Орта мектепте паскаль программалау тілін оқытуды жетілдіру жолдары

Қазақстан  Республикасы  Білім және ғылым  министрлігі

Семей  мемлекеттік педагогикалық  институты

 

 

 

 

 

 

 

 

Омарғалиева М.Б.

 

 

Орта  мектепте Паскаль программалау тілін  оқытуды 

жетілдіру жолдары

 

 

ДИПЛОМДЫҚ   ЖҰМЫС

 

 

мамандығы  «050111-Информатика» (жеделдетілген)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Семей  2012

 

 

 

Қазақстан  Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Семей  мемлекеттік педагогикалық институты

 

 

 

 

«Қорғауға жіберілді»

«_____» _____________ 2012 жыл

Физика және информатика

кафедрасының  меңгерушісі 

п.ғ.д., профессор ________Маусымбаев С.С.

 

 

 

 

 

 

ДИПЛОМДЫҚ   ЖҰМЫС

 

Тақырыбы:  «Орта мектепте Паскаль программалау тілін оқытуды

жетілдіру жолдары»

 

 

мамандығы  «050111-Информатика» (жеделдетілген)

 

 

 

 

Орындаған     Омарғалиева М.Б.

 

Ғылыми жетекші    Байжуманов М.Ж.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Семей  2012

 

 

 

 

Кіріспе

1.     Орта  мектепте Паскаль программалау тілін оқытудың ғылыми әдістемелік  негіздері

1.1. Орта мектептегі программалау тілдерін оқыту әдістерінің жалпы мәселелері

1.2. Орта мектепте   программалау  тілін оқытудың орны

1.3. Орта мектеп оқушыларын компьютерде программалау дағдысына баулу.

2.     Орта мектепте Паскаль программалау тілін оқытуда жаңа педагогикалық технологиялар

2.1   Программалау тілдерін оқытудың модульдік технологиясы

2.2   Программалау тілдерін оқытуда дидактикалық материалдар

2.3   Паскаль программалау тілін оқытуда электрондық оқулық

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Қосымшалар

 

 

Кіріспе

Президентіміздің  нақты тапсырмасына сәйкес, Республика Үкіметі орта білім беру мекемелерін  ісіне қазірдің өзінде кірісіп кетті. Алайда, білім беру мекемелерін компьютерлендіру дегеніміз өзі сандық көрсеткіштер арқылы ғана өлшенбек емес. Әңгіме, оқушылардың  қазіргі заман талабына сай жан-жақтылығын қамтамасыз ету жолындағы кеңінен  ақпараттандыру процесі жайлы болып  отыр.

Мектепте информатиканы оқытудың мақсаты - әрбір оқушыға информатиканы ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальды білімін беріп, оқушыларға осы білімді мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негіздерін түпкілікті және сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру болып табылады. Қазіргі заманда адам көп істі компьютер пайдалану арқылы атқарады. Кез келген міндетті орындау алгоритмінің болуын, яғни нәтиже алуға жеткізетін әрекеттердің алдын-ала жазылуын қажет етеді. Алгоритмнің негізінде программа түзіледі, яғни есеп шешуінің алгоритмі оны компьютерде орындауға жарамды түрде жазылады. Осыдан барып компьютердің көмегімен есепті шешу процесінің мәні алгоритмдерді құру екені көрінеді.

Қазіргі қоғам өміріндегі  алгоритмдеудің ролі оны пайдаланудың техникалық аспектілермен ғана айқындалмайды. Алгоритмдік қатынас адамның  күнделікті өмірінен, олардың әдеттегі жұмысынан айырғысыз. Басым көп  жағдайларда адам қызметінің нәтижесі оның өз әрекеттерінің алгоритмдік  мәнін қаншалықты дәл білетіндігіне  тәуелді: әр мезетте, қандай ретте не істеу керек; әрекеттер қорытындысы  қандай болу керек. Бұл белгілі дәрежеде алгоритмдерді құрастыру мен пайдалана білуге қатысты.

«Информатика және есептеуіш  техника негіздері» пән ретінде  қалыптасқан ғылымның бір саласы. Мұнда алгоритм құрастыру, жазу түсініктері  беріліп, қазіргі кезде кең тараған  программалау тілінің бірі -  Паскаль  тілінің ерекшеліктері қарастырылып, оны пайдаланып математика, физика есептерін шығаруды компьютерде  орындау жүзеге асырылады.

Информатика пәні негізінен  мынадай тақырыптарды қамтиды:

• «Алгоритм», «программа» ұғымы.

• Алгоритмдерді қарапайым тілде, блок-схема түрінде жазу.

• Паскаль тілінде мәліметтерді сипаттау, программалар құру, оларды компьютерде орындау.

• Әр түрлі операторларды жазу, функциялар мен процедураларды пайдалану жолдары т.б.

