Автор: Пользователь скрыл имя, 05 Апреля 2012 в 21:44, курсовая работа
Қаржылық қатынас кез келген ел экономикасының даму негізі болып табылады. Қаржы ресурстарының айналымы мен қайта бөлінуі қаржы нарығын анықтап берді және оның айналысының өзіндік аймағын қалыптастырды. Нарықтық экономика жағдайында қаржы нарығы тұтастай алғанда елдегі нарықтық қатынастар жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады. «Қаржы нарығы» ұғымы қалыптасқан әлемдік тәжірибе мен әрбір мемлекеттің экономикалық дамуының өзіндік ерекшеліктеріне сай әр түрлі түсіндіріледі.
Ол ақша, депозит, несие, валюта, қор, сақтандыру, зейнетақы нарықтарының қаржылық құралдарымен ұйымдастырылған сауда жүйесін білдіреді. Мұнда ақша қаражаттарының ағымын меншік иелерінен қарыз алушыларға бағыттап отыратын қаржы институттары негізгі рөлді атқарады.
Кесте 2 – Қор нарығының институционалды инфрақұрылымы
01.01.2006 |
01.01.2007 |
01.01.2008 |
01.01.2009 |
01.01.2010 |
01.01.2011 | |
Брокер-дилерлердің барлығы оның ішінде: |
62 |
69 |
106 |
104 |
83 |
76 |
Банктер |
25 |
24 |
24 |
24 |
24 |
24 |
оның ішінде І санатты |
22 |
21 |
23 |
22 |
22 |
22 |
банктік емес ұйымдар |
37 |
45 |
63 |
60 |
53 |
47 |
оның ішінде І санатты |
29 |
36 |
54 |
51 |
44 |
39 |
АӨҚО қатысушылары |
- |
- |
19 |
20 |
6 |
5 |
Тіркеушілер |
18 |
16 |
17 |
15 |
12 |
10 |
Кастодиандар |
11 |
9 |
10 |
11 |
11 |
10 |
ЖЗҚ-ның зейнетақы активтерін Инвестициялық басқарушылар |
10 |
13 |
11 |
13 |
14 |
15 |
Инвестициялық портфельді басқарушылар оның ішінде |
28 |
37 |
61 |
66 |
49 |
39 |
инвестициялық компаниялар |
- |
- |
4 |
4 |
2 |
2 |
ӨРҰ (СРО) |
2 |
2 |
2 |
2 |
2 |
2 |
Трансфер-агенттер |
0 |
2 |
3 |
4 |
3 |
3 |
Бағалы қағаздармен сауда- |
- |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Ескерту: Кесте ҚҚА-нің статистикалық материалдары негізінде автормен құрастырылған
Брокерлер мен дилерлер БҚН-дағы
негізгі қатысушылар
Көріп отырғанымыздай 2008 жылдың
1 қаңтарына дейін БҚН-ның басты
дамытушылары саны өсумен болған, ал одан
кейін бүгінгі күнге дейін
жалпы брокер-дилерлер саны 2008 жылғы
106-дан 78-ге төмендеген. Бұған бірден
бір себеп – бұл әлемдік
дағдарыс. Бірақ дағдарыс болды екен
деп, экономикалық өсіміміздің бір
факторы болып табылатын БҚН-
Ескерту: График ҚҚА-нің мәліметтері негізінде автормен құрастырылған
Сурет 11- Қор нарығындағы 2006-11ж.ж. брокер-дилерлер саны
Бағалы қағаздар нарығының айрықша тауары бағалы қағаздардың шығарылым және сатылым жағдайына келетін болсақ, соңғы 5 жыл ішінде мемлекеттік бағалы қағаздардың шығарылу көлемі мен саны жайлы мәліметтер №3 кестеде берілген.
