Ақша несие саясаты

   Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған тұжырымдамасына  сәйкес еліміздің банк секторының сыртқы борышын басқарудың тиімділігін  арттыру қаржы секторын реттеудегі негізгі бағыттардың бірі болады.

   Қаржы тұрақтылығына төнген қауіпті уақтылы анықтау жөніндегі өзара іс-қимылдардың және жұмыстарды ұйымдастырудың сапалық деңгейін арттыру, сондай-ақ қаржылық қатынастар субъектілерінің тәуекелдерін халықаралық тәжірибеге сәйкес реттеу жөніндегі үйлестірілген саясатты жүргізу үшін Ұлттық Банк ҚҚА және Үкіметпен бірлесіп 2007 жылы Қаржы тұрақтылығы жөнінде меморандум әзірлеп, қол қоятын болады. Ол құжат қаржы тұрақтылығы үшін тәуекелдерді реттеу бөлігінде органдардың құзыретін, ақпараттық өзара іс-қимыл жасау рәсімін, қаржы тұрақтылығы мәселелері бойынша тұрақты консультациялар жүргізу тәртібін, реттеуші іс-қимылдардың келісілген шараларын іске асырудың жолдары мен қағидаттарын реттейтін болады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚОРЫТЫНДЫ 

    Қорыта  келгенде,  қазіргі  таңда  Қазақстанда  жүргізіліп  отырған  ақша-несие  саясаты  жайлы  мынадай  түйіндер  шығаруға  болады:

    - ақша-несие  саясаты – бұл   айналыстағы  ақша  жиынын,  несие  көлемін,  сыйақы  мөлшерлемесін   өзгертуге,  жалпы  банк  жүйесінің   қызметін  реттеуге  бағытталған   шаралар  жиынтығы;

    - ақша-несие  саясатының  басты   мақсаты – ұлттық  валютаның   тұрақтылығын,  яғни  оның  төлем   қабілеттілігі  мен  басқа   шетел  валюталарына  қатысты   тұрақтылығын  қамтамасыз  етуді   көздейді;

    - ақша-несие  саясатының  макроэкономикалық  деңгейдегі  субьектісі – Ұлттық  банк  болып  табылады;

    - ҚР  Ұлттық  банкінің  басты   міндеті – ұлттық  валютаның   тұрақтылығын  қамтамасыз  ету,  ҚР-дағы  ақша-несие  саясатын  жүргізу,  екінші  деңгейлі  банктер   қызметін  қадағалау;

    - ақша-несие  саясатының  Ұлттық  банк  тарапынан  реттеу  обьектілеріне  экономикадағы  қолма-қол  және  қолма-қол  ақшасыз  жиын  жатады;

    - Инфляциямен  күрес - ақша-несие саясатының  басты мақсаты. Инфляцияны  реттеу  жөнінде қолданылатын  шаралар Ұлттық  банктің ақша-несие  саясатының  2006-2008 жылдарға  арналған  негізгі  бағыттарында  айқындалған. 

    Жалпы  алғанда,  бүгінгі  еліміздің  экономикасын  сараптаушы  әлемдік  сарапшылар  тұрақты  әрі  қарқынды  дамып  келе  жатқан  жағдайын  жоғары  бағалауы - әуел  бастағы  нарықтық  экономиканы  таңдауындағы  дұрыс  бағыт  алғанын  айғақтайды. 

    Бүгінгі  таңда  Қазақстанда  жүргізіліп  отырған  ақша-несие  саясаты  соңғы  жылдар  көлемінде  қалыптасудың  жолынан  өтіп,  тұрлаулы  саясатқа  айналалғанына  куә  болып  отырмыз.

