Автор: Пользователь скрыл имя, 07 Февраля 2013 в 15:41, дипломная работа
Есептеу техникасының дамуы ерте кезден-ақ басталды. Кейбір мысалдар: XVII ғасырдың 40-жылдарында Б. Паскаль (1613—1662) сандарды қоса алатын механикалық қүрылғы ойлап тапты. XVIII ға-сырда В. Лейбниц сандарды қоса жене көбейте алатын қүрылғы жасап шығарды. XIX ғасырда Ч. Бэббидж (1792—1871) механикалық машинаны программа арқылы басқару жүйесімен біріктірді.
4.11.1 Delphi бағдарламалау тілінің даму тарихы
Delphi- дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте- бірте кеңейтілген 2, 3, 4, 5, 6, 7- нұсқалары жарық көрді. Мысалы, 5- нұсқа 1999 жылы, 6- нұсқа 2001 жылдың мамыр айында жарыққа шықты. 5, 6- нұсқаларының бір- бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Тек, Delphi 6, оған қоса, 1991 жылы жарық көрген, салыстырмалы арзан, Linex операциялық жүйесінің негізінде де жұмыс істей алады (Linex жүйесі UNIX операциялық жүйесіне шамалас, мүмкіндігі Windows32 жүйесінің мүмкіндігінен кем емес). Delphi 6- да интернет үшін қосымшаларды дайындау мүмкіндігі кеңейтілген және берілгендер қорымен жұмыс істеуге ұсынылып отырған кейбір өзгешеліктер енгізілген.
Дәстүрлі Паскаль оқып үйренуге жеңіл және MS DOS жүйесінде программа дайындауға ең жақсы кұрылымдық программалау тілі екені белгілі. Delphi- де Паскаль тілінде орындау мүмкін және мүмкін емес күрделі процестерді программалауға болады. Delphi- дің негізгі ерекшелігі- онда қосымша құруда компоненттік және объектілік тәсілдер пайдаланылады (Windows ортасында пайдаланатындықтан, Delphi-де программаны көбінесе қосымша деп аталады). Бұл программалау технологиясында нағыз революция жасады. Компоненттік тәсіл мәнісі жеңіл: әр қосымша кітапханасы программалау ортасында дайындалып, арнайы іс- әрекеттерді орындайтын компоненттер элементтерінен жинақталады. Олар жеткіліксіз болса, объектіні өңдеуге арналған үстеме программа құрылады. Delphi-де құрылатын негізгі кітапхананы визуалды компоненттер кітапханасы (VCL, Visual Component Library) деп аталады. Компоненттер понелінде топ- тобымен жинақталған, жүздеген кластарға тиісті, стандартты компоненттер бар. Пайдаланушы жаңа компонент дайындап, оны осы панельгн қосуына да болады.
Delphi Windows жүйесінде программалаудың ыңғайлы құралы. Онда көптеген операторларды пайдаланып программа дайындау, программа мәзірін құру, анимация, мультимедия процестерін ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларын шақыру, олармен жұмыс істеу және т.б. іс- әрекеттерді орындау да мүмкін. Көптеген операторлардың жазылуы Турбо Паскальдағы сияқты.
Delphi құрамында дайындалған
компилятор әдеттегі P- кодқа емес,
бірден машиналық кодқа
Delphi екі түрде дайындалған: біріншісі- күрделі қосымшаны бірлесіп дайындаушылар үшін (Delphi Client- Server), екіншісі- қалған программалаушылар үшін (Delphi for Windows. Соңғысы ыңғайланып, қысқартылып алынған түрі. Ол тек маман программалаушылар емес, барлық
Delphi- мен жұмыс істеушілерге арналған. Әдетте пайдаланылатыны- екінші түр.
Delphi-ді Паскаль программалау тілімен жұмыс істеген адамдардың меңгеруі көп қиындық келтірмейді. Бірақ, мұнда программалауды үйрену үшін объект, оқиға, қасиет түсініктерімен еркін танысып, онда компоненттерді пайдалану және түрлі командаларды жазылу түрлерін білу керек.
