Отчет по практике на "СМП-636" ЖШС

    Материалдық емес активтердің шығуы материалдық  емес активтердің қабылдау-өткізу актісімен  рәсімделеді. Материалдық емес активтерді басқа кәсіпорынға беру  (сату, қайтарымсыз беру) кезінде акт екі данада жасалады: материалдық емес активтерді беретін және қабылдайтын кәсіпорындар үшін [2-қосымша].

    "СМП-636" ЖШС-нда 2730 «Басқа да материалдық емес активтер» бөлімшенің шоттары бойынша аналитикалық есеп «Материалдық емес активтер есебінің инвентарлық карточкаларында» жүргізіледі. Карточка кәсіпорындарға түскен материалдық емес активтердің барлық түрлерін есептеуде қолданылады. Карточкада материалдық емес активтердің түрінің толық атауы көрсетіледі, қысқаша сипаттама беріледі және сонымен қатар есепке алу күні, құжат номері, тіркеу номері, шот, бастапқы құн, материалдық емес активтердің тозуын жатқызу үшін аналитикалық есептің объектісінің және шоттың коды, тозу нормасы, қызмет ету мерзімі, шығу күні мен себептері  көрсетіледі.

    Карточка  материалдық емес активтердің объектісін кәсіпорынмен қабылдау фактісін растайтын  құжаттардың: материалдық емес активтердің  қабылдау-өткізу актісі және басқа  құжаттар негізінде бір данада толтырылады. Карточкада материалдық емес активтердің шығуы туралы белгінің негізі басқа кәсіпорынға беруде материалдық емес активтердің қабылдау-өткізу актісі болып табылады. Материалдық емес активтердің инвентарлық карточкаларын «Материалдық емес активтер есебінің ведомостерінде» топтастырады. Ведомосте материалдық емес активтердің атауы, қысқаша сипаттамасы, басындағы және соңындағы қалдықтары, ай ішінде қозғалысы көрсетіледі.

    Бекітілген  тәртіпте рәсімделген материалдық  емес активтерді қайтарымсыз беру келесі жазулармен көрсетіледі:

    - қайтарымсыз берілген материалдық  емес активтердің баланстық құнына:

    Дт 7410 «Активтердің (материалдық емес активтерді) шығуы бойынша шығындар»  шоты

    Кт 2730 «Басқа да материалдық емес активтер»  шоты

    - материалдық емес активтердің тозылған құнына

    Дт 2740 «Материалдық емес активтер амортизациясы  және құнсыздануы» шоты

    Кт 2730 «Басқа да материалдық емес активтер»  шоты

    – қайтарымсыз берілген материалдық  емес активтердің құнына есептелген ҚҚС сомасы:

    Дт 7410 «Активтердің (материалдық емес активтерді) шығуы бойынша шығындар»  шоты

    Кт 3130 «ҚҚС» шотының кредитін

    - бюджетке ҚҚС төленді

    Дт 3130 «ҚҚС» шоттың дебетін,

    Кт 1030 «Ағымдағы корреспонденттік шоттағы  ақша қаражаттары» шоты

    Сонымен 2730 «Басқа да материалдық емес активтер» шотының дебеті бойынша материалдық емес активтердің болуы мен келіп түсуін көрсетеді, ал дебет бойынша олардың шығуы көрсетіледі. Материалдық емес активтердің шоттары бойынша кредиттік айналым № 12 журнал-ордерде көрсетіледі.

    Материалдық емес активтердің тозуының есебі. Өндірістік-шаруашылық қызметтің процесінде материалдық емес активтер моральдық тозуға ұшырайды. Бірақ тозуды есептеудің маңызды мақсаты моральдық тозудың материалдық емес активтерге әсер етумен байланысқан шығындарды жабу үнемі көздерді  құру үшін ғана емес, өндіріс шығындарға амортизацияны қосу есебінен олардың құнын жабу үнемі көзі болып табылады [10].

