ҚР еңбек кодексі

1. Мемлекеттік бюджет  есебінен ұсталатын азаматтық  қызметшілерге лауазымдық жалақысы  мөлшерінде сауықтыруға арналған  жәрдемақы төлене отырып, ұзақтығы  күнтізбелік отыз күннен кем  болмайтын жыл сайынғы ақылы  еңбек демалысы беріледі. Азаматтық 
қызметшілерге сауықтыруға арналған жәрдемақы күнтізбелік жылда бір рет төленеді. 
      Азаматтық қызметшілердің жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заңдарымен неғұрлым ұзақ мерзімді жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы белгіленуі мүмкін. 
      2. Жоғары оқу орындарында оқитын азаматтық қызметшілерге жұмыс берушімен келісім бойынша емтихандар тапсыру, диплом жобасын (жұмысын) дайындау мен қорғау, оқу бітіру емтихандарын тапсыру кезеңіне ақылы оқу демалыстары беріледі. 
      Ескерту. Осы Кодекстің 239-бабы 1-тармағы 2008 жылғы 1 қаңтардан бастапқолданысқаенгізіледі.    

  240-бап. Азаматтық қызметшілермен еңбек шартын  
                тоқтатудың қосымша негізі      

1. Қызметкерлермен еңбек  шартын тоқтату үшін осы Кодексте  белгіленген негіздермен қатар  азаматтық қызметшілердің Қазақстан  Республикасының заңында белгіленген зейнеткерлік жасқа жетуі олармен еңбек шартын тоқтатудың қосымша негізі болып табылады. 
      2. Мемлекеттік мекеменің (қазыналық кәсіпорынның) басшысы не жауапты хатшысы немесе Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын өзге де лауазымды адам зейнеткерлік жасқа жеткен, кәсіптік және біліктілік деңгейі жоғары қызметкермен оның еңбекке қабілеттілігін ескере отырып, еңбек шартын жыл сайын ұзартуы мүмкін. 
      Ескерту. 240-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 315(ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

25-1-тарау. Шаруашылық  жүргізу құқығындағы мемлекеттік  кәсіпорындар, ұлттық басқарушы  холдингтер, ұлттық даму институттары, ұлттық холдингтер және ұлттық  компаниялар, сондай-ақ олардың  еншілес ұйымдары қызметкерлерінің  еңбегін реттеу ерекшеліктері     

 Ескерту. Кодекс 25-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.12.07 N 222-IV(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.    

  240-1-бап. Шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік 
                  кәсіпорындарда, ұлттық басқарушы холдингтерде, 
                  ұлттық даму институттарында, ұлттық 
                  холдингтерде және ұлттық компанияларда, 
                  сондай-ақ олардың еншілес ұйымдарында жұмыста 
                  болумен байланысты шектеу      

 Шаруашылық жүргізу  құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындарға, ұлттық басқарушы холдингтерге, ұлттық даму институттарына, ұлттық  холдингтерге және ұлттық компанияларға,  сондай-ақ олардың еншілес ұйымдарына  басқару функцияларын атқарумен  байланысты лауазымға бұрын сыбайлас  жемқорлық қылмыс жасаған адамды  жұмысқа қабылдауға болмайды.

26-тарау. ШАҒЫН  КӘСІПКЕРЛІК СУБЪЕКТІЛЕРІ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ  
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ      

241-бап. Өздеріне  қатысты еңбек қатынастарын реттеу  
                ерекшеліктері белгіленетін шағын кәсіпкерлік  
                субъектілері     

 Осы тарауда белгіленген  еңбекті реттеу ерекшеліктері  қызметкерлерінің орташа жылдық  саны 25 адамнан аспайтын шағын  кәсіпкерлік субъектілеріне қолданылады.      

242-бап. Шағын  кәсіпкерлік субъектілері үшін  еңбек  
                шарттарының мерзімдері     

 Шағын кәсіпкерлік  субъектілері қызметкерлермен еңбек  шарттарын осы Кодекстің 29-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында көзделген  шектеусіз белгілі бір мерзімге  жасаса алады.     

243-бап. Шағын  кәсіпкерлік субъектілерінің еңбек  
                тәртіптемесінің ережелері      

 Шағын кәсіпкерлік  субъектілері еңбек тәртіптемесінің  ережелерін дербес бекітеді.     

