Шығармашылық қабілет

Кіріспе 3  
Шығармашылық қабілеттің ғылыми теориялық негізі. 7  
Шығармашылық қабілет ұғымына анықтама 7  
Оқушылардың жас ерекшеліктері 16  
Бағдарламаға, 2-сыныптың математика оқулығына талдау 21  
2-сынып оқушыларының матеметикадан шығармашылық қабілетін дамыту 34  
Озат мұғалімдердің іс- тәжірибелерінен 34  
Математикадан шығармашылық қабілетті дамытудың жолдары. 37  
Эксперимент жұмысының нәтижелері 64  
Қорытынды 71  
Әдебиеттер тізімі 73  
Тіркеме  
  
Мазмұны.  
Кіріспе  
Шығармашылық қабілеттің ғылыми теориялық негізі.  
Шығармашылық қабілет ұғымына анықтама  
Оқушылардың жас ерекшеліктері  
Бағдарламаға, 2-сыныптың математика оқулығына талдау  
2-сынып оқушыларының матеметикадан шығармашылық қабілетін дамыту  
Озат мұғалімдердің іс- тәжірибелерінен  
Математикадан шығармашылық қабілетті дамытудың жолдары.  
Ұзақ жылдар бойы жалпы білім беретін мектептің негізгі мақсаты- 
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев Республика білім және ғылым 
Педагогика ғылымы және мектеп практикасы баланың білім игеру кезінде 
Бастауыш мектеп – оқушы тұлғасы мен санасының дамуы қуатты 
Қазіргі Қазақстан бастауыш мектебіндегі жаңа өзгерістер әлемдік білім беру 
Шығармашылық қабілеттің қалыптасу, дамуы туралы бұдан басқа оның қоршаған 
Проблемалық жағдаяттардың негізін құрайтын субьектінің жеткіліксіздігі шығармашылық тапсырмалардың мәні 
Проблеманы дамыта отырып оқыту талаптарын жүзеге асыру, яғни бастауыш 
Бүгінгі таңда білім саласының алдында жүйелі дайындалып берген білімді, 
Жоғарыда айтылғандардың барлығы таңдап алынған тақырыбымыздың сөзсіз өзекті, көкейтесті 
Дипломдық зерттеу жұмысымыздың көкейтестілігіне сүйене отырып зерттеудің мақсатын, міндеттерін, 
Зерттеу мақсаты: 2-сынып оқушыларның математикадан шығармашылық қабілетін дамытудың тиімді 
«Шығармашылық», «шығармашылық қабілет» ұғымының теориялық сипатын анықтау;  
2-сынып оқушыларының математика сабағында жаңа педагогикалық техналогияларды пайдалану арқылы 
Оқушылардың математика сабағында және сыныптан тыс жұмыс кезінде шығармашылық 
Зерттеу обьектісі. Екінші сыныптың математика сабақтарындағы оқыту процесі.  
Зерттеу пәні 2-сынып оқушыларының математикадан шығармашылық қабілетін дамыту жолдары.  
Зерттеу болжамы: «2-сынып оқушыларының оқушыларының шығармашылық қабілетін дамыту арқылы 
Зерттеу әдістері:  
Педагогикалық , психологиялық , әдістемелік әдебиеттерді оқып, кезекті жерлерін 
Оқулықтарға, бағдарламаға талдау жасау . Озат мұғалімдердің іс- тәжірибелерімен 
Эксперимент жұмысының нәтижелерін қорытындылау.  
Апробация.  
Зерттеу кезеңдері:  
2-сыныптың математика сабағының тиімділігін арттыруға арналған ғылыми- әдістемелік еңбектерді 
Эксперимент кезеңі (2004-2005 оқу жылы II-III-IV-тоқсан).  
Қорытынды кезең (2005-06 оқу жылы I-тоқсан).  
Зерттеудің практикалық маңыздылығы:  
Диплом жұмысының нәтижелерін студенттер, бастауыш сынып мұғалімдері пайдалануларына болады.  
1 Шығармашылық қабілеттің ғылыми- теориялық негізі  
1.1 Шығармашылық қабілет ұғымына анықтама  
Тәуелсіз мемлекетіміздің ертеңі ұрпақтың рухани байлығы, мәдениеті, саналы ұлттық 
Осы орайда егеменді еліміздің білім беру жүйесінде әлемдік деңгейге 
Қабілеттілік – табиғаттың әрбір адамға сыйлайтын ғажайып сыйы. Біреуге 
Ал, шығармашылық қабілет дегеніміз- адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға 
Шығармашылық қабілетін дамыту – оқушының өз болмысын тануға көмектесіп, 
Оқушы шығармашылығына бағыт- бағдар беруді ең алғаш білім мазмұнына 
В.В. Давыдов «Жеке тұлға негізінде шығармашылық бастау жатыр: жеке 
Шығармашылық- бұл ерекше тұрғыдағы жасампаздық, жаңадан жасалаған нәрсе, бұрынғы 
Әрине, мәселе басты ұғымның мәнін түсінумен шектелме йоның мүмкіндіктері 
Ал соңғы жылдары қарастырылып отырған мәселенің зерттелуі жаңа қырынан 
Негізгі мектептің бүгінгі білім берудегі мақсаты- оқушыда өз жеке 
Осы тұрғыдан ғылыми зерттеу нәтижелеріне сүйеніп, оқу- тәрбие үрдісін 
Оқушының шығармашылық іс әрекетінің міндетті түрде талап етілуі : 
Оқушының шығармашылық әркетеінің пайда болуының жан- жақтылығы: жаңа ситуацияға 
Сыныптағы ерекше эмоционалдық шығармашылық атмосфера және оқушының қызығушылығы, белгілі, 
Оқушылардың жаңа бір нәрсені ашуы: оқушы өзін белгілі бір 
Бұл аталған шығармашылық әрекет сипаттамаларына басқа қосымшаларда болуы мүмкін 
Мысалы, ғалымдардың шығармашылық қабілеттерінің белгілері. Осы орайда А.Н. Лук 
нерв жүйесін (ақпаратты) код арқылы жіберу.  
