Ақша қаражаттары

2006 жыл :  20053556/155946332=0,1

        

Талдау бойынша  анықталған жылдарда кәсіпорынның қаржылық жағдайы тұрақты, қалыпты және сыртқы кредиторларға тәуелді емес.

        

«ӨзенМұнайГаз»  ӨФ АҚ іскерлік белсенділігін бағалау.

        

Қаржылық аспектідегі  кәсіпорынның іскерлік белсенділігі, ең бастысы оның құралдарының айналу жылдамдығынан көрінеді. Іскерлік белсенділікті талдау, кәсіпорын қызметіндегі қаржылық нәтижелердің қатысты көрсеткіштері болып табылатын түрлі қаржылық коэффиценттердің динамикасы мен деңгейін зерттеуге негізделеді.

        

Қор қайтарымдылығы. Бұл коэффицент негізгі құралдарға салыгған 1 теңгеге қанша теңге өнімді өткізуден түскен түсім келетіндігін көрсетеді.                                     Өзге де жағдайларда динамикадағы көрсеткіштің өсімі жағымды өсім ретінде қарастырылады.

2004 жыл : 123843438/130728167=0,9

2005 жыл : 134428254/144498743=0,9

2006 жыл : 173392204/165343718=1

        

Дебиторлық қарыз  айналымдылығы (айналым бойынша). Деиторлық  қарыз айналым жылдамдығын көрсетеді.

2004 жыл : 123843438/26351891=4,7

2005 жыл : 134428254/24875866=5,4

2006 жыл : 173392204/22208412=7,8

        

Күн бойынша (дебиторлық қарызды өтеудің орташа уақытын  білдіреді). Бұл көрсеткіштің өсімі жағымсыз жағдай ретінде қарастырылады.

2004 жыл : 360/4,7=77

2005 жыл : 360/5,4=67

2006 жыл : 360/7,8=46 
 
 

Кесте 17  

  

«ӨзенМұнайГаз»  ӨФ АҚ іскерлік белсенділігін бағалау 

 

        

ТМҚ (тауарлы-материалды запастар) айналымдылығы. Айналым бойынша:

2004 жыл : 120517649/10219409=11,8

2005 жыл : 129171279/11846653=10,9

2006 жыл : 145386194/10048498=14,6

        

Күн бойынша  ТМЗ айналымдылығы:

2004 жыл : 360/11,8=30

2005 жыл : 360/10,9=33

2006 жыл : 360/14,6=24

        

Кредиторлық қарыз  айналымдылығы (күн бойынша). Кәсіпорын қарыздарының орташа қайтарылу уақытын көрсетеді.

2004 жыл : 12754196*360/120517649=38

2005 жыл : 6905060*360/129171279=20

2006 жыл : 7159704*360/145386194=18

        

Операциондық  цикл ұзақтығы (күн бойынша):

2004 жыл : 76,5+30=107

2005 жыл : 66,6+33=100

2006 жыл : 46,1+24=70

        

Қаржылық цикл ұзақтығы (күн бойынша):

2004 жыл : 106,5 – 38 =69

2005 жыл : 99,6 –  19,2=81

2006 жыл : 70,1 – 17,7=53

        

Дебиторлық қарызды  өтеу коэффиценті:

2004 жыл : 26351891/123843438=0,21

2005 жыл : 24875866/134428254=0,18

2006 жыл : 22208412/173392204=0,13

        

Капитал айналымдылығы. Кәсіпорынның барлық капиталының айналым уақытын көрсетеді. Берілген көрсеткіштің өсімі кәсіпорын құралдарының айналымының жеделтетілуін немесе инфляциялық өсуді білдіреді.

2004 жыл : 123843438/132141026=0,94

2005 жыл : 134428254/157809253=0,85

2006 жыл : 173392204/155946332=1,1

  

  Күн бойынша:

2004 жыл : 360/0,94=382

2005 жыл : 360/0,85=423

2006 жыл : 360/1,1=327

        

2006 жыл бойынша  кәсіпорындағы дебиторлық қарыз  және ТМЗ қайтарымдылық уақыты  сәйкесінше 46 және 24 күнді құрайды. Кредиторлық қарыз айналымдылығы операциялық қызметке қарағанда тым төмен қайтарым күндерін құрайды. Жалпы алғанда, кәсіпорын өз ақша қаражаттарын тиімді пайдалануда.  

2.3 Ақша қаражаттары ағымын басқаруды талдау 

        

Ақша ағымын талдаудың мақсаты бұл – ең бастысы, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен кірістілігін талдау. Оның негізгі қызметі, операциялық (ағымдық) қызметтен түскен ақша қаражатының есебі.

  

Ақша ағымы  кәсіпорынның өзін-өзі қаржыландыру деңгейін, сондай-ақ оның қаржылық күшін, қаржылық жағдайын, кірістілігін білдіреді /19,245б./.

