Историография генезиса рынка и предпринимательства в Казахстане во второй половине XIX – начале XX века

63 Жунисбекова  Ж.М. Налоговая система царской  России в области Сыр-Дарья  и Жетысу (вторая половина ХІХ – начало ХХ вв.).  Диссертация…. к.и.н. – Алматы,  2004 – 137 л.

 

СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ

 

Основные положения, результаты выводы и заключение диссертации  были опубликованы автором в 60 научных  работах, в том числе: 1 монография, 59 научных статей, из которых более 30 опубликованы в журналах, рекомендованных Комитетом по контролю в сфере образования и науки МОН РК, более 5 - опубликованы за рубежом.

Наиболее ценными мы считаем: монографию «История развития предпринимательства в Прииртышье во второй половине XIX – начале XX века. - Павлодар, 2005. – 206 с.» и статьи:

1. Из истории промыслового предпринимательства в Прииртышье во второй половине XIX – начале XX века. // Высшая школа Казахстана. - Алматы, 2005. – №1. – С.55-63.

2. Некоторые аспекты проблемы формирования национальной буржуазии в Казахстане во второй половине XIX – начале XX века. // История Казахстана: преподавание в школах и ВУЗах. - Алматы, 2005 – №10. - С.55–63.

3. Из истории бизнеса и благотворительности национальной буржуазии Степного края в конце  XIX – начале  XX века. // Вестник СГУ им. Шакарима.  - № 3  - Семей, 2007. – С. 50 – 57.

4. Социальный состав буржуазии в Казахстане в конце XIX – начале  XX вв. Историография проблемы. // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. Серия историческая. - №3 (46) - Алматы, 2007. – С.45 – 49.

5. Справочные издания как источник по истории рынка в Казахстане в конце  XIX  – начале XX века. // Вестник ЕНУ.- Астана, 2007. -  №6.  - С. 9-15.

6. Методологические основы исследования социально-экономической структуры общества. // Вестник Карагандинского университета. Серия История, Философия, Право. - №1 (49). – Караганда, 2008. – С.69 – 72.

7. Русские дореволюционные источники о национальной буржуазии Казахстана в торгово-промышленной сфере конца XIX – нач. XX вв. // Вестник Евразийского гуманитарного института. - №1. - 2008. – С. 11 – 16.

8. Рынок и национальная буржуазия  Казахстана в конце XIX – начале  XX вв. в отражении региональной печати. // Вестник КазНУ им. аль-Фараби. Серия историческая. - №1 (48) - Алматы, 2008.  –            С.98 – 104.

9. К вопросу о теоретико-методологических основах исследования исторического опыта предпринимательства в Казахстане. // Отан тарихы..  – Алматы,  2008. – № 2. -  С.189 – 195.

10. Предпринимательство  и национальная буржуазия в Казахстане в конце XIX – начале XX вв.: заметки о новейшей историографии. // Вестник университета «Кайнар». - №3/1 (63). – Алматы, 2008. – С.51 – 56.

11. К вопросу об особенностях генезиса национальной буржуазии в конце XIX – начала XX века (историография и источники изучения проблемы). // Евразийское сообщество: общество, политика, культура.– Алматы, 2008.  –  №3 (63). - С. 94– 99. 

12. Национальная буржуазия в оценке отечественной историографии. // Поиск. - Алматы, 2009. – №1(1) – С.175-181.

13. Колумб кокшетауских степей и гор. / Степной край Евразии. Историко-культурные взаимодействия и современность: Международная конференция, посвященная 170-летию Г.Н. Потанина и Ч.Ч. Валиханова /Под ред. А.П. Толочко. – Омск, 2005. – 290с. – С.144-146.

14. О национальной буржуазии Казахстана во взаимодействии с тюркскими народами России во второй половине XIX – начале XX века. / Этнос. Общество. Цивилизация: Кузеевские чтения. Материалы международной научно-практической конференции. Уфа: ЦЭИ УНЦ РАН, 2006. – 281 с. – С.235-238.

15. К вопросу о национальном составе буржуазии Казахстана в конце XIX – начале XX вв. // Труды НГАСУ.  – Новосибирск, 2007. – Т. 10. -  №4 (42). – 140 с. – С. 131 – 140.

16. Выставочная деятельность как атрибут деловой жизни Прииртышья в конце XIX– начале XX вв. в источниках  и документах. // Музейные ценности в современном обществе. Материалы Международной научной конференции, посвященной 130-летию Омского государственного историко-краеведческого музея. – Омск,  2008.  –   407с. – С. 318 – 320.

17. О русских предпринимателях в  Казахстанском Прииртышье во второй половине  XIX – начале XX века в дореволюционной исторической литературе. // Вестник Томского государственного университета. Серия «История. Краеведение. Этнология. Археология». – Томск, декабрь 2009. – №329. - С. 102 – 105.

18. К истории зарождения казахской национальной буржуазии в трудах  Е. Бекмаханова. / Сборник материалов международной научно-практической конференции, посвященной 90-летию  Е. Бекмаханова – Павлодар, 2005. – 634 с. –  С.335-341.