244-бап. Жұмыс  режимі     

 Шағын кәсіпкерлік  субъектілерінің жұмыс беруші  бекітетін кестеге сәйкес демалыс  және мереке күндері жұмысқа  тартуды көздейтін жұмыс режимін  белгілеуге, сондай-ақ жұмыс уақытының  ұзақтығы жөніндегі жалпы талаптарды  сақтай отырып, жұмыс уақытының  жиынтық есебін немесе жұмыс  күнін бөліктерге бөлуді пайдалануға  құқығы бар.     

245-бап. Еңбекке  ақы төлеу шарттары     

 Шағын кәсіпкерлік  субъектілері қызметкерлерінің  еңбегіне ақы төлеу шарттарын  жұмыс беруші белгілейді немесе  өзгертеді және еңбек шартын  жасасу кезінде немесе оларды  бекітуге кемінде бір ай қалғанда  қызметкерлер назарына жеткізеді.  Жұмысқа ақы төлеу шарттарын  бекіту кезінде жұмыс берушінің  еңбек шартының талаптарын біржақты  тәртіппен өзгертуге құқығы жоқ.      

246-бап. Шағын  кәсіпкерлік субъектілерінің әлеуметтік  
                әріптестікке қатысуы     

 Шағын кәсіпкерлік  субъектілері қатысатын еңбек  қатынастарына, егер жұмыс берушілер  мен қызметкерлер келіссөздер  жүргізу және осындай келісімдерге  қол қою үшін тиісті ұйымдарға  біріккен болса, келісімдердің  күші қолданылады.     

247-бап. Шағын  кәсіпкерлік субъектілерінде еңбек  
                қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды  
                ұйымдастыру ерекшеліктері      

 Шағын кәсіпкерлік  субъектілерінде еңбек қауіпсіздігін  және еңбекті қорғауды ұйымдастыруды  жеке немесе заңды тұлғалар  шарт негізінде жүзеге асыруы  мүмкін.

27-тарау. ЗАҢДЫ  ТҰЛҒАНЫҢ АЛҚАЛЫ АТҚАРУШЫ ОРГАНЫНЫҢ  БАСШЫСЫ  
МЕН МҮШЕЛЕРІНІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ     

248-бап. Заңды  тұлғаның атқарушы органы басшысының  
                еңбегін реттеудің құқықтық негіздері     

 Заңды тұлғаның атқарушы  органы басшысымен еңбек қатынастары  осы Кодекске, Қазақстан Республикасының  заңдарына, құрылтай құжаттары  мен еңбек шартына сәйкес жүзеге  асырылады.     

249-бап. Заңды  тұлғаның атқарушы органы басшысымен  
                еңбек шартын жасасу     

 Заңды тұлғаның атқарушы  органы басшысымен еңбек шартын  заңды тұлға мүлкінің меншік  иесі немесе ол уәкілеттік  берген тұлға (орган) не заңды  тұлғаның уәкілетті органы Қазақстан  Республикасының заңдарында, құрылтай  құжаттарында немесе тараптар  келісімінде белгіленген мерзімге  жасасады. 
      Қазақстан Республикасының заңдарында немесе құрылтай құжаттарында заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шартын жасасу алдында қосымша рәсімдер белгіленуі мүмкін.     

250-бап. Заңды  тұлғаның атқарушы органы басшысының  қоса  
                атқаратын жұмысы     

 Заңды тұлғаның атқарушы  органының басшысы заңды тұлғаның  уәкілетті органының не заңды  тұлға мүлкінің меншік иесінің,  не ол уәкілеттік берген тұлғаның (органның) рұқсатымен ғана басқа  ұйымдарда ақы төленетін лауазымдарды  атқара алады.     

251-бап. Заңды  тұлғаның атқарушы органы басшысының  
                материалдық жауапкершілігі      

 Заңды тұлғаның атқарушы  органының басшысы заңды тұлғаға  келтірген залалы үшін осы  Кодексте немесе Қазақстан Республикасының  өзге де заңдарында белгіленген  тәртіппен материалдық жауаптылықта  болады.     

