Шетел валютасындағы операциялар және олардың есебі

      Инкассолық  тапсырысқа экспорттың тауарларды немесе сатқан кезде мерзімді тратталар міндетті түрде беріледі. Егер тауарлар коммерциялық несие шартына сәйкес жеткізілсе, онда жеткізу бойынша құжаттар баланстық шоттың дербес шотында шетел банк-корреспонденттіке жіберу кезінде есептеледі. Акцептелген тратталар шетел банкінде сақталады. Шетел банкінде сақталып тұрған акцептелген тратта көшірмелері өкілетті банкке жіберіледі және 7150 баланстан тыс шот картотекасына орналастырылады. Тратта көшірмесі төлемді уақытылы жүргізуді қадағалау үшін қолданылады. шетел банкінің авизосын алғаннан кейін төлем сомасы экспортшының ағымдағы валюталық шотына шетел банкінің шотымен бірге корреспонденцияға жазылады.

      Дт 1052 «Банктің басқа банктегі корреспонденттік есепшоттары»

      Кт 2203 «Клиенттің ағымдағы есепшоттары» (валюталық шот).

      Төленген  тратта 7150 «Шетел операциялары бойынша  инкассоға жіберілген құжаттар және құндылықтар» баланстан тыс шот  бойынша шщығысқа есептеледі. 
 

      Банктік аударымдар және олардың  есептегі көрінісі

      Банктік аударым – банктің өзінің банк-корреспондентке өтініш бойынша белгілі бір ақша сомасын төлеуді тапсыруы.

      Коммерциялық  және тауар жөнелтпе құжаттары экспортшыдан экспортшыға есеп айырысу нысанында  жібереді.

      Аударым операциясын жүргізген езде аударымды  алушы банк аударым өтінішінде көрсетілген нақты сілтемеге басшылық тетеді. Мысалы, бұл жерде өтінішіте көрсетілген комерциялық және қаржылық құжеттерды немесе қолхатты ұсынуға қарсы сәйкес соманы бенефициарға төлеу туралы шарт қойылуы мүмкін.

      Аудармалы операцияны жүзеге асыру кезінде  тек төлеуші банкке келісімшартты төлеу өтінішін ұсынғаннан кейін ғана аударым жолы қатыса алады.

      халықаралық тәжірибеге сәйкес аударым оепарцияларын  жүзеге асыру кезінде банктер  есе айырысуды жүргізу кезінде  банктер тауарды жеткізу немесе құжаттардың орындалу фактісін бақыламайды. Есеп айырысудың есеп нысанында банктің қызметіне аударым өтінішін ұсыну кезінде алушы шотына аударымды жіберу шотынан төлемді аудару ғана жатады.

      Осыдан  келіп, шетел жабдықтаушылары және сатып алушыларымен есеп айырысулар ең алдымен келісімшарт жасадйы қарастарады. Содан кейін импортшы банкке аударым туралы өтінішін жібереді. Тауарды жеткізу өзара шарт және валюталық заңдылықтар анықталатынын шарттан бұрын төленуі мүмкін. Ақша қаражаттарын аудар негізінде сатып алушы еліне жабдықтаушыдан тауар түскен кезде жүргізіледі. Төлеуші өз банкіне аударымға өтініш жіберед соғысы кредиттік авизоны жабдықтаушы төлемін есептеу үшін:

     Дт 2203 «Клиенттің ағымдағы есепшоттары» (импортшының валюталық шот)

      Кт 1052 «Банктің басқа банктегі корреспонденттік есепшоттары» (шетел банкі).

      Экспортталған тауарларға банктік аударымдарды есептеу  кезінде шетел банкінен сәйкес ұжаттар  және корреспонденттік шот көшірмесі  келіп түседі, олардың негізінде  банктер бухгалтерлік есепте операцияны  келесі жазбаларға сәйкес жүргізеді.:

     Дт 1052 «Банктің басқа банктегі корреспонденттік есепшоттары»

     Кт 2203 «Клиенттің ағымдағы есепшоттары».

     Өкілетті  банктер Қазақстандық аударымды  жіберушілердің шетелге импортталатын  тауар, тауарлық құжаттар немесе қызмет көрсетулер және т.б. бойынша құжаттардың құнын шетел валютасында төлеу тапсырысын орындайды, егер олардың шартында өзара шарт құнын (15-30 пайыз) аванспен яғни тауарды тиегенге дейін төлеу туралы ереже көрсетілген болса, онда өзара шартр бойынша авансты төлеу үшн қолданылуы мүмкін. Негізгі бөлігі нақты төленген тауар үшін төленеді.

