Кәсіпорынның қаржылық инвестициялық қызметінің мәні мен маңызы

  

Экономиканың ґрбір саласына келетін портфельдік инвестицияны ма¶сат¶а лайы¶ты стимульдендіру кѕдік тудырмайды. Себебі, инвестициялау объектілерін ба¶ылауды жоµалту ¶ауіпінсіз ¶аржы ресурстарыныє келуін ¶ам-сыздандырады. Әлемдік экономиканыє перспективаларыныє аны¶талмаµан-дыµынан портфельдік инвестицияµлара байланысты болжау јте ¶иын. Біра¶ бЅл инвестициялардыє негізгі алушылары болып ґлемніє дамыµан батыс елдері болып  ¶алатыны кѕдік тудырмайды. Сонымен шетел инвестицияларыныє динамикасы инвестицияларды ¶олданудыє кјрсеткіштері мен структурасын толы¶ кјлемде жа¶сармаµанын кјрсетеді. БЅныє тјмендегідей себептері бар:

1. Өєдеу кешеніндегі инвестициялы¶ капиталдардыє дефецитініє кјбею фонында отын шикізат секторын инвестициялаудыє ѕлкен коммерциялы¶ тартымдылыµы, бЅл секторлардыє пайда ґкелуініє , бјлінуініє кјбеюі.
2. Еліміздегі жина¶таудыє масштабты¶ потенциалыныє жиналуы.
3. Ѕлтты¶ экономикасыныє жина¶тау ¶орыныє јндірістегі инвестицияµа трансфармациялануыныє ¶амтамасыз ететін инвестициялы¶ нары¶ инфра¶Ѕрылымыныє жо¶тыµы.
4. Өндірістегі капитал жеткілікті саладан, капитал жеткіліксіз салаµа капиталдардыє салааралы¶ айналым каналыныє дамымаµандыµы.
5. Өндіріс ¶уаттарыныє бґсекелесу мѕмкіншілігін дефецитімен байланысты инвестициялы¶ шектер, жеке алµанда химиялы¶ жґне мЅнай химиялы¶ кешендері .
6. Банктік жѕйелерініє капиталдандыруыныє тјмен сатылыµы жґне оныє аз ¶уаттылыµы.

       Сонымен ¶аза¶стан экономикасыныє ґрбір саласындаµы инвести-цияныє  ¶Ѕрлымы мен жаµдайын зерттеу, ар¶ылы шетел капиталдарын тартудыє ¶азіргі масштабы республикамыздыє ¶ажеттілігіне жауап бере алмайды деген шешімге келеміз. БЅныє себебі республикамыз бірден жѕйелік жґне ¶Ѕрлымды¶ жаєарту тапсырмаларын орындаумен жґне антикризистік макроэкономикалы¶ тЅра¶тылы¶пен тѕсіндіріледі. Осыµан байланысты республика отырып, мЅнай газ секторыныє ролін ¶арастыра отырып , мЅнай жґне газ јєдеу саласындаµы инвестициялы¶ жЅмыстарды активтендіру сЅраµы актуалды болып табылады.

               «Қазақстанның даму банкі» АҚ-да өткізілген зерттеулер нәтижесінде үш инвестициялық жоба қолданды және қаржыландырылды:

1. «Южполиметалл» АҚ-ның жобасы. Өндіріс көлемі елдің ішкі қажеттілігін жабуға мүмкіндік береді.
2. «Ютекс» ЖШС жобасы. Өндіріс іске асыру 2004 жылдың қараша айынан бастап жүргізіле бастады.
3. «Меланж-1» АҚ-ның инвестициялық жобасы. Жоба әлемдік стандарттарға сәйкес келетін элиталық мақтақағаз маталары қарастырады. 

Бірқатар инвестициялық  жобалардың құжаттық пакеті даму институттарында  қарастырылуда болады:

1. «Южполиметалл» АҚ-ның жобасы – «Аккумуляторлық батареялар» құны 10 млн. доллар
2. «Южполиметалл» АҚ-ның жобасы – «Екінші кезекті цинк зауытының құрылысы» құны 20 млн. доллар
3. «INADA TEXTILE» ЖШС БК жобасы құны 10 млн. доллар
4. «Babur name» - «Дәрілер зауыты» құны 30 млн. доллар
5. «КазКварцИндастриаз» ЖШС жобасы – «құрылыс материалдарының өндірісі» тағы басқалар.

Коммерциялық банктерде  төрт инвестициялық жобалар қарастырылу  үстінде:

1. «Кентаулық трансформаторлық зауыт» ААҚ құны 6 млн. доллар
2. «Шымкентмай» ААҚ – «Өсім майын күйдіру мен құю цехтарын құру» құны 8 млн. доллар
3. «Шымкенттік тері-аяқ киім зауыты» ЖШС – «Өндірісті кеңейту»  құны 5  млн. доллар
4. «Капланбек» ЖШС – «Шарап зауытын қайта құру мен жүзімдіктер астынан жерді кеңейту» құны 6 млн. доллар.