Қазіргі кезде Паскаль  тілі кез-келген күрделі есептерді  шығара алатын, кең таралған стандартты оқу тіліне айналды. Сондықтан жалпы  білім беретін мектептерде программалауды оқытуда осы Паскаль тілі таңдалып  алынған.Программалау тілінің бірі – Паскальдің негізін салушы Никлас Вирттың тұжырымдауынша, программалау ісі қалай болған күнде де математикасыз өмір сүре алмайды. Математика қанша дамыса да көптеген құбылысты математикалық түрде мазмұндап жазу әлі күнге мүмкін болмай отырғаны сияқты, көптеген есептер үшін алгоритм жазу әлі күнге мүмкін болмай отыр.

Соңғы төрт-бес жыл ішінде пайда  болған жаңа программалық өнімдер көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды  пайдалана білудің аса қажеттігін көрсетті. Біздің қоғамымызда болып  жатқан өзгерістер орта білім беру саласының дамуына да өзгерістер енгізуге себепші болды.

Біздің негізгі мақсатымыз – мектеп курсындағы жаңа бағдарлама бойынша 2005-2006 оқу жылында ғана Информатика  пәніне енгізілген 9-сынып оқулығындағы Паскаль тілі программасының оқытудың әдістемелік ерекшеліктеріне тоқталамыз және көкейтесті бірнеше мәселелерді қарастыру және жетілдіру жолдарын ұсынамыз. Ойымыз дәлелді болу үшін жоғарғы оқу орнының материалдарымен салыстырып, айырмашылықтарына баса назар аударып, ондағы қолданатын тәсілдерді мектеп деңгейінде қарастырамыз. Кез келген есепті компьютермен шешу үшін алдымен есептің математикалық қойылуын анықтау, алгоритмін құру, одан соң оны програмалау тілінде жазу керек екені белгілі.

Менің бітіру жұмысым  бөлімнен тұрады.

І тарауда. Орта мектепте программалау тілін оқытудың ғылыми әдістемелік  негіздері осы тарауда қарастырдым. Яғни, оқушыларды программалауға баулу.

ІІ тарауда.  Бұл тарау толығымен мектептегі Turbo Pascal программалау тілін оқытудың жетілдіру жолдарын қарастырдым.

Қорыта келе, менің бітіру жұмысымның негізгі мақсаты –  орта мектепте программалау негіздерін оқыту ерекшеліктері, Паскаль-программалу тілі, және оның негізгі элементтері туралы айту, түсіндіру. Паскаль программасында жұмыс жасай білуге үйрету. Тез ойлап, ұтымды жауап қайыра білуге, жүйелі, еркін сөйлеу дағдыларын дамыту, пәнге қызығушылығын арттыру. Оқушыларды компьютермен жұмыс жасата отырып, қауіпсіздік ережесін сақтауға,ұқыптылыққа,еңбексүйгіштікке, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Орта  мектепте Паскаль программалау тілін оқытудың

ғылыми әдістемелік  негіздері

 

1.1  Орта мектептегі программалау тілдерін оқыту әдістерінің жалпы мәселелері

 

Информатика пәнінің мектеп пәні ретінде енгізілгеніне  біршама жылдар болды. Ал алгоритмдеу  және программалау информатика курсының дәстүрлі тараулары болып есептеледі. Осы уақыт ішінде информатика  пәнінің мазмұны бірнеше рет  өзгеріске ұшырады. А.П. Ершов пен  В.М. Монаховтың «Информатика және есептеуіш  техника негіздері» оқулығында информатиканың мазмұны мына ұғымдарға бағытталып құрастырылған: ақпарат-алгоритм-программа. Оқулықтардың негізгі мазмұны  оқушылардың  алгоритмдік ойлау қабілетін  дамытуға бағытталған. Программалау дегеніміз  ЭЕМ-нің  программалық қамсыздандыруының  өңделуінің қызметін атқаратын информатиканың бөлімі, нақты мағынада программалау белгілі бір программалау тіліндегі  кез келген программаны өңдеу  процесін білдіреді.

Жаңа  ақпараттық технологияларды құрумен  айналысу үшін де программалау тілдерін меңгеру қажет. Паскаль программалау тілі программалаушыға көп мүмкіндік  беретін ыңғайлы тіл. Программалау курсының негізгі мақсаты оқушыларды программалау курсымен таныстыру және есептеу алгоритмдері мен жоғарғы  деңгейдегі тілде (Паскаль) оларды программалауға үйрету. Сондай-ақ оқушылардың программалау жүйесімен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру.

Негізігі  мәселелері:

• Информатика бөлімі ретіндегі программалау.
• Өлшемдермен жұмыс істеу алгоритмдері.
• Әр түрлі құрылымды есептеу алгоритмдерін құру.
• Паскаль программалау тілімен танысу.
• Программалау тілінің нақты бағытын анықтау.
• Паскальда программалау жүйесінің  жұмыс тәсілдерін меңгеру.

