгертулер  енгізу,    қаржылық  институттарының төменділігі,   салықсалудың   қолайсыздығы.

Инвестицияға,  бәсекелестікке  тартатын  заңды  актілерден  басқа   нормативті-құқықтық  актілер  де  негізгі  рөл  атқарады  және  олар  инвестициялық  жобалаудың  процесін   реттейді.

     Шетел   тәжірибесіндегі  әдістемесін  Қазақстанның  қолайсыз  климотында  жүзге  асыру  мүмкін  мес.

    1.  Инвестициялық   жобаның   қаржылық  эффектілігін  бағалып  арнайы  әдістемелік   құралдар  қажет

    2.  Қазіргі   қаржылық   көрсеткіштерге  сай   инвестициялық  жобаның  интегралды  эффектісіне  баға  беру.

    3.  Инвестициялық   жобаның  эффектілігін   анықтауда   экономикалық,  әлеуметтік  және  құрылымдық  мінездемені  қолдана  отырып  экономикалық  көрсеткіштерді   дайындау.

    4.  Экономикалық,  бюджеттік,  қаржылық    эффектісі   бойынша  нормативті  және  әдістемелік  ұсыныс  беру.

5. Инвестициялық  жобаның  эффектілігін  анықтау үшін  уақытша  әдіс  қолдану.
6. Инвесторларды   қызықтыратын   кедендік  пошлині  жөніндегі  заңдарға  жаңалықтар  мен  өзгертулер  енгізу.Нәтижесінде  инвестициялық  жобаға  қажетті   жаңа  технологияны  өткізу  жеңіл  болады.

7. Еңбек  саласындағы  заңдылыққа  жаңалықтар  мен  өзгертулер енгізу,  яғни   қазіргі  талаптарға  сай  экономикалық  жағдайға  лицензиясы  бар  шетел   еңбекті   дифференциалды  түрде  талап  ету.                                                        8.  Салық заңдылығы бойынша:

- Салық  штрафы  бөліміндегі    салықтық  администрациясын  жақсарту,  яғни  салық  нормасын  және   заң  келісіміндегі    салықты  бұзу  түрлері  мен  сатысына  байланысты  дифференциялау.

- Салық  төлеушінің  блокирленген  шотын    төленбеген  сомманы  ұстап қалу  үшін   неғұрлым  нарықтық  механизм  таңдау  қажет.

-  Нью-йорк  конвенциясына  сәйкес  шетел  арбитраждары  еңбегіне     тиісті   Азаматтық   Кодекстің  жағдайын  түсіну.

- Тәуелсіз  эксперттерді   тарту   үшін  интерпретациялық  және  түсіндіру   белгілерінің  механизімін  орындау.

        - Екіеселік  салықты  төлеуге  қарсы  шара  шығару. 

                 -  Ұлттық  және  шетел  инвесторларына  ұзақ  мерзімді  инвестициялық   жобаны  іске  асырудағы   ҚР-ң   саудасын  және инвестиция  бойынша   индустриялық  Министрліктің   комитетінің  ролін  күшейту.

                -  Инвестиция  жөнінде  заң   шығарушылар  отандық  және  шетелдік  инвесторлар  үшін  сәйкесінше   льготаларды  қарастыру   қажет.

-  Шикізат  облысындағы,  мұнай  табу  саласында,  қара  және  түсті  металлургия   саласындағы  толық  және  уақытылы  салықсалумен  қамтамасыз болу  үшін  ҚР-ғы  қаржылық  Министрлігінің  құқығына  байланысты   арнайы  салық   қызметін  құру.

9.  Әдістемелік   ұсыныстар  арнайы  органдармен   бекітілу  қажет,  жоғары  технологияланған  инвестицияның  эффектілігін    бағалау  үшін.

10.Инвестиция  жөнінде   заң  шығарушылар  әдістемелік   құралда келесілерді  қарастыру   қажет:

- Инвестициялық  жобаның    бизнес-жоспарын  құрудың  құрылымы;

• Льгота  және  преференцияны  ұсынуға  тапсырыс.
• Салықтан  және  кеден  бажынан  босатылған   импортты  жабдықтардың  көлемінің  құрылымын  өңдеу.

