Пеагогикалық технологиялар

Қазіргі кезеңде  қолданылып жүрген жаңа педагогикалық  технологияның негізіне жататындар - әрбір оқушының жеке және дара ерекшеліктерін ескеру; оқушылардың қабілеттері мен шығармашылығын арттыру; оқушлардың өз бетішпе жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.

Жаңа педагогикалық  технология : ынтымақтастық педагогикасы, білім беруді ізгілендіру технологиясы, проблемалы оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы, түсіндіру басқарып оқыту технологиясы, деңгейлік саралап оқыту технологиясы, міндетті нәтижеге негізделген деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, модельдік оқыту технологиясы, жобалап оқыту технологиясы.

Ынтымақтастық педагогикасының негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан қарым-қатынас  педагогикасына көшу, балаға ізгілік  тұрғысьнан қарау, оқыту мен тәрбиелеудің ажырамас бірлігі.Ынтымақгастық педагогикасының  ерекшелігі - мұғалім-оқушы, оқушы-мұғалім, оқушы-оқушы, оқушы да субъект, мұғалім де субъект.

Оқушының жеке басына ізгілік қарым-қатынас, ал оқушы  мен мұғалімнің арасындағы өзара  түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас.

Білім беруді ізгілендіру  технологиясының негізін қалаған  Ш.А.Амонашвили. Білім беруді ізгілендіру технологиясының мақсаты - баланы азамат етіп тәрбиелеу, баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату.

Проблемалы  оқыту технологиясының негізгі  мақсаты - оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту.

Проблемалы  оқыту технологиясының ерекшелігі де оқушының белсенділігін арттыру  және оқу материалдарын баланы қызықтыратындай  құпиясы бар мәнге жеткізу.

Себебі, оқушы  материалдарды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді.Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф.Шаталов тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының мынадай мақсаттарын - білім, білік, дағдыны қалыптастыру; барлық баланы оқыту; оқытуды жеделдету.

Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының ерекшеліктері - үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, ірі блокпен оқыту, тіректі қолдану; жеке бағдарлы қарым-қатынас ықпал; ізгілік, еркімен оқыту.

 Әр оқушының  жобасының жариялылығы түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай  жасау, оқыту мен тәрбиенің  бірлігі.

Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясының  авторы жаңашыл мұғалімдердің бірі С.Н.Лысенкова. Бұл технологияның  негізгі мақсаты - барлық баланы табысты оқыту. Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталады:

- оқыту материалдарының  бірізділігі, жүйелілігі;

- саралау, әр  оқушыға берілетін тапсырманың  қолайлылығы;

- бағдарламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды біртіндете оңайлату әдісін - оза оқыту әдісін қолдану;

- сабақты пысықтауға  әуелі озаттар, сосын орташалар,  ең соңында нашар оқушылар  қатыстырылады;

- бірте-бірте  толық дербестілікке өту;

- сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру; түсінетін, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас;

- оқушының қателігін  ескерту, бірақ еш жазғырмау;

- үй тапсырмасы  тек әр оқушының мүмкіндігіне  қарай (әркім өзі орындай алатын  жағдайда ғана) беріледі;

- білім, білік,  дағдыны дамыта меңгеру;

- түсіндіруді  қабылдау.

Деңгейлік саралап  оқыту технологиясының негізіне әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік  деңгейіне қарап оқыту мен  оқытуды оқушылардың әртүрлі  топтардың ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау жатады.

 Деңгейлік  саралап оқыту технологиясының ерекшеліктерін атап айтар болсақ, күштілер өздерінің қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі де, ал әлсіздер өзін-өзі сьнап қарауға мүмкіндік алып, өзіне сенімсіздіктен арылады; әлсіз топтарда оқуға деген ынта артады; білім дәрежесі деңгейлес оқу топтарында аздап жеңілдейді.

