Кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қорлары,тиімділік арттыру жолдары

^{1. Отандық технологиялық  кеңістікті қалыптастырудың  мемлекеттік бағдарламасы  қабылдануы керек.}

2. Жоғары басшылық тарапынан  ғылыми-өндірістік технологиялық  парктердің құрылуын қадағалайтын жетекші орган болуы тиіс.

3. Ғалымдарымыз технологиялық парктерді  құрудың тұжырым- дамасын жасап  үкіметке ұсынулары керек.

4. Қазақстанда ғылыми өнеркәсіпті басқаратын және реттеп отыратын технологиялық қор құрылуы тиіс.

Технопарктерді құру мен қалыптастыру ғылыми техникалық саясатты дамыту арқылы жүзеге асырылады. Демек, жергілікті билік органдары технопарктерді құруда белсенділік танытуы тиіс. Еліміздегі іске қосылған технологиялық парктердің әрі қарай дамуына жан-жақты қолдау қажет.

 

Қорытынды

 

Негізгі өндірістік қордың өндірістік құрылымының маңызды көрсеткіші олардың жалпы құнындағы актив  бөлігінің үлесі болып табылады. Бұл өнім шығару, кәсіпорынның өндірістік қуаты, кәсіпорын жұмысының өзге экономикалық көрсеткіштері негізгі  қорлардың жалпы құнындағы актив бөлігінің үлесіне айтарлықтай тәуелді болуына байланысты. Сондықтан оның үлесін оптималды деңгейге дейін жоғарылату кәсіпорындағы НӨҚ өндірістік құрылымын жетілдірудің бірден бір бағыты болып табылады.

Негізгі қорларды  тиімді қолдануының  өзгеруіне әр бір фактордың әсері қарастырылған:   

1) Негізгі қорларды уақытылы, сапалы  жоспарлы – алдын ала және  күрделі жөндеулерден  өткізу:

Бұл шара негізгі қорларды  уақытылы жоспарлы-алдын ала  және күрделі  жөндеулер жүргізбеуге байланысты туындайтын жоспарланбаған   жеке тораптардың және агрегаттардың жүйеден шығуынан   сақ болуға әсерін тигізеді.

2) Жоғары сапалы негізгі қорларды  сатып алу:

Қарастырып отырған шара  да, жоғары сапалы негізгі қорларды сатып  алу себебімен  алдын ала қарастырылмаған  негізгі қорлардың  тоқтап тұруынан  сақтайды.

3) Қызмет атқаратын жұмыскерлердің  біліктілігін жоғарлату:

Практика көрсеткендей қызмет атқаратын қызметкерлердің төмен біліктілігі өндірістің жұмыс нормативін  және  технология процесін сақтамаған себептен, негізгі қорлардың  тоқтап қалуына  әкеліп соғады.

Осыған байланысты келтірілген  шара негізгі қорлардың жұмыс  уақытының саны көбеюіне әсер етеді.

4) Негізгі қордың әсіресе қарқынды  бөлігінің тым моральдік және  физикалық тозуын өткізіп алмау  мақсатында уақытылы жаңартулар жүргізу:

Кез келген кәсіпорын пайда табу мақсатымен, сонымен қатар кәсіпорынның қызметін қарқынды өсіруді қамтамасыз етуге, өнімнің  негізгі түрлерін  тоқтаусыз өндіруге  қабілетті  негізгі қорлармен  жабдықталуға ұмтылады.

Егер де, кәсіпорында  моральдық және физикалық  тозған негізгі қорлардың болуы, оның нарықта бәсекеге түсу  және тұтынушылардың  қажеттілігін өндіретін өніммен  қамтамасыз ету жағдайы болмайды. Бұл жағдай кәсіпорынның  барлық қызметіне, шығынға ұшырауына және банкротқа түсуіне әсер етеді.

Осыған байланысты, кәсіпорынынға негізгі қордың физикалық және моральдік жағдайын қадағалау қажет. Ол үшін  осы бағыттағы шаралардың бірі, уақытында жаңарту, әсіресе  негізгі қордың  активті бөлігін шамадан тыс моральдік және физикалық тозуын жіберіп алмау мақсаты.