    Ақша-несие  саясатының  құралдарын  жетілдірудегі  кейбір  мәселелері

    - ақша-несие  саясатының  инфляцияға  әсерін  ұлғайту  үшін  ақша-несие  саясатының  құралдары  жетілдірілді.  2005 жылдың  1- шілдесінен  бастап,  ақша-несиені  басқару  механизміне  өзгешеліктер  енгізілді,  олар  ақша-несие  саясатының  жеке  операцияларын  мерзім  бойынша  унификациялауды  жүргізеді.  Оның  әсері  болу  үшін  «овернайт»,  «овердрафт»  операциялары  қысқартылды.

    Қазақстанда ақша-несие саясатын реттеу мақсатында келесілер ұсынылады:

    Макроэкономикалық  саясат  саласында  салық,  бюджет  және  ақша-несие  жүйелерін  реформалау  жолымен  бірқатар  міндетін  шешу  алда  тұр.  Соңғы  жылдары  Қазақстан  экономикасының  дамуына  әсер  ететін  сыртқы  факторлар  едәуір  өзгерді.  Бұл  бірінші  кезекте  мұнай  экспортының  өсуіне,  еуроға  шаққанда  айырбас  бағамы  қатысының  өзгеруіне,  шетел  капиталдың  едәуір  ағынына  байланысты.

    Осы жағдайларды ескере отырып және Қазақстанның ақша-несие саясатын реттеу мақсатында төмендегілерді ұсынамын:

• Ұлттық Банк ақша-несие саясатында негізгі бағыт етіп баға  тұрақтылығын Қазақстанның халқына жергілікті баспаларда көрсету қажет;
• Ұлттық Банк шетелдік капиталы ағылуы, ішкі нарықтағы өтімділік молдығы, мемлекет бюджетінің шығындарының өсуі, инфляция деңгейінің өсуді, ақша-несие саясатын қатаңдандыруды іске асыру қажет;
• жоспарды  орындау  барысында,  ақша-несие  операцияларын  қолдану  тиімділігін  арттыру  жұмыстарын  және  қаржы  нарығы  жағдайы  бойынша  қабылдайтын  өлшемдер  одан  әрі  күшейту керек. 

    Сонымен қатар, жоғары өтімділік мәселесін  өткірлігін төмендету үшін  банкте сақтауға тиіс нормативтер арқылы олардың  міндеттерін кеңейту жолымен  ең төменгі қорлық талаптар есебі  механизмін әрі қарай жетілдіруді  ұйғарады. Өйткені, ақша ұсынысы экономикалық өсудің жоғары деңгейін  қамтамасыз етеді.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1. Назарбаев Н.Ә."Қазақстан-2030". Барлық казақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және  әл-ауқатының артуы". Қазақстан Республикасы Президентінің ел халқына Жолдауы // Егемен Қазақстан, 2006 ж

2.«Қазақстанның  2030 жылға дейiнгi Даму стратегиясын  одан әрi iске асыру жөніндегi шаралар  туралы» Қазақстан Республикасы  Президентінің 2006 жылғы 30 наурыздағы N 80 Жарлығы //"Егемен Қазақстан" 2006 жылғы 1 сәуір N73-74

3. Назарбаев  Н.Ә. Қазақстан Республикасының  2010жылға дейінгі даму стратегиясы. 2002г.

4.«Астана  қаласының әлеуметтік-экономикалық  дамуының 2006-2010 жылдарға арналған  мемлекеттік бағдарламасы туралы»  Қазақстан Республикасы Президентінің 2006жылғы 4 мамырдағы N111 Жарлығы //"Егемен Қазақстан" 2006 жылғы 11 мамыр N103

5. Назарбаев  Н.Ә. «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік  және саяси жедел жаңару жолында»  Президенттің Қазақстан халқына  жолдауы. //Егемен Қазақстан, 19.03.2004

6. «ҚР-дағы  банктер  және  банктік  қызмет  туралы»  ҚР  Заңы.  30.08. 1995ж.