Delphi- де пайдаланылатын оқиғалар және түрлі класстарға, компоненттерге меншіктелетін қасиеттер мәндері көп. Нақты есептерді шешу үшін программаларын құруды үйрену арқылы ғана Delphi- де программалауды үйренуге болады. Ол үшін кітапқа енгізілген программаларды іс- жүзінде орындап және оларға түрлі өзгерістер енгізіп, жаттығуда мүмкін. Жетістік тек тәжірибеге байланысты.
Жоғарғы деңгейлі бағдарламалау тілдері жарыққа шыға бастағаннан бері көптеген бағдарламалау тілдері пайда болды. Қазіргі кезде олар процедуралық, логикалық және объектілі- бағдарлы болып үш түрге бөлінеді. Мысалы, дәстүрлі процедуралық бағдарламалау тілдеріне- Фортран, Бейсик, Паскаль. Логикалық тілдер- Лисп, Пролог. Есептеуіш техниканың қарқынды дамуы және программалық жабдықтауды тиімді дайындауға қажеттілік нәтижесінде соңғы кезде Windows ортасында жарыққа шыққан және объектілі- бағдарлы бағдарламалау негізінде құрылған бағдарламалау тілдері- Borland C++ for Windows, Object Pascal және визуалды Microsoft Visual Basic, Borland Delphi.
Процедуралық бағдарламалау тілдерінде программаның жұмысы операторларды ретімен орындау бойынша, ал логикалық бағдарламалау тілдерінде ол қатаң логикалық ережелерге сәйкес өзгертулер енгізу ретінде қарастырылған болатын. Объектіге бағдарлы оқиғалық бағдарламалау тілінде программаның жұмысы негізінен оқиғалар тізбегінен және түрлі объектілердің осы оқиғаларға жауабынан тұрады. Олардың визуалды түрлері- Visual Basic тілі Q Basic бағдарламалау тілі негізінде, Delphi (Дельфи) Объектілі Паскаль (Object Pascal) тілі негізінде Windows операциялық жүйесін басшылыққа алып құрылған (visual- көзбен көру, экрандық). Олар, әсіресе, Delphi бағдарламалау тілі- кез келген қосымшаны дайындауға болатын жылдамдығы тез, қуатты тіл.
Delphi ортасы – бұл
бағдарламашының жұмысының
Delphi тілінің негізін
салушы Object Pascal тілі болып табылады.
Тілдің мүмкіншіліктері –
Бұл бағдарламалау тілінің кемшілігі: жасалған бағдарламаның құрамына қажетсіз, ресурстарды талап ететін VCL кодтарын кіргізіп жіберуі. Тек қана екі санды қосу бағдарламасының өзі дискіден кемінде 700-ден аса КБайт орынды қажет етеді. Ал артықшылығы: код жазуды талап етпейтін компоненттерінің жиыны, компоненттерді қойып шығып, тек орындалатын іс кодын жазып, тез арада компиляциялау және орындау.
Бүкіл Delphi версиялары стандартты түрде негізгі 4 терезеден тұрады.
Бірінші терезеде қажетті құралдар мен мәзір орналасқан, бүкіл қызметші компоненттері осы терезеде орналасқан және проектіні сақтау, ашу жұмыстары орындалады. Нақты терезеде компоненттер палитрасы орналасқан және олар қызметіне қарай бірнеше беттерге бөлінген.
Екінші терезеде жобада пайдаланылған компоненттерінің қасиеті мен өңдеушісі орналасқан. Қаралған екі терезе жобаның қызметші терезелері болып саналады.
Үшінші терезе – код терезесі, онда бүкіл жасалатын істердің кодтары жазылады. Ал төртінші терезе – форма терезесі, негізінен жобаның жүзі десе де болады, бүкіл компоненттер осы терезеге қойылады.
Бағдарлама тиянақты және қалыпты болу үшін формаға ең бірінші MainMenu компонентін қойған жөн, бұл компоненттің артықшылығы бағдарламаның жасайтын істердің біразын жинақтайды, яғни онда енгізген мәзір опцияларына қызметтерін өңдеушілеріне тіркейді.
Келесі қызметші мәзіріміз ол PopupMenu компоненті. Қызметі: алдыңғы мәзір функциялырын орындайды және керекті жерге тіркеуге болады.