19. Предпринимательство в звероловстве, рыболовстве и пчеловодстве в Прииртышье во второй половине XIX – начале XX века. / Валихановские чтения – 10: Сборник материалов международной научно-практической конференции. – Кокшетау, 2005. – 369 с. - С.167-171.

20. Труды Г.Н. Потанина  как важный источник по изучению истории предпринимательства в Прииртышье во второй половине XIX – начале XX века. / Сборник материалов международной научно-практической конференции, посвященной 170-летию Г.Н. Потанина – Павлодар, 2005. – 546 с. – С.17-21.

21. Из истории  торгово-промышленной палаты Павлодарской области. / Сатпаевские чтения – 6: Сборник материалов международной научно-практической конференции. – Павлодар, 2006. – С. 37-42.

22. Исторические источники о благотворительной деятельности предпринимателей Прииртышья в середине XIX – начале XX века. / Материалы республиканской научно-теоретической конференции «II Торайгыровские чтения». Т. 1. – Павлодар, 2007. – 261 с. – С. 74 – 79.

23. Институт байства в социально-экономической жизни казахов второй половины XIX – начала XX века. / «VII Сатпаевские чтения». Материалы международной научной конференции. – Павлодар, 2007. – С. 81-90.  

24. Духовное наследие Машхур-Жусуп Копеева в современной историографии. / Материалы международной научно-практической конференции «Дала кемеңгері Мәшһүр Жүсіп: Адамзаттың ұлы ғұламасы». 2 том. - Павлодар, 2008. – 307 с. – С. 224 – 230.

 25. Освещение в дореволюционных источниках и советской исторической литературе превращения Ямышевской крепости в крупный центр торгового предпринимательства. / «VIII Сатпаевские чтения». Материалы международной научной конференции. – Павлодар, 2008. – 480 с. – С. 274–280.

26. Problem of capitalism genesis of in the worcs of F. Brodel. / Материалы международной научно-практической конференции «Казахстан и мировые языки». – Павлодар, 2008. - 224 с. - С. 205 – 217.

27. Дала өңіріндегі XIX ғасырдың екінші жартысы - XX ғасырдың басындағы нарықтын дамуы  революцияға дейін және кеңес дәуіріндегі тарихнамасынан. / «Түркі тілдері және ғасыры» Халықаралық ғылыми - практикалық конференция материалдары. – Павлодар:  ПМУ, 2008. – 335 б. – 298 – 307 бб.

28. Торговый бизнес в Прииртышье во второй пол. XIX – начале XX века и предприниматели Казангаповы: история и историография. / Қазанғап би Сатыбалдыұлы. – Павлодар: Кереку, 2008. – 173 б. – 130 – 141 бб.

29. Развитие аптечного бизнеса в Казахстане в конце ХIХ - начала ХХ века. / Поиск. - Алматы, 2009. – №1(1) – С.172-175.

30. О развитии предпринимательства и торговли в Прииртышском крае. / Среднее Прииртышье: в источниках и документах. Сборник документов и материалов (ХVIII - начале ХХ в). - Павлодар: Кереку, 2008. – 220 с. – С.173-195.

 

ТҮЙІН

 

Сәуле Насенқызы  Мамытова

 

ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХІ ғасырдың басындағы Қазақстандағы нарық  пен кәсіпкерлік генезисінің  тарихнамасы

07.00.09 – Тарихнама, деректану және тарихи зерттеу әдістері

 

Тарих ғалымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты

 

Диссертациялық  зерттеудің объектісі ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХІ ғасырдың басындағы Қазақстандағы нарық пен кәсіпкерлік генезисінің тарихнамасы болып табылады.

Зерттеу тақырыбының  өзектілігі ғылыми тұрғыда зерттелу дәрежесімен негізделеді. Қазіргі таңда қазақстандық қоғамда нарық пен кәсіпкерліктің даму тарихы мәселелеріне деген қызығушылық артып отыр. Бұл бір жағынан, қалыптасқан әлеуметтік конъюнктураға, екінші жағынан аталмыш мәселеге атүсті қараушылыққа, оны бұрмалаушылыққа, кеңестік кезеңде нарықтың жағымды әлеуетін теріс көрсетуге байланысты болды.

Зерттеудің  мақсаты  ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХІ ғасырдың басындағы Қазақстандағы нарық пен кәсіпкерліктің даму тарихына қатысты кешенді мәселелерді тарихнамалық тұрғыдан зерттеу болып табылады.

Осыған сәйкес диссертациялық зерттеуде келесі міндеттер қойылды:

- нарық пен кәсіпкерлікті  зерттеудегі алдыңғы буын өкілдерінің теориялық-методологиялық көзқарастарына талдау жасау;

- «нарық» және «кәсіпкерлік»  ұғымдарының революцияға дейінгі  кезеңдегі қазақ қоғамында қолданылуына  баса назар аудара отырып мазмұны  мен аражігін анықтау;

- мәселенің зерттелу  сатыларын және олардың өзіне тән ерекшеліктерін бөліп көрсету;

- мәселенің  негізгі бағыттары мен зерттеу  қортындыларын сыни талдау;

- басты назарды  зерттелмеген және қосымша айқындауды  қажет ететін мәселелерге аудару;

- зерттеу тақырыбы  бойынша авторлық пайымды түйіндеу.

