Еңбекақы бойынша есеп айырысу

 

     Кесте 9 Еңбекке жарамсыз қағазын есептеу 

      

     Есепті  кезеңдегі есепшіге  есептелінген еңбекақының сомасын анықтаймыз: Кесте 9

     Орташа  күндік табысты есептеу үшін , күндік жұмыс санын анықтап аламыз және төмендегілер есепке алынбайды:

   

2009 жылдың желтоқсан айының 3-нен 20-на дейінгі сақталынбайтын еңбекақы демалысына келетін жұмыс күндері. Сәйкесінше, көрсетілген аралыққа есептелінген сома есепке алынбайды.

     Орташа  күндік табысты есептейміз: 391 944,33 теңге/ 236 күн = 1 660,78 теңге.

     Есепшінің уақытша жұмысқа жарамсыз болған кезеңіндегі орташа еңбекақысын есептейміз: 1 660,78 теңге * 4 жұмыс күні = 6 643,12 теңге.

     Сонымен есепшіге уақытша жұмысқа жарамсыз болған кезеңіндегі есептелінген еңбекақы сомасы және оған төмендегідей бухгалтерлік проводка беріледі:

               Дебет                                       Кредит                          Сома

                 7211                                          3350                              6 643,78теңге. 

     Кезекті еңбек демалысына мысал қарастырайық:

     Мекеменің бухгалтеріне 2010 жылдың қаңтар айының 28-нен ақпан айының 20-не дейін , 24 күнтізбелік күнге төлемді кезетті еңбек демалысы берілді. Есепті кезеңде бухгалтер 2009 жылдың сәуір айының 2-нен 19-на дейін өткен жылғы 2009 жылдың қаңтар айының 1-нен желтоқсан айының 31-не дейінгі аралықтағы еңбек демалысында болған, 2009 жылдың шілде айының 20-нан 25-не дейін десаулығына байланысты жұмыста болмаған.

     Есепті  кезеңдегі есептелінген еңбекақының  сомасын анықтаймыз. Ол үшін есепті кезеңнен істелінбеген жұмысты және осы кезеңде істелінбеген уақыт   үшін есептелінген соманы алып тастаймыз: 

     Кесте  10

     Кезекті еңбек демалысын есептеу 

 

     Орташа  күндік табысты анықтаймыз: 334 545,45 теңге / 248 күн = 1 348,97 теңге;

     2009 жылдың қаңтар айының 28-нен ақпан айының 20-на келетін демалыс аралығының жұмыс күнінің санын анықтаймыз: 18 жұмыс күні;

     Кезекті демалыс аралығындағы отраша еңбекақы : 1348,97 теңге*18 күн = 24 281,46 теңге құрайды.

     Сонымен бухгалтердің кезекті еңбек демалысын  есептелінген еңбекақы сомасы және оған төмендегідей бухгалтерлік проводка беріледі:

           

               Дебет                                       Кредит                         Сома

      

                 7211                                          3350                             24 281,46 теңге. 
 

     

3.   Еңбекақы бойынша  есеп айырысудың  аудитінің ерекшеліктері  және  еңбек заңдылықтарының сақталынуы     

 

        Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеуді тексерудің  негізгі міндеті – еңбекақы төлеуде нормативтік-құқықтық актілердің сақталуына бақылау жасау, жалақыдан ұстап қалу мен еңбекақы төлеуде бухгалтерлік есепті жүргізудің дұрыстығын тексеру болып табылады. Бақылау барысында қолданылатын ақпарат көздері болып 3350 «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шоты бойынша аналитикалық және синтетикалық мәліметтер өнімділіктің есебі және еңбекақы төлеуді есептеу жөніндегі алғашқы құжаттар (мысалы, жұмыс істеген уақыт есебі табелі мен нарядтар) уақытша еңбекке жарамсыздық парақтары, еңбек демалысына төлемдерді есептеу, нормативтік құжаттар, бұл операцияны реттейтін ҚР «Еңбек туралы кодексі», қызметкерлердің еңбегі бойынша мәселелері жөніндегі әдістемелік ұсыныстар, олардың орташа еңбек ақысын есептеу тәртібі жөніндегі нұсқаулық және т.б. басшылыққа алынады.

