Несие мәні мен түрлері

 Агенттiк  Меморандумды екiншi деңгейдегi 17 банктiң қарауына жiбердi. 2006 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша Меморандумға екiншi деңгейдегi 16 банк қол қойды. 
      Бұл екiншi деңгейдегi банктер иелерi құрылымының айқындылығы мен жариялығының деңгейiн арттыруға себепшi болады және қаржы секторы тұрақтылығының деңгейiн арттырудағы маңызды аспектi болып табылады. 
     6. Қуатты қаржылық инфрақұрылымды жасауға және ұлттық қаржы жүйесiне деген сенiмдi арттыруға көмек көрсету мақсатында 2004 жылдың соңында Агенттiк Қаржы нарығында жүйелi тәуекелдер арта түскен кезде жедел iс-әрекеттер сызбасын әзiрледi және бекiттi. 
      Еуропалық Одақтың стандарттарын және Банктiк қадағалау жөнiндегi Базель комитетiнiң, Сақтандыруды қадағалау органдарының халықаралық қауымдастығының, Бағалы қағаздар жөнiндегi комиссия халықаралық ұйымының халықаралық қадағалау стандарттарының одан әрi енгiзiлуiн ескере отырып, нормативтiк құқықтық актiлер, оның iшiнде қаржы ұйымдарының қызметiн, осы ұйымдардағы тәуекелдердi басқару жүйесiн, шоғырландырылған қадағалауды пруденциалдық реттеу бөлiгiнде қабылданды. 
     7. Қазақстанның банк секторын реттеудi халықаралық стандарттарға жақындату мақсатында Қазақстанның банк жүйесiн "Капиталды және капитал стандарттарын есептеудiң халықаралық конвергенциясы" (International Convergence of Capital Measurement аnd Capital Standards) (Базель II) Банктiк қадағалау жөнiндегi Базель комитетiнiң капиталдың барабарлығы келiсiмiне өтудi жүзеге асыру жөнiндегi жұмыс атқарылды.     

 Банктiк  қызмет көрсету деңгейiн арттыру,  халықтың банкке және басқа да қаржы ұйымдарына деген сенiмi, қарыз алушылар мен банктердiң мүдделерiн қорғау жөнiндегi кепiлдiктердi жасау, кредиттiк қызметтер нарығында тәуекелдердi азайту мәселелерiн шешу үшiн 2004 жылы 6 шiлдедегi Заңымен қабылданған "Қазақстан Республикасында кредиттiк бюро және кредиттiк тарихты қалыптастыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес республикадағы алғашқы кредиттiк бюро құрылып, жұмыс iстейдi. Осылайша, белгiлi бiр дәрежеде кредиттiк қызметтер нарығының аса айқындылығы мен сенiмдiлiгi, кредит алған кезде ақпаратты жинауға байланысты кредиттiк ұйымдардан қарыз алушылар шығыстарының азаюы проблемалары шешiлдi.       

3.3. Тұрғын үй ипотекалық кредит берудi оңтайландыру және кеңейту     

 Ипотекалық  кредит берудiң және тұрғын үй жинақ ақшасының бұқара халыққа қолжетiмдiлiгiн арттыру жөнiндегi мiндеттердi шешу мақсатында Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 11 маусымдағы N 1388 жарлығымен Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы қабылданды. 
      Көрсетiлген бағдарлама шеңберiнде "Қазақстан Ипотекалық Компаниясы" АҚ (бұдан әрi - ҚИК) Қолжетiмдi тұрғын үйге ипотекалық кредит берудiң арнайы бағдарламасын қабылдады. Осы арнайы бағдарлама мемлекеттiк бағдарламаны iске асыру шеңберiнде ҚИК-тiң банктермен және банктiк емес ұйымдармен одан әрi өзара іс-қимылдарының мәселелерiн регламенттейдi.

4-кесте.Экономикаға берілген кредиттер мөлшерлемесі 

 

      Тұтастай  алғанда, ипотекалық кредиттер  халыққа қолжетiмдiрек болды. Нәтижесiнде,  жеке тұлғаларға 2004 жылдың 1 қаңтарынан бастап 2006 жылдың 1 қаңтарына дейiнгi кезеңде тұрғын үй сатып алуға берiлген қарыздар тиiсiнше 37,7 млрд. теңгеден 275,3 млрд. теңгеге дейiн артты. Бұл ретте, ипотекалық компаниялардың жиынтық несие қоржыны 2004 жылдың қаңтарындағы жағдай бойынша 16,7 млрд. теңгеден 2006 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 68,3 млрд. теңгеге дейiн артты. 
      Республиканың қаржы нарығында 2006 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 7 ипотекалық ұйым жұмыс iстейдi. Ипотекалық ұйымдардың қызметiн сипаттайтын негiзгi көрсеткiштердiң артуы байқалды. Жиынтық активтердiң сомасы 2006 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 75,3 млрд. теңгені құрады, жиынтық мiндеттемелер 62,0 млрд. теңгеге дейiн жеттi, меншiктi капиталдың мөлшерi 13,3 млрд. теңгенi құрады.

   Қорытынды

     Несиенің  нарықтық экономикадағы мәні мен  мазмұнын, оның қажеттілігін, формалары  мен түрлерін, төлем қабілеттілігін жан – жақты  талдау нәтижесінен мынадай түсініктер қалыптасады.

       Несиенің  қажеттілігі ұдайы өндіріс процесі  фазаларының бірлігі мен өзара әсерін қамтамасыз ететін тауар-ақша қатынастарының, құнының тауарлай және ақшалай формаларының бар болуымен түсіндіріледі.