     Аванстық  төлем іс жүзінде экспортшының жасырын  несиелеуін білдіреді және импортшы үшін тиімсіз. Одан басқа, авансты аудар  импортшы үшін экспортшының келісім  шарттарын және тауарды жеткізуді  орындамаған жағдайында ақшаны жоғалту тәуекеліне ұшыратуы мүмкін.

      Экспорттар  тауарды жеткізбеген жағдайда, халықаралық  тәжірибеде импортшының авансты  қайтармау тәуекелінен сақтаудың  біренеш әдісі бар:

• Авансты қайтару бойынша банк кепілдігін алу (аванстың төлемге дейін бірінші сыныпты банктің кепілі рәсімделеді);
• Шартты аударымды пайдалану (экспортшы банкі, ол белгілі мерзімі аралығында көлік құжаттарын ұсынған кезде оның шотына авансты төлеуді жүргізеді).

      Бүгінгі таңда банктер мерзімді аударымды  «Western Union» жүйесі арқылы жүргізе алады, банктер осы корпорация келісімі жеке тұлғаларға (резидент және бейрезидент) ақша аударуды жүзеге асыру бойынша «Western Union» қызметі көрсетілетін әлемнің кез келген нүктесіне қызмет көрсетілуі мүмкін.

      Осы жүйе бойынша ақша аударымдары, қызмет көрсету орындары мен қосалқы агенттер арқылы жүргізіледі. қызмет көрсету орындары банк филиалдары болуы мүмкін.  

     «Western Union» Корпорациясы келісімшартта және ережелерде келісілетін қызмет көрсету шарттарын, бағалары мен мөлшерлерін қатаң түрд бекітеді және өзгеріп тұруы мүмкін.

     Тұрғын  халыққа оператор банк офисі арқылы немесе   «Western Union» жүйесі терминалының көшірмесі арқылы пунктер және қосалқы агенттерде қызмет көрсетіледі. Айта кететін жайт, осы жүйе бойынша ақша аударымдары АҚШ долларымен ғана жүргізіледі. Сонымен қатар, клиент қалауы бойынша ақшаны аудару немесе алу кезінде ақша Ұлттық валютаға немесе керісінше банктің айырбас орындарында сату бағасы бойынша айырбасталады.

     Аударым және ақша аударымы бойынша опеацияны  жүзеге асыру  «Western Union» операторына жүктелген.

     «Western Union» жүйесі бойынша қызметтер Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің нормативтік актілеріне, заңдылықтарға сәйкес ұсынылады. Осы аударымдардың жее тұлғалармен жасалатынын есекере отырып, валюталық операцияларды жеке тұлғалармен жүзеге асыру бойынша  Қазақстан Республикасының нормативтік актілерін басшылыққа алу қажет.

      Жоғарыда  айтылғандай, «Western Union» жүйесі бойынша операцияны тек өкілетті қзызметкер ғана жүзеге асыру қажет. Жүргізілген операцияларға, әрбір бөлек оператор кодының және паролінің құпиялылығына, сондай-ақ алынған және жіберілген ақша қаражаты клиенттердің аты мен фамилиясы туралы ақпаратты беруде оператор қызмет көрсету пункті және қосалқы агентімен аталатын басқа меншіктің бірінші басшысы жауапты.

      «Western Union» жүйесінің ерекше сипаты клиенттеге жоғары сапалы қызмет крсету болып табылады.

      Клиенттер ақша аударуын жібергенде және қабылдағанда «Western Union» корпорациясының және Қазақстан Республикасының заңдылықтарды ұсынатын барлық қажетті шарттарды орындауын талап етуі қажет. Клиент ақшаны жөнелту және алу үін барлық талап етілетін тармақтар бойынша бланкілерді толтырулары қажет.

      Клиенттеке  ақша аударымын жіберу үшін ең алдымен  жөнелтілетін жерде  «Western Union» агенттігінің бар екендігіне көз жеткізу қажет. Содан кейін, ақшаны аудару бланкісі мен оған қосымшаны толтыру қажет. Бланкті клиент өз бетінше нақты және анық қолын тксеруі қажет. Содан кейін тізілімде келесілер жасалады: жөнелтушінің аты-жөні, жеке басын куәландыратын құжаттың нөмірі, тарифке сәйкес аударым үшін комиссиядан аударым сомасы. Осы тізілім негізінде кассир кассаға ақшаны қабылдайды және өзінің қолын қояды. тізілім жүргізбейтін филиалдар комиссиямен бірге аударым сомасына кіріс валюталық ордерін толтырады.

      Комиссиямен бірге аударымның барлық сомас кассаға енгізілгеніне көзі жеткеннен кейін, оператор ақпаратты жүйеге енгізеді. Аударым жүзеге асырылғаннан кейін, оған он саннан тұратын бақылау нөмірі беріледі.