Диссертацияның  теориялық-әдістемелік негізі. Зерттеу үдерісінде «құрама жүйелі» тарихнама тұжырымдамасы негізге алынды. Зерттеудің әдістемелік негізін жалпығылыми зерттеу тәсілдері (анализ, синтез, индукция, дедукция) және арнайы-тарихи әдістер құрады.

Диссертацияда талданатын тарихи еңбектердің хронологиялық шеңбері ХІХ ғасырдың 60-ыншы жылдары мен XXI ғасырдың басын қамтиды.

Диссертацияның  территориялық шеңбері Қазақстан территориясын қамтиды. Нарықтық капиталданудың ықпалына көбірек ұшыраған өңірлерге, тауарлы мал шаруашылығы мен тауарлы егіншіліктің, тауарлы-өнеркәсіптік кәсіпшіліктің ірі орталықтарына ерекше назар аударылды.

Диссертациялық зерттеудің ғылыми жаңалығы ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХІ ғасырдың басындағы Қазақстандағы нарық пен кәсіпкерлік генезисін зерттеу тарихы мәселесі тарих ғылымында алғаш рет көтеріліп, қарастырылып отырғандығында. Тарихнамалық талдау қазіргі заманғы тарихи ой-пікірлердің қағидаттары мен тұжырымдарының негізінде жасалды. Сонымен бірге, біздің ойымызша, тарихнамалық зерттеудің жаңалығы мен маңыздылығы мынада:

- кең көлемдегі зерттеу әдебиеттеріне тарихнамалық талдаудың негізінде бірінші рет Қазақстандағы нарық пен кәсіпкерліктің генезисі тарихнамасы дәуірленіп, дәйектелді;

- отаршылдық-капиталистік даму жағдайындағы Қазақстанның модернизациялану ерекшелігі туралы мәселе бойынша зерттеушілердің көзқарастарының эволюциясы көрсетілді;

- революцияға дейінгі қазақ қоғамының нарықтық трансформациясын зерттеудің болашағы белгіленді;

- өңірлік деңгейдегі салалық нарықтардың өзіндік болмысы мен ерекшеліктері анықталды;

- Қазақстандағы нарық пен кәсіпкерлік генезисі мәселесін зерттеудегі жаңа теориялық-әдістемелік көзқарастар түсіндірілді;

- зерттеліп отырған мәселенің ұғымдық-категориялық аппараты бойынша пікірталастық мәселелер қарастырылды.

Диссертациялық  зерттеудің ғылыми-практикалық маңызы зерттеу материалдарын экономикалық және әлеуметтік тарих, кәсіпкерлік тарихы бойынша ғылыми-зерттеу еңбектерінде қолдануға болатындығында. Диссертациялық материалдарды студенттер мен магистранттарға арналған оқу құралдарын, оқулықтар мен арнайы курстар құрастыруда қолдануға болады.

Зерттеудің  нәтижелерінің сарапталуы мен жариялануы Диссертациялық зерттеудің негізгі түйіндері мен нәтижелері 50-ден астам мақалалар, монографиялар мен халықаралық және республикалық ғылыми конференциялардағы баяндамалар арқылы жарияланды. Соның ішінде 14 жарияланым Қазақстан Республикасы БҒМ білім және ғылым саласын бақылау жөніндегі Комитет ұсынған республикалық ғылыми мерзімдік басылымдарда және 5 астам шетелдік ғылыми басылымдарда жарық көрді. Диссертациялық жұмыс С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің тарих, археология және этнология кафедрасының кеңейтілген мәжілісінде талқыланып, қорғауға ұсынылды.

Диссертацияның  құрылымы кіріспеден, төрт бөлімнен, қорытындыдан, белгілеулер мен қысқартулардан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

SUMMARY

 

Mamytova Saule Nasenovna

 

Historiography of market genesis and entrepreneurship in Kazakhstan

in the second half of XIX - early XX century

07.00.09 – Historiography, Source Study and Methods of Historical Research

 

Dissertation Abstract for the Competition of the Scientific Degree of the Doctor of Historical Sciences

 

The Object of the dissertational research is the historiography of market  genesis and entrepreneurship in Kazakhstan during the second half of XIX - beginning of XXI century.

The Relevance of this theme of research depends mainly of the degree of its scientific analysis. An interest to the problems of the market development history and business practices immeasurably increased in the modern Kazakh society that was caused on the one hand by current social circumstances, and with another - the apparent lack of attention to the problem, its' counterfeiting, deformation of the positive potential of the market in the Soviet era.

The Research objective is to study the complex of historiographical problems associated with the history of the market genesis and entrepreneurship in Kazakhstan in the second half of XIX - beginning of XX-th century.

In accordance with it the objects of this dissertation research are as follows:

- to analyze of the theoretical and methodological approaches the predecessors in studying the history of the market and entrepreneurship;

- to determine the content and boundaries of the concepts of "market" and "enterprise" with an emphasis on their application to the Kazakh society in pre-revolutionary period;