ЭЕМ-дегі программалаудың бірден-бір қажетті  құралы болып программалық қамсыздандыру  табылады. ЭЕМ-нің 1, 2, 3 ұрпақтарында программалық қамсыздандыру құралдары барлық қолданушыларға ЕМ-нің 1,2,3 ұрпақтарында программалық қамсыздандыру құралдары  барлық қолданушылардың қолы жетерліктей  болды.Енді программалай білуді, программалау тілдерін білу қажет емес. Біздің уақытта программалаушы мамандар программалауға тек программалық қамсыздандыру құралы болмаған жағдайда ғана қатынасады. Осыдан мынадай сұрақ туады: Онда не үшін мектепте программалау курсын оқытады? Бұл сұраққа екі жауап бар:

1. Информатика  курсын фундаментальды білу үшін. Информатика курсының фундаментальды  принципіне компьютердің жұмыс  программасын басқару жатады.

2. Пәннің  негізгі функциясы көзқарасы  тұрғысынан кез келген мектеп  пәні бұл функцияны білімділік, тәрбиелік, дамытушылық функцияларымен  қатар алып жүру керек.

Программалау  шығармашылықтың профессионалдық  саласы болып табылады. Ол өте маңызды  қазіргі заманға сай перспективалы  мамандық екеніне барлығының көзі жеткен. Программалауды мектепте және жоғарғы  мектепте оқыту әдістемелері өзгеріп, өңделіп отырды. Қазіргі кезде  программалау негіздері орта мектептің  9 сыныбында Б. Бөрібаев, Б.Нақысбеков пен Г.Мадиярованың «Информатика және есептеуішщ техника негіздері» оқулығы бойынша оқытылады. Программалауды оқытудың  әр түрлі парадигмалары бар және әрқайсысының өз ерекшелігі мен артықшылықтары бар. Негізгі парадигмаларға жататындар:

• Процедуралық программалау (Паскаль, Бейсик, Фортран, СИ, Ассемблер).
• Логикалық программалау (Пролог).
• Функционалды программалау (Лисп).
• Нысаналы-бағытталған программалау (Смолток, СИ, Делфи).

Классикалық, универсалды және кең таралған парадигма  процедуралық программалау болып табылады. Сондықтан мектепте кеңінен оқытылатын программалау тілдеріне Паскаль  мен Бейсик жатады. Жалпы программалауды оқу процесі мен оның практикалық  меңгеруі үш бөлімге бөлінеді:

• Есептеу алгоритмінің құрылу әдістерін қарастыру.
• Программалау тілін оқу.
• Белгілі бір программалау жүйесін зерттеп және оны практикалық түрде меңгеруі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Программалауды оқытудағы негізгі  бөлімдер.

 

Әрбір программалау жүйесінде мынадай компоненттері  бар:

• Программалау ортасы.
• Жұмыс режимі.
• Командалар жүйесі.
• Деректер.

Программалау  жүйесіне тән жұмыс режимдері  мынадай:

• Программа мәтінін өңдеу режимі.
• Компиляция режимі.
• Орындау режимі.
• Файлдармен жұмыс режимі.
• Көмек режимі.
• Программаны өңдеу режимі.

Алгоритмдерді (Программаларды) құруды үйрене бастаған оқушы программалау тілдері мен  программалар жүйесі туралы толық мағлұмат алуы тиіс.

 

Программалау тілдерін оқыту әдістері

 

Программалау  тілдерін оқыту әдістерінің бірнеше  түрлері бар. Бұл әдістер программалау тілдерінің оқу нысанасы ретіндегі  құрылымына негізделеді. Ол мына сызба  түрінде көрсетілген:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жоғары деңгейдегі программалау тілінің  құрылымы.

 

Программалау  тілдері төмендегідей бөлінеді:

1. Машинальды бағытталған: автокадалар, ассемблерлер.
2. Жоғары деңгейдегі программалау тілдері (ЖДПТ).

Қазіргі кезде барлық программалаушылар  жоғары деңгейдегі программалау тілдерін пайдаланады. Порграмманың кез келген тілінде есептің шешу алгоритмін командалар жиыны ретінде көрсетеді. Жоғары деңгейдегі бір команда процессордың бір операциясын емес, жалпы бірнеше  операцияларды анықтайды. Базалық  курста жоғары деңгейдегі программалау тілдерін оқыту тек таныстыру  ретінде болу керек.

Программалау  тілінде командалар, әрекеттер мен  операцияларды жазу еережесі айқын  бекітілген.  Бұл ережелер тіл  синтаксисін құрайды. Ал алгоритмді блок-схема немесе алгоритмдік тілде  сипаттау барысында программаларды жазудың синтаксистік ережесін сақтау міндет емес.  Программалаушы алгоритмді өхзі үшінь дайындық ретінде жазып  алады. Сондықтан да алгоритм мағынасы программалаушының өзіне түсінікті  болса болғаны.

Программалау  тілдерін біз жоғарыда атап өттік. Біздің білуімізше, мектепте көбінесе Паскаль  программалау тілі оқытылады.  Мен  осы жобада Паскаль программалау тілін оқытудың әдістемесін және оны жетілдіру жолдарын ұсынамын.  Онымен жақынырақ келесі тарауларда танысамыз.