  

Кәсіпорынның  жақсы қаржылық жағдайы көбіне міндеттемелерді  жабуға мүмкіндік беретін ақша қаражаттары ағымына байланысты. Минималды қажетті көлемдегі ақша қаражаттары қорының болмауы қаржылық келеңсіздіктерді көрсетеді. Ақша қаражаттарының жетіспеушілігі кәсіпорынның шығынға ұшырауының белгісі болып табылады.

  

Ақша ағымын талдау кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудағы басты кезең болып табылады, себебі оның көмегімен кәсіпорынның өз ақша қаражаттарын ұйымдастыра білу қабілеттілігін анықтауға болады. Яғни, кез-келген уақытта кәсіпорында қажетті ақша қаражатының болуы негізінде ұйымдастырылуы тиіс.

  

Ақша ағымын талдауды Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп арқылы жүргізген ыңғайлы. Халықаралық IAS7 стандартына сәйкес бұл есеп беру қаражаттарды пайдалану көздері және бағыттары бойынша емес, кәсіпорынның қызмет аясы – операциялық, қаржылық, инвестициялық бойынша қалыптасады. Ол ақша ағымын талдаудың басты көзі болып табылады /5, 473б./.

  

Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп ұйым басқармасы, сондай-ақ инвесторлар мен кредиторлар үшін маңызды ақпарат болып табылады. Ол ұйымның ағымдық, инвестициялық және қаржылық қызметінің оның  ақша қаражатына әсерін көруге, анықталған кезең бойынша оның өзгерісін қарауға мүмкіндік береді.

  

Ақша қаражатының  қозғалысы туралы есептің құраушы бөліктері болып ұйымның қаржылық, инвестициялық және ағымдық қызметі резервіндегі ақша қаражатының келіп түсуі мен жұмсалуы табылады.

  

Ағымдық қызмет ақша қаражатының ұйымның пайдасы  көлеміне әсерін тигізетін шаруашылық операциялар қаражаттарын көрсетеді. Бұл категорияға тауарларды сату- сатып алу(қызмет көрсету), несие бойынша пайыздарды  төлеу,еңбекақы төлеу, салықтық аударымдар тәрізді операциялар жатады.

  

Инвестициялық қызмет түсінігіне негізгі құралдарды, бағалы қағаздарды сатып алу немесе шығару, несие беру кіреді.

  

Қаржылық қызмет өзіне компания қызметі үшін қаражаттарды меншік иелерінен алу және оны  қайтару, сатып алынған акциялар бойынша операцияларды және өзгелерді  қосады.

  

Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі келесілерді  көрсетеді:

• кәсіпорынның ағымдық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражатын анықтау;
• кәсіпорынның инвестициялық қызметі нәтижесіндегі ақша қаражатын анықтау;
• кәсіпорынның қаржылық қызметі нәтижесіндегі ақша қаражатын анықтау.

  

Бұл үшін баланс көрсеткіштері мен кіріс және шығыс туралы есеп қолданылады. Кіріс және шығыс туралы есеп беру- талданып отырған уақыттағы кәсіпорын қызметінің қаншалықты пайдалы болғанын көрсетеді. Алайда, ол кәсіпорынның ағымдық, қаржылық, инвестициялық қызметіндегі ақша қаражатының келіп түсуі мен шығуын анықтай алмайды.

  

Шығындар мен  пайда есебі аударымдар әдісі бойынша, яғни ақша қаражаттарының келіп түсуі/ шығуынан бастап емес, кірістер/шығыстардың пайда болу уақытынан бастап есептеледі.Ақша  қаражатының қозғалысын анықтау үшін пайда және шығындар туралы есепті трансформациялау қажет.

  

Ақша қаражатының  қозғалысы туралы есепті құрмас бұрын, ең бастысы баланстың қандай бабы кемінде екі кезең барысында ақша ағымын қалыптастыру көзі болып табылды және қандай бап шығынға ұшыратқанын  анықтау қажет. Бұл кәсіпорынның тұтыну және тұтыну қоры көздерін көрсететін кестелер көмегімен анықталады.Алдымен, әрбір баланс бабының өзегрісі қаралады, содан кейін берілген өзгеріс келесі ержелерге байланысты  ақша қаражатының тұтыну  немесе қалыптасу көздеріне жататындығы анықталады:

• қолма-қол ақшаның бар екендігін анықтайтын негізгі көрсеткіш  «міндеттемелерге» немесе «меншікті капиталға» қатыстс кез-келген баптың өсуі болып табылады;
• сондай-ақ, кез-келген актив шотының кемуі ақша ағымының қалыптасу көзі болып табылады (айналымнан тыс активтерді сату немесе қорлардың азаюы).

  Тұтыну:

• Ақша қорларын тұтыну «міндеттемелер» немесе «меншікті капитал» қатысты кез-келген шоттың азаюын көрсетеді.Бар қорларды тұтыну мысалына несиелерді жабуды жатқызамыз;
• Баланстың активті бабының кез-келген  өсімі.Cash flow пайдалану мысалына запастардың қалыптасуы, айналымнан тыс активтерді сатып алу жатады.

 

Кесте 18  

  «ӨзенМұнайГаз»  ӨФ АҚ ақша қаражаттарының қозғалысы  туралы есеп