Міндетті нәтижелерге  негізделген деңгейлік саралап  оқыту технологиясы мынадай ерекшеліктерімен - білімнің базалық деңгейінің барлық оқушылар үшін міндеттілігі, оқушыларға берілген тапсырманың саралануы, тапсырма оқушының күші жететіндей және қолайлы болуы шарт, білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде оқушының бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасау тиіс, оқушыға оқу деңгейін таңдауға ерік беру, оқушы өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға еріктілігімен сипатталады.

Модельдік технология дамыта оқыту идеясына негізделген  оның мақсаты - оқушының өз бетінше  жұмыс істей алу мүмкіндігін  дамыту, оқу материалын өңдеудің жекелеген  тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету.

Модельдік оқытудың өзегі - оқу моделі. Оқу моделі - ақпараттардың  аяқталған блогынан, бағдарламаны іскер  мұғалімнің нұсқауларынан, оқушы іс-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан тұрады.

      Модульдік оқыту - білім мазмұны,  білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді.

Қазіргі таңдағы  педагогика ғьлымының бір ерекшелігі - баланың тұлғалық дамуына бағытталған  жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.

Ал жаңа педагогикалық  технологиялар білімнің басымды  мақсаттарымен біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу-тәрбие үрдісін  ұйымдастырудың өзара ортақ тұжырымдамасымен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының, формалары мен әдістерінің күрделі  және ашық жүйелері жиынтығын қорғайды.

Оқыту технологиясын  жетілдірудің педагогикалық бағыты негізгі ой-тұжырымдары бұрынғы  меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу, оқушыға  орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан  жекелеп, саралап оқыту бағдарламасына өту болып табылады.

Жаңа технологияның  принциптері - оқытуды ізгілендіру, өздігінен дамитын, дұрыс шешім  қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп тәрбиелеуші тұлға қалыптастыру болып табылады.

Мұғалімдердің оқыту технологияларын меңгеруде  педагогикалық кеңестер, әдістемелік бірлестіктер, олардың зерттеушілік жұмыстары, шығармашылық іс-әрекеттері пайдаланылады.

Оқытудың жаңа технологиялары мұғалімнің алдына төмендегідей міндеттерді қояды:

- педагогикалық қызметтің өзекті мәселесін білу;

-оқу бағдарламасының түрлендірген нұсқауларын кұрастыру;

-оқу модулін  құрастыру;

- оқу жобаларының  мазмұнын анықтау, әр оқушыға  арналған тапсырмалар құрастыру;

- оқушылардың  жаңа материаларды меңгеруі бойынша  деңгейленген жаттығулар жүйесін  жасау;

- оқу-әрекеттерінің материалдарьн іріктеп ала білу.

Осы аталған  оқыту міндеттерін мұғалім меңгеруі үшін, ұстаздар қауымымен төмендегідей педагогикалық жұмыстар жүйесі жүргізілуі керек:

а) проблемалық-рөлдік ойьн;

б) рефлексивті-рөлдік ойын;

в) панорамалық сабақгар;

г) педагогикалық ринг;

д) педагогикалық идеялар аукционы;

е) ашық сабақгарға кіру, талдау және т.б.

Барлық жаңа технологияның алдымен қоятын мақсаты - оқушының жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өзбетінше  ізденуін арттырып, шығармашылықтарын қалыптастыру.

Қазіргі білім  беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық  технологияларын меңгермейінше  сауатты, жан-жақты білгір маман  болу мүмкін емес.

Жаңа педагогикалық  технологияны меңгеру мұғалімнің зейін-зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген ұстаздық келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі.

 

Жаңа технологялар арқылы шығармашылыққа баулу

 

Жас жеткіншектерге бүгнгі күн талабына сай білім мен тәрбие беру ісі педагогикалық мамандарға үлкен жүк артады. "Тәлім-тарбие мен оқыту ісінің нәтижесі әрекеттерден гөрі мұғалімдерге көбірек теуелдгі- деген.