    "СМП-636" ЖШС-нда материалдық емес активтердің тозуын есептеу үшін 2740 «Материалдық емес активтердің амортизациясы мен құнсыздануы» шоты арналады. Бұл шоттар реттеуші және контрактивті. 2740 шоттары кредиті бойынша айдың басындағы қалдықты, ағымды айға есептелген тозу мен есеп беру айдың аяғындағы тозудың қалдықтарын көрсетеді, дебет бойынша материалдық емес активтердің тозуын есептен шығаруды көрсетеді. Материалдық емес активтер бойынша амортизация ай  сайын есептеледі.

    Материалдық активтер бойынша амортизация есептеу келесідей: 

№	Шаруашылық  операцияның мазмұны	Шоттар корреспонденциясы
		дебет	Кредит
1.	Капитал құрылысында  қолданылатын материалдық емес активтердің объектілері бойынша амортизациялық аударымдар  жүргізілді	2930	2740
2.	Материалдық емес активтер объектілері бойынша амортизациялық аударымдар есептелді: - сату  процесіндегі - жалпы  шаруашылық қажеттіліктегі - өндірістік қажеттіліктегі	7110 7210 8410	2740 2740 2740
3.	Болашақ есеп беру кезеңдерге жататын материалдық  емес активтердің объектілері бойынша  амортизациялық аударымдар жүргізілді	1620	2740

 

    Материалдық емес активтер амортизациясының есептелген сомасын сәйкес машинограммаларға және №10 журнал-ордерге жазады, ал есептен  шығарылған сомаларды №12 журнал-ордеріне жазады [9].

    Сонымен, материалдық емес активтер  бойынша  есептелген амортизация сомасы  субъектінің  қаржылық-шруашылық  қызметінің  бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспары  2740 «Материалдық емес активтердің амортизациясы мен құнсыздануы» шотының кредиті бойынша тіркеледі, ал есептен шығару бұл шоттардың дебеті бойынша  жүргізіледі. 

    2.2 Қорлар есебі 

    СМП-636" ЖШС-ндағы тауарлық-материалдық қорлардың есебі өзіне тауарлы-материалдық қорлардың бағалануы және жіктеліну, тауарлы-материалдық қорлардың өндірістік өзіндік құнды тудыратын және өндіріспен байланысты шығындар  есебін қосатын тауарлы–материалдық қорлар есебінің тәртібін  анықтау негізгі мақсаты болып табылатын №7 БЕС «Тауарлы-материалдық қорлардың есебі» (ҚЕХС 2 «Қорлар») сәйкес ұйымдастырылады.

    Тауарлық - матералдық қорлардың маңызды бөлігін  өнімді дайындау, жұмысты және қызмет  көрсетуді орындау кезінде пайдаланылатын материалдық құндылықтар құрайды [15].

    Материалдар өңдеу, қайта өңдеу немесе өндірісте  пайдалану үшін арналған.

    №7 БЕС «Тауарлы-материалдық қорлардың  есебі» сәйкес, тауарлық-матералдық қорлар нақты өзіндік құн бойынша  есепке алады. Өзіндік құн оның өндірісіне  қажетті сома немесе  тауар үшін төленген  бағаны білдіреді.

    Тауарлық-матералдық қорларды есепке алу  кезіндегі бағалау. Тауарлық-материалдық қорларды сатып  алу кезінде сатып алу немесе дайындаудың  нақты  өзіндік құн  бойынша есепке алады.  Өзіндік  құнға: сатуға кеткен шығындар, ТДШ (транспорттық-дайындау шығындар), өнімді қайта  өңдеуге кететін  шығындар кіреді.

    Сатып алуға кететін  шығындарға тікелей  қорларды сатып алуға  байланысты  сатып алу бағасы, комиссиондық сыйақылар, ТДШ және де басқа шығындар жатады. Сауда жеңілдіктері, артық төлемдерді  қайтару және басқа да  ұқсас түзетулер  сатып алуға кететін шығындарды анықтау кезінде  шегеріледі.

