Информатикадан отчет

4:writeln(‘Бейсенбi’);      {4-ке тең болса“бейсенбi”}

5:writeln(‘Жұма’);           {5-ке тең болса“жұма”}

6:writeln(‘Сенбi’);           {6-ға тең болса“сенбi”}

7:writeln(‘Жексенбi’);   {7-ге тең болса“жексенбi”}

end;                                    {деген сөз жазылып шығады}

end.

 

4.11.12Қайталау операторы.

 

 

  Кейбiр программалардың белгiлi бiр операторлары бiрнеше рет қайталанып отыруы мүмкiн. Мұндай болып келген операторлар тiзбегiн цикл операторлары деп атайды. Циклдiк оператордың үш түрi бар: параметрлi цикл-FOR, шартын алдын-ала тексеретiн цикл- WHILE және шартты соңынан тексеретiн цикл-REPEAT.    

 Егер циклдiң  қайталанатын саны бастапқы орындалар  кезде белгiлi болса, онда  немесе  операторын пайдаланамыз.

Қайталанатын  әрекеттердiң саны алдын-ала белгiлi болғанда For  операторы пайдаланылады. Бұл оператор параметрлi қайталану деп аталады, себебi, қайталану саны   параметр немесе басқарушы айнымалы деп аталатын айнымалының мәнiне байланысты болады. Бұл айнымалыда қайталану саны көрсетiледi. Қайталанатын әрекеттер цикл денесi деп аталады.

Жазылу    форматы:

For  <циклдiң параметрi>:=  <s1>  to   <s2>   do

      <оператор>;                         { өсу ретімен }

 

For <циклдiң параметрi>  :=  < s2>  downto  < s1>   do <оператор>;                                             { кему ретімен}

Мұндағы:  s1, s2 - параметрдiң  бастапқы  және  соңғы  мәндерi;

               For … do - циклдiң тақырыбы;

                     <оператор> –цикл денесi.

Цикл денесi жай немесе құрама оператор болуы мүмкiн.

For   операторы мынаны  анықтайды:

параметрдiң өзгеру аралығын және цикл денесiнiң қайталану санын;

параметр мәнiнiң өзгеруiн ( to-өсу, downto-кему);

FOR  операторы  параметр  барлық  мәндерiне  ие  болып  бiткенше, цикл  денесiнiң  орындалуын  қайталауды тоқтатпайды.

Егер  s2>s1 болса, цикл денесi  (s2-s1+1)  рет орындалады.

Егер s1>s2 болса, цикл денесi  орындалмайды.

 

 

 

4.11.13Ауысу операторы және белгілері.

4.11.14 Тіл элементі.Алфавит.Идентификаторлар.Константтар.

Айтылуы.Операциялары.

 

 

    Идентификатор – мiндеттi түрде әрiптен басталатын сандар мен әрiптердiң тiзбегi. Оның ұзындығы 8 символдан тұрады. Мысалы: X, X1, SERN45T3, ALFA99, P31PS161 т.с.с.    

 Идентификатор  стандартты және бейстандартты  (өзiмiз берген атау) болып бөлiнедi. Стандартты атаулар тiлдiң объектiлерiн белгiлеу үшiн қажет, оларды тек сол өз мағынасында қолдануымыз керек, мысалы: TRUE, FALSE, BOOLEAN, REAL, ABS, SIN т.б. Паскаль тiлiнде программа жазуда қолданылатын түйiндi сөздер де стандартты идентификаторға жатады, мысалы: ARRAY, PROGRAM, BEGIN, VAR, CONST т.с.с.    

 Өзiмiздiң  тұрақтыларға және айнымалыларға  беретiн атауларымыз стандартты  идентификатордан өзгеше болуы  керек, мысалы: SURET1, CENA, MATERIAL, 2.25 т.с.с.  Бiздiң келтiрiп отырған мысалдарымызда  тек латын алфавитiнiң үлкен, не кiшi әрiптерiн ғана пайдалануға рұқсат етiлген.