Қойылған компоненттер жинақы және түсінікті болу үшін оларды жинақтайтын контейнер қызметін атқарушы компоненттердің бетіне қойған жөн. Олардың бірі ол Panel компоненті.
Деректермен жұмыс жасау үшін деректер қоймасының тұрғысын көріп отыруымыз керек оны бізге көрсететін компонент ол – DBGrid компоненті.
және оған өзгеріс ендіруші компонент DBNavigator
Бүкіл жасалатын проект әрқашанда кемінде 2 негізгі файлдан тұрады, олар:
Бағдарлама деректер қоймасының қосымшасы есебінде жасалатын болса, онда деректермен байланысатын компоненттерді жинақтайтын DataModule модулін қолданған жөн, оның ерекшелігі проекті жүктелмей тұрып деректерді жадқа жүктейді. Бұл модуль мына төмендегі суретте көрсетілген мекеннен жасалады.
Қазіргі уақытта деректер қоры мен деректер қорын басқару жүйесі терминдері компьютерлерде тікелей қолданылады. Жалпы жағдайда деректер қоры термині белгілі бір белгілермен біріктірілген кез келген байланысқан ақпарат жиынтығымен қолданылады.
Әрбір технологияның міндетті компоненті “деректер қоры” болып саналады. Деректер қоры ақпараттық жүйенің орталық бөлігі болып табылғандықтан, ақпараттық технологияда шешімдерді қабылдауды қолдауда маңызды роль атқарады.
Кез келген ақпараттық жүйенің
мақсаты ─ шын өмірдің
4.11.2Тіл туралы жалпы малімет
4.11.3Delphi ортасымен танысу.Негізгі терезе.
Delphi ортасы – бұл
бағдарламашының жұмысының
Delphi тілінің негізін салушы Object Pascal тілі болып табылады. Тілдің мүмкіншіліктері – көптеген күрделі ДҚБЖ-мен байланысуы; кодтарының жеңіл және жылдам түрде компиляциялануы; қосымшаларды бұл тіл арқылы қысқа уақытта жасауға болады; кодтарының мүлтіксіз орындалуы.
Бұл бағдарламалау тілінің кемшілігі: жасалған бағдарламаның құрамына қажетсіз, ресурстарды талап ететін VCL кодтарын кіргізіп жіберуі. Тек қана екі санды қосу бағдарламасының өзі дискіден кемінде 700-ден аса КБайт орынды қажет етеді. Ал артықшылығы: код жазуды талап етпейтін компоненттерінің жиыны, компоненттерді қойып шығып, тек орындалатын іс кодын жазып, тез арада компиляциялау және орындау.
Бүкіл Delphi версиялары стандартты түрде негізгі 4 терезеден тұрады.
Бірінші терезеде қажетті құралдар мен мәзір орналасқан, бүкіл қызметші компоненттері осы терезеде орналасқан және проектіні сақтау, ашу жұмыстары орындалады. Нақты терезеде компоненттер палитрасы орналасқан және олар қызметіне қарай бірнеше беттерге бөлінген.
Екінші терезеде жобада пайдаланылған компоненттерінің қасиеті мен өңдеушісі орналасқан. Қаралған екі терезе жобаның қызметші терезелері болып саналады.
Үшінші терезе – код терезесі, онда бүкіл жасалатын істердің кодтары жазылады. Ал төртінші терезе – форма терезесі, негізінен жобаның жүзі десе де болады, бүкіл компоненттер осы терезеге қойылады.
Бағдарлама тиянақты және қалыпты болу үшін формаға ең бірінші MainMenu компонентін қойған жөн, бұл компоненттің артықшылығы бағдарламаның жасайтын істердің біразын жинақтайды, яғни онда енгізген мәзір опцияларына қызметтерін өңдеушілеріне тіркейді.
Келесі қызметші мәзіріміз ол PopupMenu компоненті. Қызметі: алдыңғы мәзір функциялырын орындайды және керекті жерге тіркеуге болады.
Қойылған компоненттер жинақы және түсінікті болу үшін оларды жинақтайтын контейнер қызметін атқарушы компоненттердің бетіне қойған жөн. Олардың бірі ол Panel компоненті.
