халықтың iшкi көшi-қоны және экологиялық апат аймақтарының аумақтарын шаруашылық мақсатқа пайдалану;

    байырғы ластануларды жою жөнiндегi;

    өнеркәсiп  және тұрмыстық қалдықтарды басқаруды  жетiлдiру жөнiндегi;

    әскери-ғарыш  және сынақ кешендерi полигондары  аумағының экологиялық жай-күйiнiң  мониторингi жөнiндегi бағдарламаларды iске асыру жоспарлануда.

    Мұның бәрi бiрiншi кезеңде қоршаған ортаға төгiндiлер мен шығарындыларды тұрақты  деңгейде сақтауға және өндiрiс пен  тұтыну қалдықтарын жинақтауға мүмкiндiк  бередi.

    Екiншi кезеңде (2008-2010 жылдар) қоршаған ортаны қорғаудың 2008-2010 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жолымен тұрақты  даму қағидаттарына сәйкес келетiн  және қоршаған ортаның жай-күйiн  сапалы жақсартудың үшiншi кезеңiнiң  басталуын қамтамасыз ететiн қоршаған ортаны қорғаудың жүйесiн құру процесi толық аяқталуы тиiс.

    Yшiншi кезеңде (2011 - 2015 жылдар) барлық белгiленген  бағдарламаларды аяқтау нәтижесiнде  қоршаған орта объектiлерi сапасының  нормативтiк көрсеткiштерi және қоғамның  экологиялық тұрақты дамуының  қолайлы деңгейiне қол жеткiзiлуi, қоршаған ортаға әсердi азайту  қамтамасыз етiлуi, қоршаған ортаның  сапасын басқару жүйесiнiң қалыптастырылуы  тиiс. 

ҚОРЫТЫНДЫ

     Қазіргі заманғы ғылыми-техникалық прогрестің қарыштап алға басуы адамзат омірін жақсартуға тікелей игі ықпал  етумен қатар, қоршаған орта-табиғатқа  орны толмас орасан зор зиян да тигізіп  келеді. Бэкон: «Адам табиғатты бағындырумен бірге оған бағыну керек»,- деген  сөзін еске салған жөн. Біздер осы  қағиданы есмте сақтамағандықтан қазіргі  таңда табиғатты қорғау мен экология-экономикалық мәселелер ұлттық дәрежеден көтеріліп, бүкіл дүниеәлемдік аса маңызды  проблемаға айналып отыр. Әлі де болса адамзаттың экология-экономикалық зияны ескерілмей, бірыңғай қоршаған ортаны қорғау шаралары оң бағытта  дамымай отыр. Жалпы санамызда  табиғат байлығын ешқашан таусылмайтын, шексіз жатқан мол дүние деп бағалаудың басым болғандығынан  оны экстенсивті  түрде игерумен келе жатқанымыз әлімсақтан белгілі.

      Осыған  орай Республикамыздың реформа жағдайында әлеуметтік-экономикасының қайта құрылу процесінің онан әрі жүзеге асырылуы экология-экономикалық проблемаларды  талдау мен бағалауды, қоршаған орта проблемаларын зерттеуді талап  етеді, яғни осы проблемалар оның әлеуметтік-экономикалық әлуетінің  маңызды бір бөлігі болып табылады. Экономикалық әлует сипаты, экономикалық және әлеуметтік сипаттағы нақтылы  шешімдер қабылдау, көптеген экологиялық  және экономикалық процестерді болжау үшін негіз болды.

      Қазақстанның  қазіргі кезеңдегі даму жағдайында экономикалық қауіпсіздік пен экологиялық  қауіпсіздікті сактаудың маңызы ерекше. Сондықтан да, экологиялық  қауіпсіздік тұрғысынан Қазақстанның дамуындағы экономикалық өзгешеліктер және әлеуметтік ерекшеліктерді бөліп  көрсете отырып экологиялық қауіпсіздіәкті қамтамасыз ету үшін кешенді іс-шаралар  қолдануымыз қажет.

      Ең  алдымен менің ойымша экологиялық  заңдарды жетілдіру арқылы экологиялық  қауіпсіздікті арттыру қажет. Әрине  бізде көптеген экологиялық заңдар қабылданған, бірақ олардың көпшілігі  әлі де жақсы жұмыс істей алмай  жатыр. Өйткені экономикамыз қарқынды өзгеріп дамып келеді, ал экологиялық  заңдардың көбісі осы жағдайларға  бейімделмеген.

      Экологиялық қауіпсіздікті арттырудың бір көзі экологиялық білімді жетілдіру, келешек ұрпақтың санасына сіңіру, сонда ғана біздің ұрпақ экологиялық  қауіпсіздікті жетілдірудің қажеттілігін сезініп өседі. Осыған орай табиғатты  тиімді пайдалануға әрекет етеді  деп ойлаймын.

      Қазіргі уақытта экономикада экологиялық  бағыттың дамуы қажет, өйткені, экология-экономикалық бағалаусыз шаруашылықтың даму тенденциялары  туралы жорамалдау мүмкін емес. Қоршаған ортаның элементтерін дәстүрлі экономикалық есептеулерге уақтылы кіргізе алмау  қиындығы туындап отыр. Сондықтан  адамның өндірістік іс-әрекетін экология-экономикалық тұрғыдан бағалаудың жаңа әдістемелері қажет.