Паскаль тілінде: латынның әріптері (Аа, ..., Zz) араб  цифрлары (0,...,9) және арнайы таңбалар қолданылады. Арнайы таңбалар:

  -арифметикалық және  салыстыру амалдары (+,-,*,/,>,<,< >,<=,>=,@);

  -арифметикалық және логикалық функциялар (DIV,MOD, NOT,AND,OR,IN,SHL,SHR).

  -әр түрлі тыныс  белгілері:

{} немесе (**)-түсініктеме  жазатын жақшалар;

[] – массив индекстерін және жиын элементтерін белгілеу;

() – айнымалы тізімін  белгілеу;

‘ ‘ – апостроф; := - меншіктеу белгісі;

; - операторлар мен хабарларды ажырату;

: - айнымалыны бөліп көрсету;

= - айнымалының типін  типтің сипаттамасынан немесе  тұрақтыны өз мәнінен бөліп  көрсету;

, - тізім элементтерін  ажырату;

 Программа құрылымы

Программа келесі бөлімдерден тұруы мүмкін, бұл бөлімдер (тек соңғыдан басқасы) бір-бірінен нүктелі-үтір арқылы ажыратылады:

• программа тақырыбы;
• белгілер бөлімі;
• тұрақтылар бөлімі;
• типтерді сипаттау бөлімі;
• процедура мен функцияларды сипаттау бөлімі;
• программа денесі;

Программалау барысында алдын-ала анықтауды қажет етпейтін мәліметтердің стандартты типтері мен программалаушының өзі анықтайтын типтерді пайдалануға болады.

Стандартты типтер

• бүтін типтер-SHORTINT, INTEGER, LONGIN, BYTE,WORD;
• нақты типтер – REAL, SINGLE, DOUBLE, EXTENDED, COMP;
• логикалық тип -BOOLEAN ; символдық тип CHAR ; жолдық тип STRING ; ASCII –жолдық- PCHAR; текстік файл TEXT;

    Басқа типтердің  барлығы типтер бөлімінде, айнымалылар  немесе тұрақтыларды сипаттау  бөлімінде анықталуы қажет. Нақты  типтен басқа қарапайым типтер үшін мына функциялар анықталады:

DEC(N) N-ді азайту (қысқарту)

INC(N) N-ді үлкейту (ұзарту)

ORD(N) N-нің рет нөмірі

ODD(N) N-нің жұптығын  тексеру

PRED(N) N-нің алдынғы мәні

SUCC(N) N-нің келесі мәні

Нәтижесі бүтін болатын  мәліметтердің бүтін типтерімен жұмыс істеу үшін келесі арифметикалық функциялар қолданылады:

ABS(N)      N-нің абсолют шамасы

A DIV B     бүтін  бөлу

A MOD B   қалдықты бөлу

+                 қосу   

*                 көбейту    

-                 азайту

TRANC(X)  Х нақты санның бүтін бөлігі;

ROUND(X) Х нақты санды  бүтінге дейін дөңгелектеу;

 SQR(X) N санын квадраттау;

Логикалық функциялар: NOT- терістеу; OR - біріктіру немесе логикалық  қосу; AND -қиылысу немесе логикалық  көбейту; XOR - екінің модулі бойынша  қосу.

Стандартты функциялар

ABS(X)-Х-тің абсолют мәні

ARCTAN(X)- Арктангенс Х

COS(X)-Косинус Х

SIN(X)- Синус Х

EXP(X)- е²

FRAC(X)- Х-тің бөлшек бөлігі

ARCCOS(X)=ARCTAN(SQRT(1-SQR(X))/X)

ARCSIN(X)=ARCTAN(X/SQRT(1-SQR(X)))

Тілдің операторлары

• BEGIN END құрама оператор;
• IF…THEN шартты оператор;
• CASE…OF таңдауоператоры;
• FOR… DO параметрлі қайталау операторы;
• REPEAT… UNTIL шартқа дейін қайталау операторы;
• WHILE… DO әзіргі шартқа байланысты қайталау;

 

4.11.15Delphi тіліндегі қарапайым бағдарламаларды жазу

5 бөлім.Желілер

5.1.Жергілікті желілер

 

5.2.Глобалды желі Internet

 

