Нарық жағдайындағы еңбек ақы төлеуді

Еңбек ақы төлеуге  пайдаланылатын, өндірілген өнімдегі үлесті көбейту мәселесі ұжымдық  шартта еңбек ақының әрбір өскен  пайыздық өсімінің көрсеткіштерін белгілеу жолымен де табысты шешілуі мүмкін. Аталған көрсеткіштердің артықшылықтары, олардың өндіріс тиімділігінің өсуі негізінде қосымша өндірілген құнның қай бөлігі жұмысшылардың тұтыну деңгейін жоғарлатуға бағытталғанын санмен анықтай отырып, өндірілген өнімдегі еңбек ақы төлеудің үлесін көтеру мәселесін шешуге жол беретіндігінде.

Дамыған елдердің тәжірбиесі еңбек ақыны ұйымдастырудың саласындағы  мәселелерді шешудің әдістерін  көрсетуі мүмкін. ҚР-да еңбек ақы азаматтардың игіліктерінің негізгі көзі және еңбек қызметінің ынтасы болу үшін, менің ойымша келесі міндеттерді шешу керек:

1) кепілденген минималды еңбек ақыны нақты өмір сүру минимумының деңгейіне дейін сатылап өсіруді жүргізу, ал кейіннен минималды тұтыну бюджетінің деңгейіне, содан кейін үнемді бюджет деңгейіне дейін жеткізу;

2) кәсіпорын табысын еңбек пен капитал, кәсіпкер мен жұмысшы, пайда мен еңбек ақы төлеу арасында әділ бөлуді белгілеу;

3) сала, кәсіп және аймақ бойынша минималды және орташа еңбек ақы арасындағы қатынасты, өнеркәсіпте және әлеуметтік аядағы жұмысшылардың еңбек ақысын төлеудегі экономикалық және әлеуметтік анықталмаған дифференциясын қысқарту;

4) еңбек ақы мөлшері мен құрылымында инфляция қарқыны мен бағаның өсу қарқынын, жұмысшының отбасы құрамын, үй шығындарын, білім беру, медициналық қызметкөрсету, көлік және т.б. әлеуметтік қызмет көрсету шығындарын есепке алу;

5) салық органдарының, жұмысшының еңбек ақысын мемлекеттік бюджет табысына айналдыруға жол беретін, қолданыстағы заңдардағы кері әсерді жою, еңбеккер адамның еңбек ақысына тимеу керек.

Әлеуметтік және экономикалық сұрақтарды шешуде үш тараптың - үкіметтің, кәсіподақтың және жұмыс берушінің келісімі қажет. Бұл міндетті қажеттілік бүгінгі нақтылық. Жүйені жұмыс жалпымен ортақ қабылданған халықаралық нормаларға және стандарттарға, ең алдымен адам құқығының жалпыға бірдей декларациясына, еңбекті халықаралық ұйымдастыру конвенцияларына негізделуі мүмкін. үш жақты келіссөздегі басты міндеттердің бірі – бұл кәсіпорындарда және салаларда ондағы нақты экономикалық жағдайды есепке ала отырып еңбек ақыны өсірудің бағыттарын келістіру.

Өз елінің азаматы, негізгі салық төлеуші бола отырып, әрбір жұмысшы өзінің тікелей жеке меншігі болып табылатын жұмыс күшінің нарықтық құнына сәйкес еңбек ақыны дер кезінде және толық алуға құқылы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ  КӨЗДЕРІ

 

1. Демеубаева А.О. «Организация оплаты труда в современных условиях» // Вестник Каз ЭУ №6 2004 год
2. Васильева Л. «З.П: формы и системы оплаты труда» // Бухгалтер и налоги  2004 год №7
3. Кенжалина Ж.Ш. «Оплата труда на промышленых предриятиях»  Алматы: Экономика 2002 год
4. Буланова В.С. Волчина Н.А. «Рынок труда»: Учебник – М.Экзамен, 2000 г
5. Зар.плата: формы и системы // Бухгалтер и налоги 2009год № 8 
6. Яквлев Р. «Системы оплаты труда» // Труд в Казахстане: проблемы, факты, коментарий  2003год
7. Владимирова Л.П. «Экономика труда»: Учебное пособие –М:Издательский дом Дошков 2000 год
8. Зайцев Н.Л. «Экономика промышленного предприятия»
9. Зар.плата в вопросах и ответах // Труд Зар плата Пенсия в Казахстане №8 2005 год
10. Рощин С.Ю.  «Экономика труда» 2000 год
11. Асиржанова К.Б. «Регулирование оплаты труда в Казахстане на пути к новой модели развития»: тенденции, потенциал и импорты роста: Материалы международной научной практической конференции
12. Берешев С. «Государственное регулирование зар. платы» 2001 год
13. Еңбек Кодексі (жоба) // Егемен Қазақстан 31.07.2004 жыл
14. «Прожиточный минимум в системе организации оплаты труда» // Труд в   Казахстанане №8 2004год
15. Зар.плата в вопросах и ответах // Труд Зар плата Пенсия в Казахстане №8 2005 год
16. Кузярина А. «Правовое регулирование оплаты труда» // Бухгалтер и налоги 2004 №8
17. «Қазақстан сандарда» – Алматы:ҚР статистика агенттігі.
18. «Қазақстан Республикасында еңбек ақы төлеу» – Алматы:ҚР статистика агенттігі.
19. «Қазақстандағы еңбек нарығының қалыптастыру ерекшеліктері» // Жарғы 2005 жыл №5
20. «АРЫСТАН»  Жауакершілігі Шектеулі  Серіктестігінің  жарғысы
21. «Пищевая и перерабатывающая промышленность Казахстана» 2006 год   №4, №5, №6.
22. Кәсіпорынның    бухгалтерлі  балансы,  Отчет о движении основных  средств,  Отчет о результатах финансово-хозяйственной деятельности предприятия  2004-2005 жылдық  мәліметтері
23. Дюсембаев К.Ш.  «Анализ  финансового положения предприятия»        Экономика 1998 год
24. Основные показатели малого предприятия  2004 -2005 жж
25. Савицкая Г.В. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия»  Москва 2000 г.
26. Бенке И. «Совершенствование оплаты труда как источник развития сферы услуг» //  Экономика и статистика 2004 год
27. Исаенко «Организация и стимулирование оплаты труда в компании США» Труд в Казахстане 2001 год № 11
28. Дурановская практическая часть  к теме “Заработная плата” порядок начисления на примерах // Юридический консультант главного бухгалтера // 2004
29. Белов С.В.  Прогноз трудовых ресурсов, конбюктура рынка труда и спроса на специалистов в Республике Казахстан в 2000-2010 годах. Отчет о НИР/КазГАУ  Алматы
30. Поддержка начинающих предпринимателей из числа безработных //Труд в Казахстане – 2000.
31. Стат. Сборник «Труд и занятость населения  В Казахстане» Алматы 2001 год
32. Орысша-қазақша сөздік. Алматы

33. «2005 жылғы республикалық бюджет туралы» ҚР заңы // Егемен Қазақстан  2009 жыл,  қараша

  34. Мельнк М.В. « Экономический анализ фин-хоз. деятельности » 2004 год

  35. «Тіршілік тарифке тіркеледі» // Егемен Қазақстан 2005 ж, 14 – қазан

  36. «Жастар еңбек нарығында»  // Саясат 2005 № 9

  37. «Жалдамалылар факторы» // Егемен Қазақстан 2009 жыл, 11 қаңтар