       Құнының тауарлай және ақшалай формасына  сәйкес несиенің екі негізгі формалары  қарастырылады – коммерциялық және банктік. Егер коммерциялық несие тауарлық формада берілетін болса, онда банктік несие ақшалай формада беріледі. Банктік несие әмбебап болып табылады, өйткені банк арқылы қайтарымдылық, төлемділік шарттарымен қайта бөлінетін ақшалай қаражаттар экономиканың барлық салаларында қолданылады.

       Несиенің  түрлері - бұл белгілі - бір түрдегі  экономикалық қатынас ретіндегі  несиеден келіп шығатын белгілі  бір қасиеттерге ие.

       Төлем қабілеттілігін талдау деп қарыздық міндеттемелерді қарыз алушының тұтыну ссуда есебіне күнделікті өтеудің қаржылық мүмкіндіктерін талдау.

       Несие жүйесі кең мағынада – бұл несиелік қатынастар, несие формалары мен  несиелік мекемелер жиынтығы, ал тар  мағынада – елдегі несиелік есеп айырысу  қатынастарын ұйымдастырушы, ақша айналысын  реттеуші және басқа қаржылық қызмет көрсетуші несиелік мекемелер торабы.

       Банктік ұйымды қызықтыру үшін және бизнестік  құрылымға деген өндіріс жағынан  ұсыныс болуы керек және банктің  тағайындалған пайыздық ставкасының  деңгейі, қайтару мерзімі және жарнама  да әсерін тигізеді. Айта келе, келесідей қорытынды жасауға болады:

• банктің негізгі несиелік қызметі болып несиелік саясат саналады;
• несие жоспарланған салада ғана беріледі;
• несие беру банк ресурстарына ғана тәуелді емес, сонымен бірге

клиенттің мүмкіндіктеріне де тәуелді;

• несиелеу жүйесі несиелеу қағидаларына негізделеді (қайтару,

төлеу және қамтамасыз ету);

• несие қабілеттілігі нақты дұрыс нәтиже береді;
• бүгінгі таңда клиенттердің мүмкіншілігі ол несиені кепілдікке алу.

    Осы курстық жұмысты аяқтай  келе менің  ұсынысым келесідей:

    1. жеке заңды тұлғаларға несие  берген кезде банктер пайыздық  мөлшерін неғұрлым төмендетсе, соғұрлым  оған деген ұсыныс туады;

    2. заңды және жеке тұлғаларға  берілетін ипотекалық несиені  дамытуға көңіл, үлес қосу;

    3. еліміздің несиенің даму заңдылықтарын  халықаралық стандарттарға сәйкестердіру;

    4. кәсіби коммерциялық банктерге  мемлекет тарапынан ауыл шаруашылығына  белгілі - бір  мөлшерде несие  берумен қамтамасыз ету;

    5. мемлекет тарапынан өз қаржылық  деңгейімен нық тұра алмайтын  ауыл шаруалығын қолдау, банктер арқылы ұзақ мерзімді несиелендіру жүйесі  ұйымдастырылса.

     Қазіргі таңда несиенің маңызы қай сала үшін болмасын өте зор және қажетті, сондықтан  да несие арқылы заңды және жеке тұлғалардың материалдық жағдайы  жақсарып, мемлекеттің экономикалық дәрежесі жоғарлайды деген сенімім мол.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Пайдаланған әдебиеттер 

    1  Ақша, несие, банктер. Ғ.С.Сейтқасымов.-Алматы:Экономикс,2001.

2. Деньги, кредит, банки/ Под ред.Лаврушкина О.И.-М.:Финансы и статистика.1999.
3. Деньги, кредит, банки/ Под ред.Олейникова И.Н.-М.:Магистр.2008.
4. Ақша айналысы және несие. С.Б. Мақыш.-Алматы:Маркет.2004.
5. Коммерциялық банктер операциялары. С.Б. Мақыш .-Алматы:Маркет.2004.
6. Финансы.Денежное обращение.Кредит/ Под ред.Дробозиной Л.А.-М.:Финансы,ЮНИТИ.1997.
7. Общая теория денег и кредита/ Под ред.Жукова Е.Ф.-М.:Банки и биржа.1995.
8. Панова Г.С.Кредитная политика коммерцеского банка.-М.:ИЦК ДИС,1997.
9. Галийцкая С.В. Деньги. Кредит. Финансы.-М.,2002.
10. Денежное обращение и банки/Под ред.Г.Н.Белоглавзовой,Г.В.Толоконцевой.-М.,2000
11. Деньги.Кредит.Банки./Под ред.Е.Ф.Жукова.-М.,1999.
12. Деньги.Кредит.Банки./Под ред.В.В.Иванова,Б.И.Соколова.-М.,2003.
13. Международный финансовый рынок/Под ред.В.А.Слепова,Е.А.Звоновой.-М.,2007.
14. Гагарин С.В. и др.Межбанковский кредит.-М.:Принтлайн.1995.
15. Тулебаева Т.Т. и др. Социалистицеские преобразование кредитной системы и ее развитие в Казахстане.-Алмата:Казахстан.1974.
16. Көшенова.Б. Ақша, несие, банктер.-Алматы. 2001.
17. Мелинков В.Д. Основа финансов .- Алматы, 2005 .
18. Масленчеков Ю.С.Работа банков с корпоративными клиентами.-М.,2003
19. Статистика финансов./Под ред.В.И.Салина.-М.,2000.
20. Титова Н.Е.Деньги.Кредит.Банки.-М.,2003.

      21. Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары/

            - Алматы: « Экономика », 2000.

     22 .И. И. Повлов  Денги, кредит, банк,.-Алматы, Казакхстан, 1994.

      23.Ілиясов Қ., Құлпыбаев . Қаржы .- Алматы, 2005.

      24.www.nationalbank.kz

      25.www.afn.kz