Барлық әлем қазіргі  күні телефондық қоңырау қашықтығында тұр. Модем мен компьютерге ие бола отырып, сендер әлемдегі ең үлкен  компьютерлік желімен – Интернетпен байланыс жасай аласыңдар (егерде сендердің жолдарың болып жатса, онда модем де кероек емес: көптеген колледжілер мен бірлестіктер өз студенттері мен қызметкерлеріне Интернетке тура қатынауға мүмкіндік береді)

В наши дни весь мир  находится на расстоянии телефонного  звонка. Имея модем и компьютер, вы можете связаться с Internet - самой большой компьютерной сетью в мире (а если вам повезет, то и модем не нужен: многие колледжи и компании предоставляют своим студентам и служащим прямой доступ к Internet).

Модем – бұл компьютер мен телефон желісінің арасындағы аудармашыдай. Оның крек болуы телефон желілері мен компьютерлер ақпаратты екі әр түрлі және үйлеспейтін тәсілдермен береді және өңдейді. Компьютерлер сандар тілінде «сөйлеседі» – олар ақпараттарды сандардың тізбегі түрінде жөнелтеді жән сақтайды. Телефондық желілер оссилограф экранында толқындар секілді көрінетін аналогтық сигналдармен жұмыс істейді. Сендердің компьютерлерің мәліметтерді телефон желісі бойынша басқа компьютерге беруге дайын болған кезде, модем компьютерден сандарды сондай толқындарға ( бұл сықырлаудың сырылындай естіледі) түрлендіреді, яғни оларды «модульдейді». Егерде сендердің модемдеріңе ақпарат толқындар түрінде келетін болса, онда оларды компьютерге түсінікті сандарға түрлендіреді – «кері модулдейді». Барған сайын жиі-жиі құрамдас модемдері бар компьютерлерді шығаруда. Егерде сендердің компьютерлеріңде ондай жоқ болса, онда өздеріңе сатып алатын модемнің ақпаратты жеткізу жылдамдығы қандай болуы тиісті екендігін шешуге тура келеді. Модемнің жылдамдығы секунд ішіндегі биттермен (бодпен) өлшенеді. Бодтың мөлшері – бұл бір секунд ішінде модем жеткізе немесе қабылдай алатын биттің саны. Әріп немесе символ сегіз биттен тұрады.

Интернетке қосылуға дейін сендерге Интернет провайдерін (ISP) таңдау қажет. Бұл сендердің ақша төлеп Интернетке шығуларыңа мүмкіндік беретін бірлестік. Бүгінгі таңда мыңдаған провайдер бар. Сендерге өз мүдделеріңді қанағаттандыратын бірнеше шартты ескеру қажет:

• Қызмет және қызмет көрсету: провайдер базалық деңгейде Интернетке қатынас құруға мүмкіндік береді. Басқа қызмет көрсету веб-сайт дайындау мен орналастыруды, лездік хабарламалар алмасуды, электрондық поштаның есеп-қисап жазбаларын және қосымша ақша тұратын техникалық қолдауды қамтиды.
• Мөлшері: провайдердің мөшері қызметтің деңгейі туралы айтады. Ірі провайдерлер үлкен бірлестіктерге тез қосылуға мүмкіндік береді, ал үлкен емес провайдерлер тек қана әдеттегі баяу қосуды ұсынады.
• Келісімдар: Көптеген провайдерлер олардың қызметтерін алуға келісімге қол қоюды талап етеді. Басқалары егерде келісімге қол қоятын болсаң, онда бірінші қосылуға шегерім жасайды не тегін қосады. Барлық ақпаратты жазба түрде алғаныңа көз жеткіз және егерде провайдердің қызмет сапасы жеткіліксіз дәрежеде болатын болса, онда сендер не істей алатындарыңды біліңдер. 
• Қолдау және жабдық: Интерентпен байланысу үшін провайдер пайдаланатын жабдықтардың сипаттамасын анықтаңдар. Интернет қызметі жұмысын қолдау үшін провайдердің жеткілікті қызметкерлерінің бар екендігіне және сендерде қандайда бір мәселе туындаса, тәулігіне 24 сағат техникалық мамандарға қол жеткізуге болатындығына көз жеткізіңдер. Интернетке шығу үшін аппараттық жасақтама сатып алу қажет пе, әлде провайдер ұсына ма біліңдер. Мысалы, сендерге, атап айтқанда, осы провайдерді пайдалану кезінде бағдарлағыш, ерекше модем немесе өзгеше бағдарламалық жасақтама, брандамаур талап етіле алады.   