    Тауарлы-матералдық қорларды қайта өңдеу шығындарына  өндіріс процестерінде пайдаланылатын табиғи ресурстар, шикізаттар, материалдар, еңбек ресурстары, негізгі құралдардың амортизациясын, сонымен қоса өнім (жұмыс, қызмет)  бірлігі өндірісіне тікелей қатысты басқа да шығындар. Өнім өндіру шығындары келесі элементтер бойынша экономикалық мазмұнына қарай топтастырылады: материалды шығындар; еңбек төлемдеріне шығындар; сақтандыруға аударымдар, құралдардың тозуы; басқа да шығындар. Субьектердің күшімен қорларды дайындау кезінде олардың нақты өзіндік құны берілген құндылықтарды өндірумен  өндірумен байланысты нақты шығындар көлемімен анықталады. [13].

    Материалдық құндылықтардың шығарылуымен, орнын  ауыстырумен,  түсумен байланысты  барлық шаруашылық операциялармен сәйкес СМП-636" ЖШС-нда алғашқы құжаттармен рәсімделеді.

    Саны  бойынша тауарлық – материалдық  құндылықтарды  қабылдау ГОСТ-пен, жеткізулердің ерекше техникалық шарттарымен, басқа да міндеті  ережелер мен келісім-шарттарға  сәйкес жүзеге асырылады.

    Көліктік  ұйымдардан жүкті қабылдау кезінде  біріншіден, тасымалдау кезіндегі жүктің сақтығын тексеру қажет. Жүкті қабылдау салмағы немесе орын саны  бойынша жүзеге асырылады. Жүктің бұзылуы мен зақымдалуын, көліктік құжатта атауы немесе салмағы, кубатурасы, материал метражы көрсетілген  орын саны сәйкес  келмеген жағдайда  коммерциялық акт құрылып, көліктік құжатта белгі қойылады.

    Негізгі құралдарды жоюдан  алынған материалдар  актімен рәсімделеді. Түскен материалға  қалыпты жағдайда  кіріс ордері жазылады.

    Есепке  қойылатын маңызды талаптардың  бірі – материалдардың өз уақытында  және толық түсуіне  бақылауды  қамтамасыз ету. Егер материалдар өз мерзімінде  алынбаса, оны іздеуге сәйкесінше шаралар қолданылады.

    Жабдықтардың  қоймасынан  материалдарды тікелей  қабылдау кезінде олардың  түсуіне  бақылау  сенім хат беру сәтінен  басталады. Кәсіпорынның бас бухгалтері берілген сенім хаттар бойынша  материалдардың түсуін  және қызмет ету мерзімі аяқталғанға дейінгі  келесі күннен кешіктірмей қолданылмаған сенім хаттардың қайтарылуын бақылап отыруы қажет.

    Өнімді  өндіруге кеткен материалдардың есебі  №1 өңдеуші кестеде   жазбалар тәртібі бойынша  топтастырылған алғашқы құжаттарда  (талаптарда, қосымшаларда, лимиттік-заборлық карталарда) жүргізіледі [3-қосымша].

    Кажеттілігі тұрақсыз сипаттағы алынған материалдарға  талаптар ( бір және көп жолды, тип  Ф № № М-10, М-10а, М-11) жазылып,  2 данада беріледі; біреуі (алушының қол хатымен) қоймада қалады, екіншісі (қоймашының қол қолхатымен) – алушыда қалады.

    Накладнойлар  (бір және көп жолды тип Ф  №№ М-12, М-13) ішкі орын ауыстырулар, қоймаға  өндіруде пайдаланбаған бөлшектер  мен материалдарды қайтару кезіндегі материалдың есебі үшін пайдалынады [3-қосымша].

    Материалды  сыртқа жіберу накладнойлары (тип Ф  №№ М-14, М-15) жабдықтау бөлімімен 2 данада жазылады,  біріншісі қоймаға, екіншісі материалды қабылдаушыға беріледі. Материалды жібергеннен кейін қабылдаушының қол хатымен накладной бухгалтерияға шот-фактураны беру үшін жіберіледі.

