Қаржылық жоспарлау

   Д-банктік  несие;

   Дв- есептелген дивидендтер;

   З- банктік емес мекемелерден алынған  ұзақ- және қысқамерзімді қарыз

   сомасы.  

   Бұл коэффициент несие алушы-кәсіпорында  негізгі қарыз сомасын өтеуге қажетті бос ақша қаражаттың болуын сипаттайды. Банкирлердің есептеуінше, егер осы коэффициент бірге тең  немесе артық болса, онда кәсіпорын  несиені өз мерзімінде қайтаруға қабілетті болып саналады.

   Мысал: Қаржы есебі бойынша «Шымкентмай» АҚ таза табысы 846 895 мың теңге, жылдық амортизациясы - 86 004 мың теңге, дивидендтер төленбейді, ұзақмерзімді несиелер - 616 196 мың теңге, қысқамерзімді несиелер -214 832 мың теңге, банктік емес мекемелерден алынған несиелер—106 512 мың теңге. Кәсіпорынның несие қайтару мүмкіндігін есептейміз: 

   К_нот = ( 846 895+84 004-0)/( 616 196+214 832+12+106 512)=0,995 (8) 

   Табылған  несиені ақша ағынымен орнын толтыру  коэффициенті (К_нот) көрсеткендей, кәсіпорын қарыз алу шегінен өтіп кеткен және қазіргі щарттармен қосымша несие ала алмайды.

   Күрделі шығындар сирек, ал ағымдық шығындар үнемі қажет болып жататындықтан, кәсіпорынның басты мақсаты - қысқамерзімді (ағымдық) қаржыландыру қажеттілігін қанағаттандыру немесе қаржы-пайдалану қажеттілігін (ҚПҚ) қамтамасыз ету. Қаржы-пайдалану қажеттіліктер кәсіпорын теңдестігі нәтижелеріне қарай келесі формуламен анықталады: 

   ҚПҚ= ӨЗ+ДӨП+ДҚ-НҚ        (9) 

   мұнда: ӨЗ- өндірістік запастар; ДӨ-дайын өнім; ДҚ- дебиторлық қарыз; НҚ- несиелік қарыз.

   Есептелген  капитал қажеттілігін қамтамасыз ету  тегін жасалмайды. Тартылған капитал  бағасы оны тартуға жұмсалған  шығындардың тартылған ресурстар  жиынтығына тең. Оны қаржылық тәжірибеде қаржы шығындары деп атайды. Көбінесе капитал бағасын да капитал шығыны деп атайды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   Қорытынды 

   Қаржылық  жоспарлау мен болжау бұл қаржы  механизмінің қосалқы жүйесі, саналы басқарудың аса маңызды элементтерінің бірі және әлеуметтік экономикалық жоспарлаудың құрамды бөлігі. Олар экономиканың үйлесімді және тепе теңдік дамуына жетуге, біртұтас ұлттық шаруашылық кешенінің барлық буындарының қызметін үлестіруге, қоғамдық өндіріс өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге, халықты әлеуметтік қорғауға бағытталған. Қаржылық жоспарлаудың өзіндік ерекшелігі сол, бұл жоспарлау өндірістің материалдық заттай элементтері турасында, ақшамен қоғамдық ұдайы өндіріске белсенді ықпал жасау турасында ақша қозғалысының салыстырмалы дербестігімен шарттасылған ақша нысанында жүзеге асырылады.

   Қаржының  табысты іс-әрекет етуі және қоғамдық процестерге белсенді ықпал ету  көбінесе қаржы ресурстарының қозғалысын, шаруашылықты жүргізудің барлық деңгейлерінде  ақша қорларын қалыптастырып, бөлуді алдын  ала үлгілеуге байланысты болады. Мұндай процесс тәртіпті (реттілік) анықтайтын өзара үйлесілген тапсырмалардың, көрсеткіштердің кешенді жүйесін жасауды, ақша түсімдерін жұмылдырудың прогррессивті нысандарын қолдауды қажет етеді.

   Қаржылық  көрсеткіштерді, белгіленетін қаржы  операцияларын негіздеп дәлелдеуге, көптеген шаруашылық шешімдердің нәтижелілігі сияқты, қаржылық жоспарлау мен болжау процесінде қол жетті. Бұл өте ұқсас ұғымдар экономикалық әдебиет пен практикада жиі теңестіріледі. Іс жүзінде қаржылық болжау жоспарлаудың алдында болуы және көптеген нұсқаларды бағалауды жүзеге асыруы тиіс (тиісінше макро және микродеңгейлерде қаржы ресурстарының қозғалысын басқарудың мүмкіндіктерін анықтауы тиіс).