      Қазақстандағы экологиялық дағдарысты жағдай 1997 жылы "Қазақстан Республикасының тұрақты  дамуы үшін қоршаған ортаны қорғауға байланысты ұлттық іс-қимыл жоспары" Орталығының құрылып, нәтижелі жұмыс  істеуіне қол жеткізді. Бірақ мұнымен  іс бітті екен деп қарап отыруға  әсте болмайды. 

      Халықаралық тәжірибені пайымдау барысы материалдық  ресурстарды пайдалану тиімділігін  басқару тәсілін өзгертудің қажеттігін алдымызға қойып отыр. Осы жағдайда Қазақстанда табиғатты қорғаудың  тиімді жолы қалдықтарды утилизациялау  емес, оларды кезінде қысқарту стратегиясы  болып табылады.

      Тұрақты даму сатысына өту біз үшін өте  маңызды тірлік, сондықтан табиғи-экологиялық  тұрақтылықты қамтамасыз ету бір  науқанмен аяқталатын жұмыс емес екендігін есте сақтағанымыз абзал.

      Қазақстан Республикасында табиғат қорғауды, оның адам капиталымен өзара әрекет деңгейін жоғарылатуда сенімді қамтамасыз  ету үшін  мынадай  шараларды  жүзеге  асыру  кажет.

      Олар: республикалық экологиялық қорды (тиісінше облыстық, жергілікті) жасау  және оның қызметін жандандыру, қоршаған ортаны қорғауды сақтандыру қорын, кәсіпорындардың  экологиялық қорын қалыптастырып, жұмсалу арналарын қадағалау.

      Қазақстан Республикасында қабылданған "Қоршаған ортаны қорғау туралы" Заңның негізгі  міндеті қоршаған ортаны қорғауда қоғам  мен табиғаттың қарым-қатынасын  реттеу, табиғи ресурстарды өндіру және тиімді пайдалануда зандылықты және құкық қорғау тәртібін күшейту  болып табылады.

      Республикамызда экологиялық проблемаларды мемлекеттік  реттеуде осы аса маңызды Заңдар бұлжытпай басшылыққа алынып, орындалуы  тиіс.

     Елiмiздiң iшкi экологиялық қауіпсiздiктi сақтау үшін, жүйелi түрде әлеуметтiк - экономикалық бағдарламаларды iске асыру керек. Экологиялық талаптарды күшейтiп, адам денсаулығын сақтау шараларын қолға  алу қажет.    Қоршаған ортаға шығарылатын ластағыштардың мөлшерiн  азайту үшін, модельдi бағдарламалар  қабылдануы тиiс. Зиянды қалдықтарды  екiншi қайталап қолдану жолдарын, оларды өңдеудi iске асыру қажет. Өндiрiске  салааралық талдау моделiн игерген  бiлiктi мамандарды жұмылдыру. Осындай  шаралар оң нәтиже берген болар едi. Қарапайым халықтың мақсаты да осы. Барлық адамзат үшін табиғаттың тазалығы оның борышы болып табылады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

   а) Негізгі  әдебиеттер

1. Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты 2006 жылғы Жолдауы, www.president.kz. сайты
2. Бекмаганбетов Р. «Экономико-экологические факторы и механизмы их развития в условиях рынка»// Экология. Устойчивое развитие№12, дек. 2004 г.
3. Кажымуратова А. «Влияние экологического фактора на уровень жизни населения в Республике Казахстан»// Саясат-Policy №7, 2002 г.
4. Айтуғанова З.Ш. «Экологиялық қауіпсіздіктің экономикалық мәселелері» дисс. жұмыс. 2003 ж.
5. Қазақстан Республикасының "Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздігі туралы" Заңы, 1998 жыл, 26 маусым.// Егемен Қазақстан газеті.
6. «Қала мен Дала» газеті, «Экологияның өзекті мәселелері» атты мақала, 2004 ж. 26 мамыр.
7. Ақиқат журналы, «Экологияның экономикалық залалдары» атты мақала, 2006 ж №4, 58 б.
8. Айтуғанова З.Ш. «Экологиялық қауіпсіздіктің экономикалық мәселелері» диссерт. 2003ж. 45 б.
9. Қазақстан Республикасының «Қоршаған ортаны қорғау туралы» заңы, Алматы. Юрист, 2004 ж.
10. Қазақстан Республикасының Конституциясының 31-бабы
11. Айтуғанова З.Ш. «Экологиялық қауіпсіздіктің экономикалық мәселелері» дисс. жұмыс. 2003 ж.
12. Қазақстан және оның аймақтары. Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігі. — 2002. - №4
13. Н.Ә. Назарбаев «Сындарлы он жыл». Алматы: Атамұра, 2003. — Б.240
14. Нарибаев К.Н. Научно-технический прогресс и занятость: современные мировые тенденции. - Алматы, 1998. — С.46
15. Энгельс Ф. Табигат диалектикасы. - Алматы: Қазақстан, 1982. - 342 б.
16. Назарбаев Н.Э. Қазақстанның болашағы – қоғамның идеялық бірлігінде //Халық Кеңесі, 1993. - 9 қазан.
17. Қазақстан Республикасының Парламент Жаршысы ақпараттық бюллетені, 1992 жыл № 12.
18. Назарбаев Н.Э. Қазақстанның болашағы – қоғамның идеялық бірлігінде //Халық Кеңесі, 1993. - 9 қазан.
19. Назарбаев Н.Э. Қазақстан-2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. - Алматы, 1998 ж.