Деректермен жұмыс жасау үшін деректер қоймасының тұрғысын көріп отыруымыз керек оны бізге көрсететін компонент ол – DBGrid компоненті.
және оған өзгеріс ендіруші компонент DBNavigator
Бүкіл жасалатын проект әрқашанда кемінде 2 негізгі файлдан тұрады, олар:
Бағдарлама деректер қоймасының қосымшасы есебінде жасалатын болса, онда деректермен байланысатын компоненттерді жинақтайтын DataModule модулін қолданған жөн, оның ерекшелігі проекті жүктелмей тұрып деректерді жадқа жүктейді. Бұл модуль мына төмендегі суретте көрсетілген мекеннен жасалады.
Мұнда мәзір қатары, саймандар тақтасы, түстер палитрасы орналасады. Түстер палитрасында болашақ бағдарламаның көрінетін және көрінбейтін компоненттері, көптеген тақырыптық беттер бар. Көрінбейтін компоненттер тек қосымшаға жоба жасап, оны іске қосқанда ғана көрінеді. Басты терезе интеграцияланған орта жұмыс істеп тұрған кездің барлығында ашық болады. Оны жапқанда Delphi жабылып, ондағы барлық терезелер жабылады.
Басты терезедегі мәзір әмірлері мен
саймандар тақтасы арқылы Delphi бағдарлама
өңдеу барысын басқарады. Мұнда
пайдалану мақсатына қарай
4.11.4Форма терезесі
4.11.5 Объектілер инспекторы терезесі.
Қолданбада пайдаланылатын кез-келген компонент белгілі бір параметрлер (орнымен, өлшемімен, түсімен, оқиғалармен т.б) жиынымен сипатталынады. Компоненттердің кейбір параметрлерін, мысалы, орнын, өлшемін қолданушы форма терезесінде компонентпен әртүрлі әрекеттер жасау арқылы өзгертуіне болады. Ал басқа параметрлерді өзгертуге Объектілер инспекторы терезесі арналған, ол терезе Объектілер тармағы терезесінің астында экранның сол жағында орналасады. Объектілер инспекторы терезесі экранда болмаса оны менюдың View\Object Inspector командасының немесе <F11> пернесінің көмегімен ашуға болады. Объектілер инспекторы терезесі кезекті компоненттің қасиеттері мен оқиғаларын көрсететін сәйкес Properties (Қасиеттер) және Events (Оқиғалар) парақтарынан тұрады. Объектілер инспекторы терезесінің парақтары екі бағаналы кесте. Сол жақ бағанада қасиеттері немесе оқиғалары, ал оң жағы қасиеттердің нақты мәндері немесе сәйкес оқиғаларды өңдейтін ішкі бағдарламалардың (процедуралардың) атауларынан тұрады. Кесте жолдары жай (қарапайым) және күрделі қасиеттерді көрсетеді. Қарапайым қасиеттер жеке мәндермен санмен, символдар тізбегімен, ақиқат немесе жалған мәндерімен т.с.с беріледі. Мысалы, Caption қасиеті символдар жолымен, Height және Width қасиеттері санмен, Enabled қасиеті True немесе False мәндерімен беріледі т.с.с. Оларды пернетақтадан енгізуге немесе ашылатын тізімнен таңдап алуға болады. Күрделі қасиеттер бірнеше мәндер жиынтығымен анықталады. Ондай қасиеттер атауларының сол жағында «+» белгісі көрсетілген. Осы символға шерту таңдалған қасиет құрастырушыларының тізімін ашады. Кейбір қасиеттердің мәндерінің жанында үш нүктелі батырма бейнеленген. Ол қасиеттің мәнін орнату үшін қосымша диалогтық терезе пайдаланатынын көрсетеді. Мысалы, Font күрделі қасиетінің мәнін анықтау үшін Шрифт стандартты терезесін пайдалануға болады. Объектілер Инспекторы терезесінің жоғарғы жағында формада орналасқан компонентер тізімін көрсететін ашылатын тізім орналасқан. Форманың өзі де компонент болғандықтан, ол да осы тізімге кіреді.