252-бап. Заңды  тұлғаның атқарушы органы басшысымен  
                еңбек шартын тоқтатудың қосымша негіздері     

 Заңды тұлға мүлкінің  меншік иесінің не ол уәкілеттік  берген тұлғаның (органның) немесе  заңды тұлғаның уәкілетті органының  еңбек қатынастарын мерзімінен  бұрын тоқтату туралы шешімі  осы Кодексте көзделген негіздермен  қатар заңды тұлғаның атқарушы  органы басшысымен еңбек шартын  тоқтатуға қосымша негіз болып  табылады. 
      Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шарты тоқтатылған жағдайда, оның қолданылу мерзімі өткенге дейін еңбек шартын мерзімінен бұрын бұзғаны үшін оған еңбек шартында айқындалатын мөлшерде өтемақы төлемі төленеді.     

253-бап. Заңды  тұлғаның атқарушы органы басшысының  
                бастамасы бойынша еңбек шартын мерзімінен  
                бұрын бұзу     

 Заңды тұлғаның атқарушы  органының басшысы заңды тұлға  мүлкінің меншік иесін не ол  уәкілеттік берген тұлғаны (органды)  немесе заңды тұлғаның уәкілетті  органын бұл жөнінде жазбаша  түрде кемінде екі ай бұрын  ескерте отырып, еңбек шартын  мерзімінен бұрын бұзуға құқылы.      

254-бап. Заңды  тұлғаның алқалы атқарушы органы  
                мүшелерінің еңбегін реттеу ерекшеліктері     

 Осы тарауда белгіленген  атқарушы орган басшысының еңбегін  реттеу ерекшеліктері, егер Қазақстан  Республикасының заңдарында, құрылтай  құжаттарында өзгеше белгіленбесе, заңды тұлғаның алқалы атқарушы  органының басқа да мүшелеріне  қолданылады.

28-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК  ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ, ПАРЛАМЕНТ ЖӘНЕ  
МӘСЛИХАТТАР ДЕПУТАТТАРЫНЫҢ, ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ  
СУДЬЯЛАРЫНЫҢ, ӘСКЕРИ ҚЫЗМЕТТЕГІ АДАМДАРДЫҢ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ  
ОРГАНДАРЫ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ    

  Ескерту. Тақырыптың орыс тіліндегі мәтіні өзгертілді, мемлекеттік тілдегі мәтіні өзгермейді - ҚР 2011.01.06 N 379-IV(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.     

255-бап. Мемлекеттік  қызметшілердің, Парламент және  
                мәслихаттар депутаттарының, Қазақстан  
                Республикасы судьяларының еңбегін реттеу     

 Мемлекеттік қызметшілердің, Парламент және мәслихаттар депутаттарының, Қазақстан Республикасы судьяларының  еңбегі қызметке кірудің, оны  өткеру мен тоқтатудың ерекше  жағдайлары мен тәртібін, еңбектің  ерекше жағдайларын, еңбекке ақы  төлеу жағдайларын, сондай-ақ  қосымша жеңілдіктерді, артықшылықтар  мен шектеулерді белгілейтін  Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктермен бірге осы Кодексте реттеледі. Z010148 , Z000132    

  256-бап. Әскери қызметтегі адамдар және құқық қорғау  
                органдарының қызметкерлері      

1. Әскери қызметтегі адамдарға  Қазақстан Республикасының Қарулы  Күштерінде, ұлттық қауіпсіздік  органдарында, сыртқы барлау саласындағы  уәкілетті органда, Республикалық  ұланда, ішкі әскерлерде, әскери-тергеу  органдары мен әскери полицияда,  Қазақстан Республикасы Президентінің  Күзет қызметінде, Қазақстан Республикасының  төтенше жағдайлар жөніндегі  орталық атқарушы органының азаматтық  қорғанысты басқару органдары  мен бөлімдерінде және әскери  прокуратура органдарында әскери  қызмет өткеріп жүрген адамдар  жатады. Z050029, Z952710, Z952671, Z922200, Z050032, Z952483, Z970100 
      2. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне Қазақстан Республикасының ішкі істер, қылмыстық-атқару жүйесі органдарында, қаржы полициясында, мемлекеттік өртке қарсы қызметте, кеден органдарында, прокуратура органдарында қызметте тұрған, Қазақстан 
Республикасының заңдарына сәйкес құқық қорғау қызметін жүзеге асыратын адамдар жатады. Z020336, Z960048, K100296 , Z952709 
      Ескерту. 256-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.05.27 № 279-IVЗаңымен.     