      Оператор  ол нөмірді «Ақша аударымы» нысанында  көрсетеді және нысанның барлық оң бетін толтырып өз қолын қойып және түбіртек негізінде көшірмені жөнелтушіге береді. Жөнелтуші ақшаны алушыға өзінің фамилися мен атын, жөнелтілетін қала мен елді, күтілетін сомасын хабарлауы қажет.

      Ақша  аудармын алу тәртібі келесі оператор ақша аударымын төлеу үшін алушының жеке басын куәландыратын құжаттық және СТН болуын тексереді. Құжаттардың мерзімі өтпеген болуы керек.

      Алушы «Ақшаны алу» нысаны және оған қосымшаны  толтыру қажет. Нысанда түсінікті  және толық толтыруы қажет.

      Оператор жүйеде осындай аударымның болуын тексереді және алушының сәйкес бланкіде жазылған мәліметтері жүйедегі ақпараттарға сәйкес келуі керек. Егер қандай да сәйкессіздік болса, онда ақша жіберілген қателерді жөндеуден кейін төленуі мүмкін.

      Егер  ударым анықталса және барлық талаптар қадағаланса, оператор «Ақшаны алу» нысанына кіргізілетін жүйеде көрсетілген соманы өтейді. Көшірмені түбіртек ретінде алушыға береді. Кассалық операцияны рәсімдеу үшін оператор алушының аты-жөні, жеке басын куәландыратын құжат нөмірі, сомасы жазлатын тізілімді толтыру қажет.

      тізілім негізігде кассир алушыға ақшаны төлейді және қолын қояды. егер филиал тізілім жүргізбесе, онда шығыс валюталық  ордер толтырылады.

      Банк  филиалында кассаға қолма-қол шетел  валютасын қабылдау және кірістеу аударым және комиссия сомасына келесі өткізбе негізінде көрсетіледі.

        Дт 1001 «Кассадағы қол-қол ақша».

      Кт 2870 «Банктің өзге де транзиттік есеп шоттар».

      Филиалдар мен бас банктің «Western Union» корпорациясымен өзара өарыз бойынша таза ұстанымын (позициясын) анықтау келесі өткізбе арқылы көрінеді:

      Филиал  аударым бойынша талаптар мен  міндеттемелер шотын сальдолауды  жүргізеді:

      Дт  2870 «Шетел операциялары бойынша инкассоға жіберліген құжаттар және құндылықтар»

      Кт 1870 « Банктің өзге де транзиттік есепшоттары».

      «Western Union» аударымы үшін комиссиялық сыйақы келесі негізді жүргізіледі:

• Шетел валютасындағы комиссия сомасына:

      Дт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»

      Кт 2858 «Шетел операциялары бойынша инкассоға  жіберілген құжаттар және құндылықтар»

• Бір уақытта теңгеде:

      Дт 1859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетілген  қарсы құны (валюталық ұзақ ұстанымының)»

      Кт 4601 «Банктің аударым операциялары бойынша  көрсеткен қызметі үшін есептелген комиссиялық кірістер».

      Аптаысна  бір рет бас банк филиалдар  жне қосалқы агенттермен «Western Union» есеп бойынша өзара есеп а»йырысуды жүргізеді:

• бас банкте филиалдың қосалқы каршотына ақшаны есептеген кезде:

      Дт  1870 « Банктің өзге де транзиттік есепшоттары»

      Кт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есепшоттары»

• филиалдардың қосалқы артшотына ақшаны есептеген кезінде филиал келесі корреспонденция шотын құрады:

Дт 1351 «Банктің бас кеңсесімен есеп айырысу»

      Кт  1870 « Банктің өзге де транзиттік есепшоттары»

      филиалдың қосалық каршотынан ақшаны есептен  шығарған кезде:

      Дт  2870 «Шетел операциялары бойынша инкассоға жіберліген құжаттар және құндылықтар»

        Кт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»

• бас банк филиалдан түскен қаражат сомасына:

      Дт 2152 «Банктің жергілікті филиалдармен есеп айырысу»

      Кт 2870 «Банктің өзге де транзиттік есеп шоттары»

• бас банкте қосалық агенттерден түскен қаражат сомасына:

      Банктің  «Western Union» корпорациясымен есептесу кезінде банктің аптасына бір рет жасалатын таза ұстанымы бойынша келесі корреспонденциялар жасалады:

• бас офиске тиесілі қаражат сомаына банктің каршотына ақшаны есептеу кезінде:

      Дт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есепшоттары»

      Кт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»

• филиалға тиесілі қаражат сомасына:

      Дт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есепшоттары»