Ал, мемлекеттік емес бағалы қағаздардың шығарылымы мен көлемі келесідей:
Кесте 3 – Қолданыстағы облигациялар мен акциялар шығарылымы
туралы деректер
10.2005 |
10.2006. |
10.2007 |
10.2008 |
10.2009 |
10.2010 | |
Акциялар шығарылымы саны |
2550 |
2304 |
2325 |
2233 |
- |
- |
Облигациялар |
||||||
Шығарылымдар саны |
146 |
216 |
277 |
335 |
387 |
387 |
Шығарылымдар көлемі, млн. теңгемен |
597632 |
875892 |
1392278 |
1901656 |
4935108 |
5860836 |
Ескерту: ҚҚА-нің деректері негізінде автормен құрастырылған
«-» - мәліметтер жоқ
Сурет 12 - Қолданыстағы облигациялар шығарылымдарының саны мен көлемінің өзгеріс динамикасы
Кесте 4 - Мемлекеттік бағалы қағаздар шығарылымының көлемі және кірістілігі
оның ішінде | ||||||||||||||||||||||||
ҚҰБ-нің қысқа |
оның ішінде | |||||||||||||||||||||||
мерзімді ноттары |
МЕАҚАМ |
МЕҚҚАМ |
МЕИҚАМ |
МҰИҚАМ |
МЕОҚАМ |
МЕҰҚАМ |
МЕҰЖҚАМ |
ҰЖО |
MAOҚAM |
МАӨҚО |
||||||||||||||
Барлық МБҚ, млн.теңге |
Көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
ҚР Қаржы Министрлігінің БҚ, барлығы, млн.теңге |
Көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
Көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
көлемі |
тиімді кірістілігі, % |
көлемі |
Муниципалдық БҚ, млн.теңге | |
01.05 |
650 171 |
389 605 |
3,9 |
251 810 |
- |
- |
21 185 |
4,88 |
2 154 |
4,64 |
- |
- |
205 320 |
6,4 |
- |
- |
22 190 |
0 |
- |
- |
- |
- |
961 |
8 755 |
01.06 |
466 583 |
146 000 |
2,3 |
314 145 |
- |
- |
34 000 |
2,94 |
935 |
4,15 |
- |
- |
243 020 |
5,66 |
- |
- |
36 190 |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
6 438 |
01.07 |
1 236 457 |
838 558 |
4,91 |
393 206 |
- |
- |
- |
- |
215 |
4,16 |
- |
- |
244 044 |
5,54 |
41 834 |
4,99 |
107 113 |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
4 693 |
01.08 |
729 309 |
190 790 |
6,31 |
535 126 |
- |
- |
71 178 |
8,94 |
215 |
4,16 |
24 504 |
8,42 |
242 162 |
5,47 |
50 259 |
5,21 |
146 809 |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
3 393 |
01.09 |
1 050 551 |
240 972 |
6,52 |
809 579 |
- |
- |
177 826 |
6,9 |
- |
- |
52 909 |
14,28 |
272 517 |
6,45 |
84 018 |
6,78 |
222 309 |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
01.10 |
2 002 586 |
681 021 |
2,23 |
1 321 565 |
- |
- |
157 791 |
4,37 |
- |
- |
52 909 |
14,28 |
428 757 |
6,92 |
290 783 |
7,54 |
381 752 |
0 |
- |
- |
9 573 |
7,71 |
- |
- |
10.10 |
2 631 233 |
950 695 |
1,28 |
1 680 538 |
- |
- |
173 831 |
2,4 |
- |
- |
52 909 |
14,28 |
476 179 |
5,99 |
470 339 |
6,65 |
497 752 |
0 |
- |
- |
9 528 |
7,64 |
- |
- |
Ескеру: ҚР ҰБ-нің статистикалық материалы
12-суреттегі графиктен көріп отырғанымыздай Қор нарығына шығарылған мемлекеттік емес облигациялар көлемі мен саны 2005 жыл мен 2010 жыл аралығында айтарлықтай өскен. Мысалы, шығарылымдар саны 146-дан 387-ге, ал көлемі 597632 млн теңгеден 5860836 млн теңгеге өскен. Мұндай жағдай , әрине бағалы қағаздар нарығының дамуын, сонымен қатар экономиканың дамуына үлесін көбірек қосып жатқанын білдіреді.
2010 жылдың 1 қазанындағы деректер бойынша ҚР-ның корпоротивтік облигацияларының 75,4%-ы кәсіби емес инвесторлар үлесіне тиесілі. Институционалды инвесторлар-облигацияларды ұстаушылардың ҚР-ның аумағында шығарылған облигациялардың жалпы көлеміндегі үлесі 10,24%-ды құрайды, ал қалған үлес сауда ұйымдарына, ЕДБ-ға және өзге де қаржы ұйымдарына тиесілі. Мұндай жағдай отандық қор нарығының басты жетіспеушілігі болып отыр.
Қазақстандағы қор нарығының жай-күйінің негізігі индикаторы болып – KASE қор биржасы ұсынған ұйымдасқан нарығы болып табылады.
Ағымдағы жылдағы бағалы қағаздардың KASE cауда-саттығына жіберілген қазақстандық эмитенттер туралы ақпарат төмендегі кестеде берілген.
Кесте 4 – KASE сауда-саттығына жіберілген бағалы бағалы қағаздар
|Шығарылымдар саны |
Эмитенттер саны | |
"Акциялар" секторы |
98 |
72 |
"Борыштық бағалы қағаздар" секторы |
255 |
81 |
"Инвестициялық қорлардың бағалы қағаздары" секторы |
2 |
2 |
"Депозитарлық қолхаттар" секторы |
0 |
0 |
"Халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздары" секторы |
1 |
1 |
"Мемлекеттік бағалы қағаздар" секторы |
165 |
3 |
"Туынды бағалы қағаздар" секторы |
0 |
0 |
"Баламалы алаң" |
0 |
0 |
Ескерту: ҚҚА-нің бағалы қағаздар нарығының 2010 ж. 1 қазандағы ағымдағы жағдайынан алынған
KASE айналымын жіберілген
бағалы қағаздардың негізгі
KASE жалпы капиталдандыру 10 958 072 млн. теңгені немесе ЖІӨ-ден 56,8% құрады. 2010 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша осындай көрсеткіш 11 081 475 млн. теңгені немесе ЖІӨ-ден 57,4% құрады. Осылайша, қор нарығын капиталдандырудың абсолюттік көріністегі көбеюі де, сондай ЖІӨ-ге қатысты қор нарығын капиталдандыру көрсеткішінің көбеюі де байқалады.