Қазақстан Республикасының  Президентінің халыққа жолдауын жүзеге асыру мақсатында бәсекеге қабілетті экономикаға қол жету осы облыста бұрын қабылданғандардың қатарына бірқатар инвестициялық жобалар таңдалды, оның ішінде:

1. «Химфарм» ААҚ – «Таблеткалар өндірісін кеңейту» құны 17 млн. доллар
2. Өнеркәсіптік корпорация «Южполиметалл» - «Мұнайхимиялық комплекс құрылысы»  құны 50 млн. доллар

«Альянс Қазақ  Орыс Текстиль» ЖШС – «Иіру  және тігу фабрикасының құрылысы»  құны 26 млн. евро.

2005 – 2007 жыл  аралы¶ болжау бойынша Қзбекстан мЅнай јнімдерініє императоры, ал ¶аза¶стан оны табиµи жеткізуші болып ¶алуы мѕмкін. Осы ма¶сатпен екі ел шекарасында, мЅнай јнімдер зауытыныє шаµын кешені салынуы мѕмкін. БЅµан кјп ¶аражат жґне уа¶ыт ¶ажет етілмейді.

            БЅл жерде ¶аржыландыруды банктік кредитпен салыстырµанда

40 – 60 % - µа  ы¶шамдайтын лизингтік схемалар ¶олдануµа болады.

     Еліміздіє инвестициялы¶ саясаты ірі салымдарын ¶аржыландыру ѕшінжаµдайлар жасауµа отанды¶ жґне шетелдік ¶аражаттарды келтіруге, тауар јндіру жґне кјрсетуді ѕлкен тиімділікпен нары¶ ¶атынастары субъектілерініє сЅраныстарына сґйкес Ѕлµайтуµа баµытталуы тиіс.

           Жеке инвесторлар мемлекеттік  инвесторларµа ¶араµанда коммерциялы¶  табысты кјбейтуге јте ¶Ѕштар. Олар тауарларды жґне ¶ызмет кјрсетуді сЅраныстармен Ѕштастыра отырып арттыруµа ,јндірістіє тѕрлі жобаларымен наµыз тиімділерін пацдалануµа тырысады. Міне, сонды¶тан да, жеке инвесторлардыє јндірісті дамыту белсенділігін ¶олдай отырып, мемлекет тарапынан оларµа ¶олайлы жаµдайлар жасауµа, атап айт¶анда, салы¶ салу, несие беру, кедендік пошлиндар жаµынан едґуір жеєілдіктер беруге тиіс.

         Соєµы жылдары біздіє республикамызда шетел инвестицияларымен (¶аржымен) жЅмыс істейтін кґсіпорындардыє саныныє кјбейе тѕскені мґлім. ¶азіргі кезде республикамыздаµы инвестициялы¶ тапшылы¶ аса маєызды проблемалардыє бірі болып табылады. Нары¶ты¶ экономиканыє жаєа кезеєініє ма¶саттарына тек шетелдік инвестициялардыє белсенді тѕрмен ¶атысуы мен олар ѕшін барынша ¶олайлы жаµдай жасалуымен µана ¶ол жетеді, јйткені ¶ор жинайтын ішкі кјздер бізді ґзірше жеткіліксіз.

Республикалық бюджет қаражаты есебінен 2006 жылы кешендердің құрылысы мен қайта құруға 3510,3 млн. теңге (жыл басынан бері 784,3 млн. теңге игерілген) бөлу қарастырылған. Оның ішінде:

• білім беру саласына – 1493 млн. теңге (229,6 млн. теңге игерілген);
• денсаулық сақтауға – 1079,8 млн. теңге (149,8 млн. теңге игерілген);
• ауыз сумен қамтамасыз етуге – 937,5 млн. теңге (404,9 млн. теңге игерілген).

Сонымен қатар, несие ретінде тұрғын үй құрылысына – 5909 млн. теңге (1153,0 млн. теңге игерілді), мемлекеттік коммуналдық тұрғын үй құрылысына – 393,8 млн. теңге (46,5 млн. теңге игерілді) бөлу қарастырылған. Бұдан басқа облыстың аудандары мен қалаларында инженерлік жүйенің құрылысы мен қайта құрылысына облыстық бюджет қаржысы есебінен 989,3 млн. теңге (388,2 млн. теңге игерілді) қаралған.

 2006 жылы облыстық бюджет қаржысы есебінен әлеуметтік сала мен коммуналдық меншік кешендерінің құрылысы мен қайта құруға – 1656,6 млн. теңге (игерілгені – 393,7 млн. теңге), оның ішінде жоба-іздестіру жұмыстарына – 149,2 млн. теңге (игерілгені – 68,9 млн. теңге) бөлу қаралған.

 

2.2 Оңтүстік  Қазақстан обылысының кәсіпорындағы қаржылық инвестициялық процестерді талдау

 

     Облыстағы инвестициялық климатты жақсартудың мақсатында ОҚО-ның әкімімен 2003-2005 жылдарға тікелей шетел инвестицияларын тарту бойынша аймақтық бағдарлама бекітілді.