 

     “2030  бағдарламасы”   бағытындағы   Қазақстан Республикасындағы инвестицияны  игеру және  болжам  жасау.

     Әлемдік ұйымдар соңғы кездері Қазақстанға үлкен сенім  білдіруде.  Мемлекетің  әлеуметтік  және  саяси тұрақтылығына байланысты  инвестицияның құйылымына  үлкен мүмкіндіктер  бар.

    Мемлекеттік   инвестиция  бағдарламасына  үлкен   рол  тигізушілер  қаржы   Министірлігі,  экономика  Министірлігі   және  ҚР-ның  бағдарламаны  жоспарлау  агенттігі  б.т. 

     Шетел   инвесторлары  кеңесінің  пленаралық  отырысында  өте  көп  нәрсе   талқыланды.  Сонымен  қатар,  қазіргі  қолданыстағы  өндірістерді  жаңарту  мен  жделдете  дамыту  жоспары да  бар.  Қазақстандық  машина  жасау  кәсіпорындағы  базасында  ішкі  және  сыртқы  рыноктарды  сұранысқа  ие  өнімдер  шығаратын  бірлескен  өндірістер  құру  жөнінде  ірі  шетелдік  компаниялармен  келіссөздер  жүргізілуде.

     Қазақстанда   химия  өнеркәсібін  дамытудың  да  жақсы  болашағы  бар.  Қаратау  бассейінінің  фосфориттерін  өңдеуге  негізделген  фосфор  өнеркәсібі  осы  саладағы   табысты  жобалардың  бірінен  саналады.  Ал  Ақтөбе  хром  тұздары  зауыты  отандық  шикізаттан  осы  өнімді  шығару  жөнінде  әлемнің  жетекші  компаниялармен  бәсекені  сәтті  жалғастыруда.

     Табиғи  және  іліспелі  мұнай  газдары   негізінде  азот  тыңайтқыштары   өндіісін  қалыптастыру  ісі де  жоспарда  тұр.

Осыған  байланысты  Н.Назарбаев  кеңесте  жұмыс  істейтін  компанияларды,  әсіресе Маңғыстау облысында мұнай және  газ өндірісімен айналысып жүрген  компанияларды   аталған жобоны  жүзеге  асыруға қатысуға  шақырады.  Қазақстанның  металлургия саласында да  шетелдік  инвесторлары  компанияларды,  әсіресе Маңғыстау облысында  мұнай  және газ   өндірісімен  айналысып  жүрген  компанияларды  аталған  жобаны  жүзеге   асыруға  қатысуға  шақырады.

      Қазақстанның   металлургия  саласында  да  шетелдік  инвесторлардың  қатысуымен  жақсы  дамып  келе  жатқан  өндіріс  орындары   баршылық.  Мәселен,  “Самсунг ”  корпарациясының   еншілес  кәсіпорын – “Қазақмыс  корпорациясы” АҚ  2003  жылдың  қазан  айында   төменгі  сортты  мырыш  концентраттарынан  металл  мырышын  айырып  алатын   зауытты  іске  қосты.  Зауыттың  жобалық  қуаты жылына  100  мың тонна катодты мырыш алуға есептелген.

     Еуразия   өнеркәсіптік  ассоциациясы  “Орыс   алюминий”  компаниясымен   бірлесіп,  “Еуразия  алюминийі   компаниясын”  құру  жөніндегі   меморандумға  қол  қойды.  Бұл   жобаның  мақсаты  Қазақстанда жылына  1500 тонна глинозем  өндіретім зауытты және  500 тонна өнім  беретін алюминий  зауытын салу б.т.