Сонымен қатар, қарастырылған шара осындай мақсатқа байланысты негізгі  қорлардың  жұмыс істеу сағатының  санының өсуіне  әсерін тигізе алады.

5) Жоғары өндірісімен жоғары  технологиялы негізгі қорларды  сатып алу:

Бұл шара негізгі қорды тиімді қолдануының өсу көрсеткішіне  көп ықпал етеді.

Қарастырылып отырған шара жоғарғы  шаралармен айырмашылығы өндірілген дайын  өнімнің  көлемінің  және өтілуінің  өсуіне әсер тигізеді.

6) Кәсіпорынды артық жабдықтар,машина  және  басқа да негізгі қордан немесе оларды жалға беруден  босату.

Өркениетті елдерде бұл процесс  ондаған жылдар аралығында эволюциялық  даму негізінде қалыптасқан. Біздің елімізде ең алдымен, жоғарғы оқу  орындарының материалдық-техникалық, қаржылық базасын нығайтып, ұйымдастыру шаралары жан-жақты қарастырылып, одан кейін ғана ғылым жоғарғы оқу орындарының жанына топтасуы тиіс.

Ғылыми-техникалық саланы басқару  мен ұйымдастыруда демократиялық  принциптерге негізделген реформалар – ғылыми-техникалық саясаттың тиімді жүзеге асырылуының басты кепілі болып табылады.

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы // Егемен Қазақстан, 2010, бет 1-3
2. Таубаев А.А. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы. – Қарағанды: Қазақтұтынуодағы Қарағанды экономикалық универ, 2008.- 175
3. Мұхамбетова З.С. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы. – Қарағанды: Қазақтұтынуодағы Қарағанды экономикалық универ, 2008.- 165
4. Кажмуратов К., Кошанов К. Научно-техническая политика суверенного Казахстана.Свободная мысль 1992г.№8.23-30 с.
5. Жұрынов М. Болашағымыз болжаулы \ Егемен Қазақстан 25 сәуір 2008ж.
6. Волков О.И., Поздняков В.Я. Экономика предприятия: Практикум. – М.: ИНФРА-М, 2004. – 331б.
7. Грузинов В.П. Экономика предприятия: Учебник для ВУЗов. – М.: банки и биржи, ЭНИТИ, 1999. – 535б.
8. Укрепление научно-технической инфраструктуры Республики Казахстан. \ Отчет о мировых трендах в научно-техническом развитии и потенциальных возможностях Республики Казахстан на проведение передовых научных исследований по конкретным направлениям. 2006г.4-8с.
9. Қазақстанда ғылымды дамыту – стратегиялық басымдықтардың бірі. -/Ақиқат.-2009. - №1. 40-44 бб.
10. Қазақстандағы ғылыми-техникалық саясат//Саясат.-2005.№9.-53-57бб.
11. Инвестициялық саясат / Ізденіс. Поиск.- 2005. - №5. 72-77бб.
12. Орысша-қазақша қазіргі экономикалық терминдердің түсіндірме сөздігі/ Н.Қ. Мамыров, А.О. Мұса, Е.Қ. Құдайбергенов и др; Ред. Қ.О. Оқаев; Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі, Қазақ мемлекеттік басқару академиясы. -Алматы: Экономика, 1999. -401 б.
13. Гохберг Л, Кузнецова И . Инновационные процессы: тенденции, проблемы // Экономист. – 2003, №6. – 59б.
14. Суша Г.З. Экономика предприятия: Учебное пособие. – Мн.: Новое знание, 2003. – 384б.
15. К.Ш.Дүйсенов., Э.Т.Төлегенов., Ж.Г.Жұмағалиева «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау». Алматы. Экономика баспасы, 2001 ж.
16. Кубышкин И. «Использование финансового анализа для управления компанией».// Финансовый директор. - 2005. - №4
17. Трохина С.Д., Ильина В.А., Морозова Т.Ф. «Управление финансовым состоянием предприятия».//Финансовый менеджмент. - 2004. - №1.
18. Ишмухамбетова Т.Р., Қапанова А.К.  «Кәсіпкерлік  іс-әрекеттің экономикалық негізі» - Алматы : ҚазҰТУ , 2001