     Экономика ашылған тікелей инвестицияларды тарту бойынша шаралар қабылданды. Аймақта инвестициялау үшін перспективалы машина жасау кәсіпорны, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, туризм мен энергетика саласы болып табылады.

     2003 жылдың соңғы 8 айын есептей отырып, нақты нәтижелерге қол жеткізілгенін айта кету керек. Қазіргі кезде облыстың экономиканың тұрақтылығы мен көтерілуі отандық және шетелдік инвестицияларды тартпай болмайды.

     Бұл бағытта жүргізетін жұмыстар, жаңа формалар мен әдістер негізгі капиталдағы инвестиция көлемін айтарлықтай көбейтті, ол 10777,0 млн.тенгені құрады, ол өткен жылдан 1,5 есе көп. Мұны төмендегі 6 кестеден көруге болады.

	Негізгі капиталға инвестиция		Оның ішінде капиталдық құрылысқа инвестиция		Капиталдық  құрылысқа  шетелдік  инвестиция
	Млн.тенге	2004 жылғы кезеңге сәйкес,%	Млн.тенге	2004жылғы кезеңге сәйкес,%	Млн.тенге
Облыс бойынша  барлығы	10777,0	111,0	9244,7	163,0	1100,8
Шымкент қ.	6614,0	132,1	5674,5	182,9	17,4
Арыс қ.	80,9	2,0р.	73,9	2,6	-
Кентау қ.	211,9	163,8	195,9	2,5р.	-
Түркістан қ.	1093,8	34,3	941,1	59,9	264,9
Бәйдібек ауданы	46,5	137,9	42,3	193,9	-
Қазығұрт ауданы	87,2	3,0р.	71,0	4,3р.	-
Мақтарал ауданы	864,3	4,6р.	779,9	6,2р.	274,6
Ордабасы ауданы	54,3	185,2	45,1	2,2р.	-
Отырар ауданы	48,9	96,1	41,7	95,4	-
Сайрам ауданы	289,7	141,5	276,0	163,1	5,1
Сарыағаш ауданы	141,4	112,4	121,1	117,6	4,6
Созақ ауданы	782,2	3,1р.	597,4	3,9р.	523,6

 

6 кесте.        Облыс бойынша негізгі капиталға инвестиция

 

 

       Инвестицияларды игеру көлемінің бар болуы мен мөлшері құрылыс, қайта құру және техникалық қайта жарақтандыру салаларын игеру көлемінің бар болуы мен мөлшері кәсіпорынның инвестициялық мүмкіндіктері мен қаржылық көрсеткіштері болып табылады

       Бірінші рет бірнеше жылдан бері облысымыз ивестициялық салада  оң нәтижелерге жетті. ОҚО ірі өнеркәсіптік аумақ болып табылады. Оның территориясында 300-ден аса ірі және орта кәсіпорындар қызмет етеді. 40 шақты елде экспорт жүзеге асырылады. Инвестициялық салымдар негізінде кәсіпорындар ары қарай да өндірісті және өнім түрлерін ұлғайта, кеңейте береді.

    Өткен жылдағы қаржыландыру көздері бойынша қаржыландыру құрылысында бірінші орында 5205 млн.тенге құрайтын облыс бойынша шаруашылық жүргізуші субьектілердің меншікті қаражаттары болады (7 кесте). 

 

7 кесте.     2005 ж. қаңтар-тамыз айларындағы қаржыландыру көздері бойынша облыстағы капиталды құрылыстарға инвестициялардың салыстырмалы құрылысы

 

 

	Млн.тенге	Қорытындыға,%-бен	2005 ж. қаңтар-тамыз, млн.тенге
Құрылыстардағы барлық инвестициялар	9244,7	100	5387,6
Оның ішінде: бюджет қаржылары  есебінен	2938,2	31,8	2084,5
Оның ішінде: республикалық  бюджет	1952,0	21,1	1459,8
Жергілікті бюджет	986,2	10,7	624,7
Ұйымдар мен кәсіпорындардың  меншікті қаражаттары	5205,7	56,3	2655,5
Шетелдік инвестициялар	1100,8	11,9	647,6

 

 

     2938,2 млн.тенге сомасындағы бюджеттік инвестициялар Қызылорда-Атакент жолдарының құрылысын қаржыландыру көзі болып табылады. Жылдың басынан республикалық бюджет қаржыларының 1513,5 млн.тенге игерілді. Бюджеттік инвестиция Мақтарал ауданының ирригациялық құрылыс жүйесіне, Сарыағаш, Арыс, Отырар аудандарда (107 млн.тенге) су тарту құралдарына бағытталған.

     Капиталдық құрылыстағы инвестицияның салалық құрылысы талдауы оның негізінен кен өндіру және өңдеу өнеркәсіптеріне оның ішінде химимя, текстиль бұйымдарына және инфрақұрылымға бағытталғанын көрсетеді.