Интерференция құбылысы және оны жеңу жолдары

Жоғарыда келтірілген  тапсырма біздің болжаған қателер түрлерінің тәжірибеде шын мәнінде кездесу, кездеспеуін және әр қатенің кездесу жиілігін тексеру үшін СДУ – дың ағылшын тілі бөлімінің 1 курсында оқитын қазақ топтары студенттерінің арасында жүргізілді. Студенттердің берілген лексика – грамматикалық материал бойынша білім деңгейлерін тексеру үшін негізгі тапсырма ретінде осындай аударма тест берілді.

Сондай–ақ қосымша  тапсырма ретінде тапсырманың басқа да тест жүргізілді:

Тест “Тіркелген ауызша сөйлеу әрекеті” Бұл тапсырма студенттердің мекен ұғымын білдіретін тілдік бірліктерін, оның ішінде мекен  етістіктерін қаншалықты игергендіктерін  және сөйлеу барысында қолдана алу  деңгейлерін тексеру үшін жүргізілген. Ол үшін студенттерге өз таңдаулары бойынша 10-15 сөйлемнен тұратын шағын шығарма жазу үшін бірнеше тақырып ұсынылды. Тест алдында студентерге өз әңгімелерінде кез – келген іс - әрекетті сипаттау үшін мекен ұғымын білдіретін тілдік бірліктерді қолдануға тырысулары тапсырылып, ондай сипаттамаға бағыт беретін жоспар берілді. Алайда тест барысында студенттердің мекен ұғымын білдіретін тілдік бірліктерді өз беттерімен қолданудың орнына жоспарда көрсетілген және таңдаған тақырыптары бойынша оқулықта кездесетін текстердегі дайын сөйлемдер мен сөз тіркестерін қолдануға тырысатындарын байқадық.  

Мазмұндамаларының басында студенттер көп қате жіберген жоқ, сондықтан тіркелген ауызша сөйлеу әрекеті жұмысына анализ жасағанда бастапқыда мекен тілдік бірліктері жақсы игерілгендей болып көрінді. Бірақ арнайы енгізілген жеке сөйлемдерді тексере келіп, студенттердің мекен етістіктерін қолданған кезде қай мағынаның қандай жағдайда қолданылатынын шатастыратындарын, сол себепті мекен тілдік бірліктерін қолданудан қашқақтайтындарын байқадық. Ал қолданған күнде  өте жиі қате жібереді. Ол қателердің басты себебі студенттердің әр тілдік бірліктің негізгі мағынасын ажырата алмауларымен және де тіларалық, тілішілік интерференцияларға байланысты. Біз осы тіркелген ауызша сөйлеу әрекеті жұмысының барысында жіберілген қателерді аралас интерференция салдары деп біліп, келесідей кесте түрінде ұсынамыз.

 

Сема (мағына)	Сөйлем	Дұрыс етістік	Қате етістік	Қате түрі	Қате саны
Үлкен кеңістікті алып жату, сем.комп.шек	His army streatched along that territory.	Extend	streatch		5
// -// -//- //- //- //- //- //-	The river lastes up to the hills.	Streatch	last		4
Табиғи статикалық объектінің бақылаушының көз алдында пайда болуы дег. мағ.бер. етістік.	Another great forest had emerged over our heads.	grow	emerge		8
// -//- //- //- //- // - // - // - // -	The boat appeared over the waves.	Emerge	appear		6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Бұл жұмыста  ағылшын және қазақ тiлдерiнiң  мекен ұғымын бiлдiретiн тiлдiк  бiрлiктерiнiң семантикалық классификациясы жүргiзiлiп, осы екi тiлдегi ең жиi қолданысқа түсетiн мекен тiлдiк бiрлiктерi – етiстiктердiң локативтi жағдайда мағынасының белсендендiрiлу мүмкiншiлiктерi анықталған. Жүргiзiлген анализ нәтижесi бойынша табиғи статикалық объектiлердiң кеңiстiкте орналасуын бiлдiру үшiн локативтi ситуацияның семантикалық структурасында "кеңiстiкте орналасу"  мағынасын беретiн етiстiктiң болуы жеткiлiктi болып табылады.

Тiлдiк материалдың  анализi бақылаушының рөлiн анықтап, оның сөйлеу барысындағы етiстiктi лексемалардың орын тәртiбiн реттеп қана қоймай локативтi ситуацияның кеңiстiк семантикасын ашуда маңызды рөл атқаратынын көрсеттi. Сөйтiп кеңiстiк концепциясы локативтi ситуациямен тығыз байланысты. Ол локативтi жағдайды кеңiстiк ұғымы ағылшын және қазақ тiлдерiнiң «кеңiстiкте орналасу» деген мағына беретiн етiстiктерiнiң көмегiмен бiлдiрiледi. Бұл жұмыстың алғашқы сатысында – ақ айқындалып, аталған тiлдердегi барлық кеңiстiкте орналасу ұғымын беретiн етiстiктер екi үлкен топқа бөлiнген:

Бақылаушы сферасына  қатысты етiстiктер.