7.Смағұлова  Г.С.  Аймақтық экономиканы басқару  мәселелері. Алматы, экономика, 2005

8.Ихданов  Ж.О., Орманов Ә.О. Экономиканы  мемлекеттік реттеудің өзекті  мәселелері. Алматы , Экономика, 2002ж, 218б.

9.«АСҚБ» АҚ-ның 2006 ж. жалпы ережелері.

10.Кинг У., Клиланд Д. Стратегическое планирование и хозяйственная политика – М., 2004г.

11.Стоянова Е.С. «Анализ хозяйственной деятельности»- Минск; ООО «Новое знание», 2005г.- 688с.

12.Шағын және орта кәсіпкерлік жобасына сәйкес «АСҚБ» АҚ филиалдарының несиелік құралдарын енгізу және оларды жабу поцедуралары. Алматы қ. 2006ж.

13.«АСҚБ»  АҚ-ның есептік саясаты. Алматы  қ. 2006ж.

14.«АСҚБ»  АҚ-ның жалпы несиелік процедуралары.  Алматы қ. 2006 ж. 

15.Екінші  деңгейдегі банктер үшін прудинциалды  нормативтің есептеу әдісі мен  нормативті маңызды инструкцияларды  бекіту туралы. 30 қыркүйек 2005ж. №358

16.Каренов  Р.С. Экономиканы мемлекеттік  реттеу. Алматы: Ғылым, 2001г.-254 бет.

17.Зайдель  Х., Теммен Р. Основы учения об экономике/ Пер.с нем.-М. «Дело ЛТД», 2004г.-400с.

18.Каренов  Р.С., Шаекина Ж.М. Рыночные методы  хозяйствования в экономике Казахстана. Алматы: Ғылым, 2001г.-224с.

19.Камаев  В.Д., Абрамова М.А., Александрова  Л.С.и др. Учебник по основам  экономической теории (экономика). М.: «Владос», 2004г.-384с.

20.Долан  Э. Дж., Линдсей Д. Макроэкономика / Пер.с англ.- СПб.:АО «Санкт-Петербург  оркестр», 2001. 405 с.

21.Пикулькин  А.В. Система государственного  управления: Учебник. М.: Закон и  право, Юнити,2001. 352с.

22.Сабденов  О. Экономическая политика переходного  периода на рубеже ХХІ века. Алматы: Казахстан,200. 368с.

23.НБРК  от  11  марта  2006г.  №20.  Основные  направления  денежно-кредитной   политики  НБРК  на  2006-2008годы // Банки  Казахстана.- 2006, №4.

24.Кенжеғозин  М.  Қазақстан  экономикасы:  басымдықтар  мен  проблемалар  //Егемен  Қазақстан. – 2006,  №20.

25. Мұхамбетова  З.С. Аймақтың  ақша-несие  саясаты.//Аль-Пари.-2003,  №1.

26. Аймағамбетова  Г.  Валюталық  режимді  ырықтандыру  //  Егемен  Қазақстан. – 2005,  №148.

27.Тұраров  Н. С. Ақша-несие  саясаты  // Саясат. – 2006, №7.

28.Кушербаев   Б.П.  Банктер  және  несие   алушылар  қарым-қатынастарын  реттеу //  Егемен  Қазақстан. – 2004, № 25.

28.Сейткасимов  Ғ.С.  Ақша,  несие,  банктер.  Оқу  құралы. – Алматы:  «Экономика»,  2005ж.

29.Бердалиева  К.Б. «Қазақстан экономикасын  басқару негіздері».Алматы -2001ж.

30.Ермаков  В.А. «Қазақстан қазіргі дүние  әлемінде», Алматы - 2002

31.Ілиясов  Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы». Алматы 2003ж.

32.www.nationalbank.kz

33.«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» туралы 1995ж. 30 наурыздағы № 2155 Қазақстан Республикасының Заңы

34.Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 июля 2003 г. №753 «О Концепции развития финансового сектора Республики Казахстан»