      “ЛНМ  Групп”  компаниясы Ақтау   теңіз  порты  аумағында   мұнай  өндірісіне  қажетті   спиральжиекті  құбырлар  шығаратын   зауыт  құрылысын  жүргізуде.  Елбасы  осылай  дей  келіп,  еліміздің  құрылыс  индустриясы  да  қарқын  алып  келе  жатқанына  назар  аудартты.  Үстіміздегі  жылдың  он  айының  ішінде  тұрғын  үй құрылысына  бағытталған  инвестиция  көлемі  өткен  жылғыдан 2 есе  асып  түсті.  Осы  кезең  ішінде  тұрғын  үй  былтырғыдан  32  пайызға  артық  салынды.  Осыған құрылыс  материалдарын  шығару  өндірісі  де  сайма-сай  дамуда.  Бүтіндей  алғанда,  құрылыс  индустриясы  экономиканың  перспективалы  секторы  ретінде  қалыптасуда.

     Соңғы   жылдары  еліміздің  агроөнеркәсіптік  кешені  де  тұрақты  даму  үстінде.  Қазақстан  Республикасының  2003-2005  жылдарға  арналған  Мемлекеттік   азық-түлік  бағдарламасы  еліміздің   азық-түлік  қауіпсіздігін   қамтамасыз  етуге  бағытталған.  Ол  сәтті  жүзеге  асып келеді.

     Шетелдік  инвесторлармен  бірлесіп  жұмыс   істеудің  жоғарыдағыдай  мысалдарына   тоқтала  келе  Елбасы  еліміздің   көлік  инфрақұрылымын  нығайтудың  да  ерекше  маңызды  барлығын,   бәсекеге  қабілетті  халықаралық  көлік  дәліздерін  қалыптастыру  және  ұлттық  көлік  жүйесін  дамыту  осы істің   басты  мақсаты  болып  табылатындығын  атап  өтті.

      Осы   мақсатта  сәйкес  соңғы  жолдары   темір  жол  магистралдарын,  автокөлік  жолдарын,  телекаммуникациялық,  инженерлік  желілерді  жаңғарту  мен  жаңадан  салу  белсенді  сипат  алуда.

      Қазақстанда   тораптық  әуежайлар  жүйесін   енгізу  жоспары  жылдары   темір  жол  магистралдарын,  автокөлік  жолдарын,  телекоммуникациялық,  инженерлік  желілерді   жаңғырту  мен  жаңадан  салу  белсенді  сипат  алуда.     Қазақстанда  тораптық  әуежайлар  жүйесін   енгізу  жоспары  жасалынған.  Қазіргі  күні  ішкі  және  халықаралық   сапарларды  орында  Алматы,  Астана,  Атырау  қалаларында  тораптық  әежайлар  қалыптастырылуда.

     Еліміздің   көлік  жүйесінің  тартылымдығын   арттыру  мақсатында менің   тапсырмаммен  Қазақстанның 2020  жылға   дейінгі  Көлік  стратегиясының  жобасы  әзірленеді.  Ол  мемлекеттің   экономикалық  дамуына  қызмет  ететін  болады,  деп  сөз  өрбіткен  Президент республикамызға жоғарыдағыдай ауқымды шараларды жүзеге  асыру жөнінде шетелдік  инвесторлалдың  қосып отырған үлесі қомақты екенін  де  айтып өтті.

    Сіздер  біздің  мемлекетіміздің  экономикалық  мүмкіндіктеріне  бірінші  болып  сенім  білдіріп,  елімізге  жаңа  идеялар  мен  технологияларды  әкеліңіздер.  Бүгінгі күні  сіздер  осындай  істеріңізбен  елімізге  ықылас  танытып  отырған  басқа  да  әлеуетті  инвесторлар  үшін  үлгі  болып  табыласыздар.  Сондықтан  сіздерг  және  сіздер  өкілдері  болып табылатын әлемдік компанияларға алғысымды білдіремін.  Сонымен қатар,  елімізге  қосымша инвестициялар тартуда,  жаңа  технологияларды енгізу  мен сапаның халықаралық стандарттарына  жету  жолында бізге әлі де  көмек көрсетіп,  қолдау  білдіресіздер деген үміттемін, - деді  Елбасы.