    СМП-636" ЖШС-нда қорлар қозғалысының есебі үшін  1300 «Қорлар» бөлімшесінің 1310 «Шикізат пен материалдар» шоттары қолданылады. Шоттардың дебетінде қалдықтар мен материалдардың түсуі  жазылса, кредитінде  пайдаланылған және жіберілген материалдар көрініс табады. Келіп түскен құндылықтардың құнына 1310 «Шикізат пен материалдар» шоттары дебеттеледі және ақша қаражаттары, жабдықтаушылармен есеп айырысу  және т.б.  бойынша шоттар кредиттеледі. Қайтарымсыз  қабылданған материалдар 6230 «Мемлекеттік субсидиялардан кірістер» немесе 6220 «Қайтарымсыз алынған активтерден кірістер» шотының кредиті бойынша жазылады. 1310 «Шикізат пен материалдар» шоттарының кредиті  бойынша 8011, 8021, 8031, 8041 және т.б.  шоттарымен корреспонденцияда өндіріс материалдарының жіберілуі көрініс табады. Материалдарының сыртқа жіберілуі үшін - 7410 «Активтердің шығуынан шығындар» шотының дебеті; өнімді сату кезіндегі пайдаланылған материалдар - 7110 «Өнімді өткізу және қызметтерді көрсету бойынша шығындар» шотының дебеті; жалпы шаруашылық қажеттілікке  пайдаланылған материалдар - 7210 «Әкімшілік шығындар» шотының дебеті және 1310 «Шикізат пен материалдар» шоттарының кредиті бойынша жазылады.

    Материалдардың нақты қалдығын анықтау, оларды сақтау және шығару дұрыстығын тексеру мақсатымен инвентаризация жүргізіледі. Инвентаризацияны  жүргізу тәртібі  1 бөлімде қарастырылады.

    Артықшылықтар негізгі емес қызмет бойынша табысқа  жатқызылады: 1310 «Шикізат пен материалдар» шоттарының дебеті, 6220 «Қайтарымсыз алынған активтерден кірістер» шотының кредиті. Материалдық құндылықтардың жетпеушілігі 1280 «Басқа да қысқа мерзімді дебиторлық қарыз» шотының дебеті бойынша, және 1310 «Шикізат пен материалдар» шотының кредиті бойынша жазылады. Табиғи кему нормасынан жоғары қалыптасқан жетіспеушілік 1280 «Басқа да қысқа мерзімді дебиторлық қарыз» шотының кредитінен, 7210 «Әкімшілік шығындар» немесе 8410 «Үстеме шығындар»  шотының дебетіне жазылады. Табиғи кему  нормасынан  жоғары жетіспеушілік  кінәлі адамының мойнына есептен шығарылады, 1250 «Жұмыскерлердің қысқа мерзімді дебиторлық қарызы» шотының дебетіне жазылады. Кінәлі адамнан алынатын сома мен материалдардың нақты  өзіндік құнының арасындағы  айырмашылық 6220 шотында  негізгі емес қызметтен түскен табыс ретінде көрсетіледі. Кінәлі адамдар болмаған жағдайда  жетіспеушілік 7410 «Активтердің шығуынан шығындар»  немесе 7210 «Әкімшілік шығындар» шотының дебетіне жазылады, жыл соңында 7210, 7410, 6220, шоттары 5610 «Жиынтық пайда (зиян)» шотымен жабылады [3-қосымша].

    Сатып алынған тауарлардың нақты  өзіндік  құны, 1330 «Тауарлар» шотының кредитінен, 7010 «Өткізілген өнім мен көрсетілген  қызметтің өзіндік құны»  шотының  дебетіне есептен шығарылады. Төленуге тиіс шоттардың сомасы 1210 «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық қарызы» шотының дебетіне 6010 «Өткізілген өнім мен көрсетілген қызметтен кіріс»  шотының және 3130 «ҚҚС» шотының кредитінде көрсетіледі. Есеп айырысу шотынан бюджетке ҚҚС сомасын аудару 3130 «ҚҚС» шотының дебеті, 1030 «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаттары» шотының кредиті бойынша көрініс табады.