257-бап. Әскери  қызметтегі адамдардың және құқық  қорғау  
                органдары қызметкерлерінің еңбегін реттеу     

 Әскери қызметтегі  адамдардың және құқық қорғау  органдары қызметкерлерінің еңбегі  қызметке кірудің, оны өткеру  мен тоқтатудың ерекше жағдайлары  мен тәртібін, ерекше еңбек жағдайларын,  еңбекке ақы төлеу жағдайларын,  сондай-ақ қосымша жеңілдіктерді,  артықшылықтар мен шектеулерді  белгілейтін Қазақстан Республикасының арнаулы заңдарында және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктермен бірге осы Кодекспен реттеледі.

4-БӨЛІМ. ЕҢБЕК  САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК  ЖӘНЕ  
ҰЖЫМДЫҚ ҚАТЫНАСТАР

29-тарау. ЕҢБЕК  САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК      

258-бап. Әлеуметтік  әріптестіктің міндеттері     

 Қазақстан Республикасындағы  әлеуметтік әріптестік: 
      1) әлеуметтік, еңбек және осылармен байланысты экономикалық қатынастарды реттеудің тиімді тетігін жасау; 
      2) қоғамның барлық жіктерінің мүдделерін объективті ескеру негізінде әлеуметтік тұрақтылық пен қоғамдық келісімді қамтамасыз етуге жәрдемдесу; 
      3) қызметкерлердің еңбек саласындағы құқықтарының кепілдіктерін қамтамасыз етуге жәрдемдесу, оларды әлеуметтік қорғауды жүзеге асыру; 
      4) барлық деңгейдегі әлеуметтік әріптестік тараптары арасындағы консультациялар мен келіссөздер процесіне жәрдемдесу; 
      5) ұжымдық еңбек дауларын шешуге жәрдемдесу; 
      6) әлеуметтік-еңбек қатынастары саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі ұсыныстарды талдап-тұжырымдау міндеттерін шешуге бағытталған.     

259-бап. Әлеуметтік  әріптестіктің негізгі принциптері      

 Әлеуметтік әріптестіктің  негізгі принциптері мыналар: 
      1) тараптар өкілдерінің өкілеттілігі; 
      2) тараптардың тең құқықтылығы; 
      3) талқыланатын мәселелерді таңдау еркіндігі; 
      4) міндеттемелер қабылдау еріктілігі; 
      5) тараптар мүдделерін құрметтеу; 
      6) ұжымдық шарттарды, келісімдерді орындау міндеттілігі; 
      7) келісім бойынша қабылданған міндеттемелерді өз кінәсі бойынша орындамағаны үшін тараптардың, олардың өкілдерінің жауаптылығы; 
      8) әлеуметтік әріптестікті нығайту мен дамытуға мемлекеттің жәрдемдесуі; 
      9) қабылданатын шешімдердің жариялылығы.      

260-бап. Әлеуметтік  әріптестік органдары     

 Әлеуметтік әріптестік  әлеуметтік әріптестік органдары: 
      1) республикалық деңгейде - әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық үшжақты комиссия (бұдан әрі - республикалық комиссия); 
      2) салалық деңгейде - әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі салалық комиссиялар (бұдан әрі - салалық комиссия); 
      3) өңірлік (облыстық, қалалық, аудандық) деңгейде - әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі облыстық, қалалық, аудандық комиссиялар (бұдан әрі - өңірлік комиссия) арқылы тараптардың өзара іс-қимыл жасасуы нысанында; 
      4) ұйымдар деңгейінде - қызметкерлердің өкілдері мен жұмыс берушінің арасында еңбек саласындағы өзара нақты міндеттемелерді белгілейтін келісімдер немесе ұжымдық шарттар нысанында қамтамасыз етіледі, ал шет ел қатысатын ұйымдарда оны Қазақстан Республикасының резиденттері халықаралық шарттардың (келісімдердің) және Қазақстан Республикасы заңнамасының негізінде қамтамасыз етеді.