Ы Алтынсариннің  көрегендікпен айтқан пікірінің  қазіргі уақытта да маңызды болып  отырғаны да осының айғағы.

Білім беру жүйесінде  болып жатқант түбегейлі өзгерістер оқыту үрдісін озық техналогиялармен қамтып жетілдіруді талап етеді.

 Осы  тұрғыда  оқытудың жаңа техиологияларын  жете меңгеріп, оны оқушылардың  психологиялық жас ерекшеліктеріне  орай орынды қолданудың мәні ерекше.

Жаңа технологияны жетік  меңгеру сонымен катар  муғалімнің интелектуалдық. кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және  басқа  да көптеген адами қабіленің  қалыптасуына игі  әсерін тигізеді өзін - өзі дамытып, оқу – тәрбие үрдісін тиімді  ұйымдастыруына көмектеседі

Білім берудің  даму бағытымен техналогияларын  қамтитын көптеген педагогикалық техналогия қолданып бағыты мен техналогияларын  қамтитын  көптеген  педагогикалық  техналогия қолданылып жүргендігі мәлім.

Мысалы, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтардың «Дамыта оқыту Ж.Қарайеетың «Деңгейлеп саралау»,техналогиясы М.М.Жанпейсованың «Модульдік оқыту» техналогиясы «Сорос- Қазақстан » қоры  арқылы  келген «сын тұрғысынан ойлауды, оқу  мен жазу  арқылы  дамыту» техналогиясы т.б

Мен  оқытудың ұтымды  әдістерін,  соның ішінде «оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасын   жұмыс жжасау арқылы  алған білім  негізін  дамыта  отырып   тәжірибеге  енгізу жұмыс істеуге  құштарлық  туғызып  білім  беруде  нәтижеге  жеткізетінін  байқадым.

Сын тұрғысынан ойлау – сынау емес, шыңдалған  ойлау. Оқушының  бұл жұмысты  дұрыс ұйымдастырған  жағдайда  өз даму  деңгейіне  сәйкес  ойы  шыңдалып, белгілі  бір жетістіктерге  жетері  сөзеіз.

Осы  жобамен  жұмыс жасау  барысында мұғалім  оқушының  өзін  ізденуге  жетелейді, ойлауға  үйретеді.

Педагогикалық техналогия  оқушылардың  жеке басын  дамыту мен білім беру  мақсатына  жету жолындағы  педагогикалық  қызметінің, іс - әрекетінің  жүйелі дамып, отыратын  жобасы  ретінде  оқушы  белеенділігін арттыруды көздейді. Ал, оқушы  белеенділігінің  артуы оны шығармашылыққа  жетелейді.

Шығармашылық  қабілет  әр баланың  табиғатында  болуы мүмкін.  Біздің міндетіміз – оқушыға  оның  бойында  жасырынып  жатқан  мүмкіндіктерін ашып көрсету.

Қазіргі таңда мұғалімнің алдыңда тұрған басты мақсат окушыға тек сапалы білім берумен  ғана  шектелмей,  оны келшек өміріге дайын азамат ретініе    қалыптастыру   болу керек.

Кеңестік кезеңде  қалыптасқан  дәстүрлі  сабақ   беру үрдісінде бұл мақсатқа жету қиын    немесе    мүмкін    емес. Қазіргі   заман  талабы   оқу  -тәрбие     үрдісін     түбегейлі өзгертулі   талап   етіп   отыр.

Осы орайда Ресей  пелаготтарын озык тәжірибесінде келесі   нәтиже   беріп   отырған  жаңа оқыту техлологияларының бірі - педагогикалық шеберхана осы  мақсатка  жстудегі бірден- бір тиімді  жол.

Шеберхана-оқушының сыныптағы іс-әрекетін жаңаша ұйымдастыру  тәсілі.

Шеберхана балаға тек мектептегі пәндік ғылымды білдіріп қана қомайды, сонымен бірге нақты  білімнің қалыптасу жолын, тәсілін  гүсіндіреді.