Жұмысшы тобын құру үшін оған қамтуға  ұйғарылған компьютерлердің әрқайсысында Желіні орнату Шеберін (Network Setup Wizard) орындау қажет. Шебердің жұмысын аяқтағаннан кейін компьютерлер өзара әрекеттесе алады. Шебер сонымен қатар Интернетке қосылған компьютерді қорғау үшін Интернеттің брандмауерін (Internet Connection Firewall, ICF)  де қамтиды. ICF — бұл желі мен сыртқы әлемнің арасындағы шекараны бақылайтын бағдарлама.

Жұмысшы тобын құру үшін келесі әрекетті істеңдер:

1. Басқа компьютерлерді Интернетке қосатын компьютердің Интернетпен байланысын тексеріңдер.

2. Жұмысшы тобы үшін атау таңдаңдар. Атау ақпараттық болуы тиіс, мысалы, Компьютерлік сынып, онда мынадай таңбалар болмауы тиіс: ; : " < > * + = \ | ? ,.

3. Келешек жұмысшы тобының компьютеріне желілік кәбілді қосыңдар.

4. Жұмысшы тобының әр компьютерінде желіні орнату Шеберін орындаңдар.

Шеберді іске қосу үшін Іске қосу-ды | Басқару тақтасы-н | Желі мен Интернетке қосылу-ды (Пуск | Панель управления | Сеть и подключения к Интернету (Start | Control Panel | Network and Internet Connections)) шертіңдер, содан кейін Желілік қосылу таңбашасы-н  (Сетевые подключения (Network Connections)) екі рет шертіңдер. Одан әрі Тапсырманы таңдаңдар (Network Tasks) тобындағы Орнату немесе үй немесе кіші желі параметрлерін баптау (Setup a home or small office network) сілтемесін шертіңдер. Сұраныс бойынша жұмысшы тобының атауын енгізіңдер.

 

5.3.Электрондық почта

 

Электрондық пошта немесе e-mail – Интернеттің ең жиі пайдаланылатын мүмкіндіктерінің бірі. Барлық әлем бойынша күн сайын миллиондаған хабарлар жөнелтіледі және қабылданады. Интернетке қатынас құра алатын кез келген адам e-mail секілді белгілі хабарларды ала алады және жөнелте алады. 3.1 суретте электрондық хабардың жалпы түрі көрсетілген.

Электрондық пошта қалай жұмыс істейді? Электрондық пошта кәдігімгі пошта қалай жұмыс істесе, дәл солай жұмыс істейді. Оның жеткізу қызметі, пошта жәшіктері, адрестері және хаттары бар. Электрондық хаттарды жеткізу санаулы минуттарда болады. e-mail-дың жұмыс істеу жылдамдығына қатысты әлде-қайда баяу кәдігімгі поштаны «ұлулық» (snail mail) деп атайды.

                  

 

1-сурет. Электрондық  хабарлардың үлгісі

 

 Электрондық хабарларды жөнелту және алу үшін электрондық поштамен жұмыс істеуге арналған бағдарламалық жасақтама қажет. Ол не Бүкіләлемдік Өрмекте тұрады, не сендердің көмпьютерлеріңде жеке бағдарлама болады, мысалы, Microsoft Outlook. Бағдарламалық жасақтаманың екі түрі де бірдей жұмыс істейді және мына қадамдарды ұсынады:

• Хатты даярлайсың.
• «Жөнелту» батырмасын басасың және сендердің бағдарламаларың хабарды цифрлық форматта конвертке салады.
• Цифрлық хабар Интернет арқылы пошталық серверге кетеді.
• Пошталық сервер алынған поштаны жинайды, оны сұрыптайды да жеке қабылдаушы бойынша үлестіреді.