          Қызмеркерлермен еңбек ақы төлеу  бойынша есеп айырысуларды тексеруді  әр айдың бірінші күніндегі  3350 шоты бойынша аналитикалық  есеп көрсеткіштерінің және бухгалтерлік баланстағы, бір уақытта айналым қалдық ведомосындағы жазулармен сәйкестігін анықтап алған жөн. Бұл үшін айналым қалдық ведомосындағы қарастырып отырған айлардың бірінші күндегі 3350 шот бойынша тізімдеме ведомосының жиынтық сомасымен кәсіпорын балансындағы көрсеткішімен салыстыру керек. Алғашқы құжаттардың анық сенімділігін , толтырылу дұрыстығын, олардың еңбекақы және еңбекті өтеудің басқа түрлерін есептеу мен төлеу бойынша нормативтік құжат талаптарына сәйкестігі тексеріледі.

         Еңбекті уақыт бойынша төлеуде (мерзімді еңбекақы) тарифтік мөлшерлеме немесе мәміле шарттарын қолданудың дұрыстығы, кесімді еңбекақы төлеуде- жұмыстың сандық және сапалық көрсеткіштерін орындау, нормалар мен баға қоюды қолданудың дұрыстығы тексеріледі. Еңбекақы төлеу есебі жөніндегі алғашқы құжаттарды тексергенде орындалған жұмыс есебі үшін жауапты лауазымды адамдардың қойылған қолдары бар немесе жоқтығын, барлық деректемелердің толтырылу дұрыстығын, құжаттарда тазартып өшірілген түзетулердің бар немесе жоғын т.б. анықтайды. 

        Жұмыс уақыты мен нарядтар  есебі табелін, сондай-ақ еңбекті  төлеуді есептеу жөніндегі алғашқы  құжаттарды тесергенде, оларға ойдан  шығарылған, яғни жасанды тұлғаларды  кіргізу жағдайлары бар немесе  жоқтығын анықтау керек. Бұл  үшін оларды берген уақыттағы нарядтарды талдап шығу, нарядтар мен жұмыс уақытының есебі табельдеріндегі жұмысшылардың аты-жөндерін, жеке құрам есебінің және төленген сомалар туралы мәліметтермен салыстыру керек. Бұрын төленген алғашқы құжаттар бойынша қайтадан есептеу жағдайлары бар немесе жоқтығын, бір адамның аты-жөндері бірнеше есептеу-төлемдік ведомостарда қайталануын тексеру де маңызды болып табылады. Кәсіпорынның тізімдік құрамында жоқ, аз уақыт жұмыс істеген адамдарға жвзылған нарядтарға, сондай-ақ төмен сапамен орындалған жұмысты қайта жасап, ақауды жою бойынша нарядтарға ерекше назар аудару қажет және алғашқы құжаттар мен есептік ведомостарды тексергенде арифметикалық санаудың дұрыстығына ерекшк көңіл бөлу керек.

         Аудиторлық тексерудің одан әрі  жүзеге асатын кезеңдері мыналар болып табылады:

• төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
• жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқумен байланысты болатын қосымша еңбекақы ресімдеу тәртібі;
• түнгі мерзімдегі жұмысқа төленетін қосымша еңбекақы;
• жұмыстан тыс уақыттағы еңбекақыны төлеу;
• мерекелік күндердегі жұмыс істегені үшін еңбекақы төлеу;
• іс жүзіндегі заңда қарастырылған (еңбек демалысына, жұмыстан шығу жәрдем ақысын төлеу және т.б.) жұмыспен өтелмеген уақытқа төлем есептеу;
• уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу;
• еңбекақыдан аударымдардың дұрыс ұсталғандығын тексеру.

     Заңға сәйкес еңбекақыдан мыналар ұсталынуы  тиіс:

• зейнетақы қорына аударым;
• табыс салығы;
• бұрын берілген аванс бойынша берешекті;
• арифметикалық қате нәтижесінде артық төленген соманы беруге;
• пәтер ақы;
• баланың мекткпке дейінгі балалар мекемесінде тәрбиеленгені үшін;
• қызметкерлердің кәсіпорынға келтірілген материалдық зиянның орнын толтыруы;
• ақшалай артық есептеулер.

     Тексеру қорытысында мыналарды анықтау  қажет:

• шығыстарды еңбекақы төлеу қорына жатқызудың дұрыстығы;
• жеке төлемдерді өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің) өзіндік құнына жатқызудың дұрыстығы;
• бухгалтерлік өткізбелерді еңбекті төлеу қоры бойынша жасаудың дұрыстығы;
• синтетикалық және аналитикалық есепті, жиынтық мәліметтерді және еңбекке ақы төлеу қоры бойынша бухгалтерлік есеп беру формаларын толтыруды жүргізудің дұрыстығы.

     Кесте 11

     Аудиторлық  қызмет