ЖІӨ-ге KASE-нің капиталдандыруын төмендегі 13-суреттен көре аламыз.
Ескерту: ҚҚА бағалы қағаздар нарығының ағымдағы жағдайы
Сурет 13 – ЖІӨ-ге KASE-нің капиталдандыруы
2.3 Қазақстандық сақтандыру нарығының экономикалы көрсеткіштерін бағалау
2011 жылдың
1 ақпандағы жағдай бойынша
Сақтандыру сыйлықақыларының келіп түсуі млн. теңге |
1.02.2010ж. |
1.02.2011ж. |
1.02.2010ж. салыстырғандағы өзгерістер, %-бен | |||
Сомасы |
үлесі, % |
Сомасы |
үлесі, % | |||
Барлығы, оның ішінде мыналар бойынша: |
12 228,3 |
100,0 |
20 664,1 |
100,0 |
69,0 | |
Міндетті сақтандыру |
2 889,0 |
23,6 |
3 230,3 |
15,6 |
11,8 | |
Ерікті жеке сақтандыру |
4 070,8 |
33,3 |
6 014,9 |
29,1 |
47,8 | |
Ерікті мүліктік сақтандыру |
5 268,5 |
43,1 |
11 419,0 |
55,3 |
2,6 есе |
Кесте 5 - Сақтандыру сыйлықақыларының келіп түсуі
ЕСКЕРТУ: Кесте ҚҚА мәліметтерінен алынған
Міндетті сақтандыру бойынша сақтандыру сыйлықақыларының көлемі өткен жылдың осындай көрсеткішінен 11,8%-ға артып, ерікті жеке сақтандыру бойынша 47,8%, ерікті мүліктік сақтандыру бойынша ұлғаю 2,6%-ы құрады.
2011 жылғы
1 ақпандағы жағдай бойынша
міндетті сақтандыруда – сақтандыру сыйлықақылары түсімдерінің 63,9% (2 064,2 млн. теңге) көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру бойынша түскен, 29,2% (941,7 млн. теңге) қызметкердің еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде жазатайым жағдайлардан сақтандыру бойынша түскен, 2,6% (83,1 млн. теңге) тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру жəне басқалар бойынша – 4,3% түскен.
ерікті жеке сақтандыруда – сақтандыру сыйлықақылары түсімдерінің жазатайым жағдайлардан сақтандыру бойынша түскен, ауырған жағдайдан сақтандыру бойынша – 13,1% (787,7 млн. теңге) ауырған жағдайдан сақтандыру бойынша – 59,9% (3 605,4 млн. теңге), өмірді сақтандыру бойынша – 2,7% (160,3 млн. теңге), аннуитеттік сақтандыру бойынша – 24,3% (1 461,5 млн. теңге) болып келеді.
ерікті мүліктік сақтандыруда басқа да қаржылық шығындардан сақтандыру бойынша – 1,9% (215,5 млн. теңге), мүлікті сақтандыру бойынша (автомобиль, əуе, теміржол, су көліктерін жəне жүктерді сақтандыруды қоспағанда) – 86,7% (9 902,7 млн. теңге), азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру бойынша (автомобиль көлігі, əуе көлігі жəне су көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін қоспағанда) – 3,5% (394,6 млн. теңге) жəне басқалар бойынша – 7,9% болды.
Сақтандыру салалары бойынша (life, non-life) жиналған сақтандыру сыйлықақыларының көлемі былайша көрініс алады:
Кесте 6 – Сақтандыру салалары бойынша сыйлықақыларының келіп түсуі
Сақтандыру салалары бойынша сақтандыру сыйлықақыларының келіп түсуі м |
1.02.2010ж. |
1.02.2011ж. |
1.02.2010 ж. салыстырғандағы өзгерістер, %-бен | ||
Сомасы |
үлесі, % |
Сомасы |
үлесі, % | ||
Сақтандыру салалары бойынша барлығы |
12 228,3 |
100,0 |
20 664,1 |
100,0 |
69,0 |
Өмірді сақтандыру |
885,4 |
7,2 |
3 025,2 |
14,6 |
3,4 есе |
Жалпы сақтандыру |
11 342,9 |
92,8 |
17 639,0 |
85,4 |
55,5 |