Статикалық  объектiлердiң кеңiстiкте орналасу ерекшелiктерi мен қасиеттерiн сипаттайтын етiстiктер.

Сонымен қатар  аталған етiстiк топтарының арасындағы байланыстар да көрсетiлген.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

Залевская А.А. Медведева И.Л. Психолингвистические проблемы учебного двуязычия. Тверь, 2002. – 340 с.

Щерба Л. Б. Обучение иностранным языкам. Общие проблемы методики. М. Наука, 1976 – 112с.

Карлинский  А. Е. Принципы, приемы и методы лингвистических  исследований.  Алматы: Каз. ГУМОиМЯ им. Абылай хана, 2003. – 184 с.

Амандыкова  С.Х. Лексика – семантическая  интерференция в казахской речи билингвов (на материале глаголов движения). Дисс. … канд. филол. наук., Алматы, 2004

Корнев В. Языковая интерференция как лингво – методическая проблема // тезисы международной конференций "Теория и практика русистики в мировом контексте" посвященный 30 – летию МАПРЯЛ. – М.: РУДН, 1997. – 392.

 Залевская  А.А.  Контрастивный анализ // Введение  в психолингвистику. – М.: Росс. Госуд. Универс., 1999. – 382 с.

К. Бобев. пратима. К проблеме учета лингвострановедческой интерференций в процессе преподавания русского языка. 

Залевская А.А. Вопросы теорий овладения вторым языком в психолингвистическом аспекте. Тверь., 1996. – 305с.

Вайнрайх У. Одноязычие и многоязычие // Новое в лингвистике. Вып. 76. Языковые контакты. – М.: Прогресс, 1972. 240 с.

Розенцвейг  В. Ю. Интерференция и грамматические категорий. В сб. «Исследования  по конструктивной типологий» - М.: АПН, 63 – 280 с.

Карлинский А.Е. Основы теорий взаимодействия языков. А.: Ғылым, 1990. – 181 с.

Дмитриев Н.К. Строй тюркских языков. М., Изд. вост. лит., 1962. – 125 с.

Ровдо И.С. Межъязыковые омонимия в условиях русско – белорусского и белорусско – русского билингвизма. Авт. Дисс…к.ф.н. – М., 1980 – 19 с.

Сулейменова Б.Н. Лексико – семантическая интерференция в сфере многозначных глаголов ал – брать. Дисс … к.ф.н. – А., 2000. – 7 с.

Исабеков С.Е. О роли внутри – и междуязыкого сопоставления в лингвистике // сравнительно – сопоставительное изучение языков и интерференция. – А- А: КазГУ им. С.М. Кирова, 1989. – 46 –47.

Гез Н.И. методика обучения иностранным языкам. –  М.: Высш. Школа , 1982. 375 с.

Бейнешова Ш.Б. Жалпы бiлiм беретiн мектепте немiс  тiлi лексикасының оқушылардың ана  тiлiнiң ықпалын ескере отырып оқыту. Дисс. К.ф.н. – А., 1998. -  200с.

Әбдiғали С. А. Немiс  тiлiн оқыту негiздерi. Алматы., 1992. – 136 с.

Михайлов М.М. Двуязычие (принципы и проблемы). –  Чебоксары: Чувашиздат. ,1969. – 59-60с.

Розенцвейг  В. Ю. Основные вопросы теорий языковых контактов // Новое в лингвистике. Вып. 6. Языковые кконтакты. – М.: Прогресс, 1972. – 36с.

Ахундов М.Д. пространство и время в физическом познаний. М.: Смысл, 1982. – 253 с.

Рейхенбах Д. Философия  в пространстве и во времени. –  М.: Прогресс, 1985. – 344 с.

 Гуревич  С.К. Категоря средневековой культуры. М., 1972 – 247с.

Raport The locative alternative. 1975.- 321c.

Лурия Пространство и время // Новые идеи в математике. Язык и сознание . М.: 1979. – 25с.

Полтавец И.Д. Лингводидактический аспект изучения семантической и функциональной особенности англ. глаголов пространстваенного положения в процессе обучения англ. языку. А., дисс … к.ф.н. ,1995 – 19 с.

Дмитриев Н.К. Грамматика башкирского языка. М. –  Л., 1948 – 276 с.

Джолдашбеков  А. Немецкие предлоги и их функциональные соответствия в киргизском языке. – Фрунзе., 1970 – 93 с.

Баскаков Н. А. Историко – типологическая характеристика структуры тюткских языков. – М., 1975 – 157с.