   Қаржылық  жоспарлаудың көмегімен белгіленетін болжамдар нақтыланады, нақтылы  жолдар, көрсеткіштер, өзара үйлесілген міндеттер, оларды іске асырудың дәйектілігі, сондай ақ таңдалынған мақсатқа жетуге көмектесетін әдістер анықталады.

   Қаржылық  жоспарлау бұл қаржы жоспарларын (тапсырмаларын) әзірлеу, қаралған мерзімде оларды орындау, белгіленген мақсаттарға жетуге бағытталған поцесі. Жоспарлау басқарудың элементі ретінде қаржы саясаты құралдарының бірі болып табылады. Ол ірі шаруашылық өзгерістерді байсалды және елеусіз жасауға мүмкіндік туғызады.

   Қаржылық  жоспарлаудың объектісі шаруашылық жүргізуші субъектілері мен мемлекеттің қаржылық қызметі, ал қорытынды нәтижесі қаржы жоспарлары мен жеке мекеменің сметаларынан бастап мемлекеттің жиынтық қаржы жоспарына дейінгі қаржы жоспарларын жасау болып табылады. Әрбір жоспарда белгілі бір мерзімге белгіленген кірістер мен шығыстар, қаржы және кредит жүйелерінің буындары мен байланыстары анықталады.  
 
 
 

   Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі - Алматы – 1994.
2. Қазақстан Республикасының Бюджеттік Кодексі.
3. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы 2009 ж.
4. Амрекулов Н. «Организация финансовой и бюджетной системы» //Транзитная экономика 2002 ж. №6 56-58 б.
5. Булатова А.С. Экономика // Москва. Из.Дом: Юрист-2002 г.
6. Бисенғазиев М.Б., Хамитов А.Ш. Кәсіпкерлік негіздері: Оқулық. Лекциялық курс. Орал: БҚМУ баспасы, 2001-242 бет.
7. Жолдасбаева Г.Ө. «Кәсіпорын экономикасы» Оқу құралы Алматы «экономика» - 2003, 5 бет
8. Жалғасбаев Р. «Мемлекеттік қаржы жүйесіндегі бюджеттік процедураның орны мен ролі» // Аль Пари 2004 ж. №1 62-67 б.
9. Кеулімжанов Қ.К., Әжібаев З.Н., Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп принциптері: Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2003-360 бет.
10. Көшенова А.М. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары. Оқу құралы.-Алматы: Экономика, 2000.-328 бет.
11. Көшенова А.М. Бағалы қағаздар нарығы: Оқу құралы: Оқу құралы-Алматы: Экономика. -1999.-234 бет.
12. Н.Ә.Назарбаев, «Сындарлы он жыл» /Алматы, 2002ж.
13. Қазақ Совет энциклопедиясы. Бас редакторы М.Қ. Қаратаев. Алматы қаласы,1977 жыл.
14. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы – Алматы: экономика, 2003-252 бет.
15. Макконелл К.Р. «Экономикс»,/Москва, Республика, 1995ж.
16. Сахариев С.С., Сахариева А.С. «Жаңа кезең – экономикалық теориясы», /Алматы, «Дәнекер», 2004ж.
17. Өмірзақов К.Ө. «Кәсіпорын экономикасы» Оқу құралы Орал – 2003, 5 бет
18. Шеденов Ө.Қ., Сағындықов Е.Н., Жүнісов Б.А. ж/е т.б. «Жалпы экономикалық теория», Ақтөбе, 2004ж.
19. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Габдуллин Т.Г., Шмидт О,И. Кәсіпорындағы бухгалерлік есеп: өнделіп және толықтырылып үшінші басылуы. Алматы: Қазақстан аудит орталығы, 2002-656 бет.
20. Самрат Жақсыбай «Бәсекеге қабілетті болу-стратегиялық мақсат» // Егемен Қазақстан 2006 ж. 17 ақпан.
21. Сансызбаева Р.С. «Бюджеттік саясат» //Қаржы Қаражат 2005 ж. №6 61-64 б.
22. Ілиясов Қ.К., Құлпыбаев С. Қаржы.