Педагогикалық шеберхана технологиясы мұғаліммен шеберхана өткізбестен бұрын  дайындықты,   жан-жакты ізденісті  талап етеді. Ал шеберхана барысында  мұғалім тек бағыт-бағдар беруші, бақылаушы ролінде болады.

Шебер-оқушының өзіндік әрекетіне көмекші жетекші. Шеберхананы құрушы шебер қағидасы - оқушы әрекетінің еркіндігіне, оның тұлғалық ерекшелігін; жан; ой талғамына  құрметпен  қарауға  негізделеді.

Соныдықтан, ұлт  мектептеріндегі мектеп мұғалімдері  көптеген  қиындықтарға кезігеді. Ұлт  мектептеріндегі бастауыш буыңда 12 жыл педагогикалық қызмет ету барысында өз тәжірибемнен  байқағаным:

-  баланың  мектепке ДЕЙІНГЕ сөйлеу       мәдениеті       толиқ  қалыпгаспаған.

-  өз  ойларын   еркін  ашып айта алмайды.

-  кейбір  оқушылар сынып ұжымында    шеткерлеп, жиі оқшауланады

бастауыш бұрындагы  сабақ үрдісінде дәстүрлі сабақ  әдістері оқушы  зейінін тез басады.

- акпаратты  технологияньң уақыт жылдамдығына  байланысты прогргесиеті дамуы  - окушының оқуға деген талпынысына   кері   әсер   етеді, егер,  біз де  отандық  оқыту үрдісіне түбегейлі өзгерістідер уакытта кіргізіп  үлгермесек.

Бұл келесі мәселені шешуде бізге тек қана әлемдік, отандық  оқытуда озық үлгіге айналып, өз нәтиже тиімділігін көрсетіп отырған  оқытудың жаңа технологиясы көмекке келе алады.

Сол  себептен  соңғы екі жылдағы шығармашылык - ізденушілік

Тақырыбым: «Педагогикалық шеберхана технологиясы негізінде  оқушылардың  тұлғалық ерекшелігін  қалыптастыру»

Ізденушіліктің  алғашкы тәжірибе баспалдағында  технологияның тек кейбір кезендері  ғана колданылады.

Байқағаным: өте  жақсы нәтиже беретін кезен - индукция кезеңі. Тақырыпты ашуда индуктор кез-келген зат не құбылыс болады. Мысалы, үнтаспа үні, зат, сурет, тіпті  бір нүкте болуы мүмкін.

Оқушылар оқу  тақырыбын өздері шығарып алып, осы  тақырыпқа деген қызығушылықпен құлшына сабақ барысын тосатын болды.

Екінші кезең - деконструкця кезеңі.  Бұл кезеңде  оқушылар сызбаға не месе тірек схемасына  сүйеніп, Жұмыстарын жалғастырады. Мысалы; тақырыпқа байланысты не біледі, соны жазады өз білімін, тәжірибесіне»сүйсніп немесе өздері тақырыптық сызба жасаулары мүмкін. Бұл жұмыстарды орындау барысында балаларда өз күшіне деген сенімділік пайда болып, білімдері кеңейеді.

Үшінші кезең  – реконструкция кезеңінде балалар  дайын  сызбамен  сыныпта оқушыларды бағадарламадан тыс  қосалқы мәтінмен жұмыс жасау өте қызықтырады.Бастауыш сыныпта оқушыларды бағларламадан  тыс қосалқы мәтінмен жұмыс жасау  өте қызықтырады. Аяқталмаған мәтінді топ ішінде талдап, өз ойларын көршілес топтың ОЙларымен салыстырып, негізгі ойды табу арқылы  мәтінге ат қояды.

Әлеуметтендіру  кезеніндегі мұғалімнің көмегімен  мәтінніің жалғасы таратылады. Оқушылар қай топтың нұсқасы сәйкес келтінін ажыратады.

Бұл кезендерде бастауыш сынып  окушыларының әлі «қалыптаспаған зертту, сынау, салыстыру, ажырату қабілеттері дамиды.