тасымалдай білу ;  
ақылдың икемділігі, ойдың тереңдігі;  
әрекетті бағалауды айтады;  
сондай- ақ ғалым шығармашылық іс- әрекетті қалыптастыру, дамыту үшін 
Оқушы шығармашылығының ғылыми- педагогикалық проблема ретіндегі өзекті мәселенің бірі 
Айқын және дұрыс қойылған мақсат .  
Қосымша мәліметтер іздеу, күш салу.  
Инкубация. (Оянуы. Инсаит.)Уақытша мәселені қозғамау.  
Интуиция оянуы. Инсаит.  
Нәтижені жан- жақты тексеру.  
Ал көрнекті француз математигі Ш. Адамар шығармашылық үрдісті төрт 
Дайындық кезеңі.  
Инкубация, жасырын идеялар, тұйыққа тірелу кезеңі.  
Интуицияның жарқ етуі. Эврика.  
Тексеру кезеңі.  
Осы зерттеулерге сүйене отрып, Б.А. Тұрығынбаева өз дисертациясында шығармашылық 
Кезеңдерін шартты түрде төмендегіше топтастырады:  
Жаңалықпен бетпе – бет келу  
Шығармашылық белгісіздік, екі ұштылық.  
Шешімінің жарқ етуі.  
Шығармашылық акт.  
Шешімнің жарқ етуі.  
Шығармашылық үрдістің әркезеңәнде бала бойында әр түрлі сапалық қасиеттер 
Мысалы алғашқы кезеңдерде жаңалықты сезіну, қарама- қайшылықтарға деген ілтипат 
Ә.Ә. Сағымбаев ғалым –психологтардың еңбектеріне сүйене отырып, өзінің кандидаттық 
«Әлеуметтік:  
әлеуметтік жағдайдың болмауы  
отбасында шығармашылық жағдайдың болмауы.  
Педагогикалық:  
мұғалімның баланың белсендігін қолдамауы:  
баға қоюдағы әділетсіздік.  
әдістемелік көмекші құралдардың болмауы.  
Психологиялық:  
ойлау, қиялдың төмендігі;  
өз күшіне сенбеуі;  
жалқаулығы;  
Физиологиялық:  
денсаулығының нашарлығы.»  
Сондықтан, оқыту әрекетінде мұғалім мен оқушының тығыз байланыста болуы, 
а) Пәнге үйретудің ашықтығы, бұл шарт оқушыларға өз әркетін 
ә) Сыныптағы білім кеңістігінің әр бағытта болуы, бұл әр 
б) Оқушының мұғаліммен бірлесе отырып, өз шығармашылық әрекетінің жеке 
Оқушылардың жеке білім траекториясын қандай да бір әрекетті жүзеге 
Шығармашылық – танымдық іс- әрекет – шәкірттің білімге деген 
Алтынсаринның пікірінше педагогикалық жұмыстағы ең шешуші нәрсе мұғалімнің ең 
Ш. Құдайбердиев білім беруде шәкірттің ойлау белсенділігін, ақыл – 
Психологтардың зерттеулеріне қарағанда, танымдық іс- әрекеттің қалыптасуы өздігінен тұйыққа 
Оқытушы шәкірттің білім, білік деңгейлерін анықтап (дербестігін, ізденмпаздығын, қызығушылығын, 
Жүйелі, дұрыс ұйымдастырылған танымдық әрекет түрлері нәтижесінде шәкірттің білімі, 
Оқушының жұмысты шығармашылықпен ойлауы, оны ұйымдастыра білуі, танымдық іс- 
Оқушылардың танымдық іс- әрекеттерді жоспарлау және ұйымдастыру біліктернің қалыптасуына 
Танымдық тапсырмаларды орындау кезеңдермен жүзеге асады:  
Өзекті мәселені табу;  
Мақсаты мен міндетерін айқындау;  
Зерттеу әдіс- амалдарын белгілеу;  
Гепотеза құру;  
Гепотезаны тексеру;  
Нәтижелер, іс-әрекет рефлексиясы.  
Қоғамның дарынды адамдарға деген қажетін қанағаттандыру талабы оқыту, білім 
Шығармашылық тұлға негізінен бала- бақша даярлық топ пен бастауыш 
Психологиялық – педагогиялық бағыттағы әдебиеттерге, теориялық материалдарға сүйенсек, баланың 
Ғалымдардың пікірінше, осы үш фактордың ішінде тәрбиенің, яғни оқу- 
Алағашқы педагог – ұстаз Ы. Алтынсарин мұғалім туралы: «мұғалім 
Ұлт ұстазының бұл пікірінің оқушыны шығармашылыққа баулу процесіндегі бастауыш 
Шығармашылық жұмыстарға баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылығын арттыра түсу үшін, 
Оқушылардың жас ерекшеліктері  
Әр жас кезеңінде белгілі бір жетекші әрекет тән болғанына 
А.С. Высотский және А.Н. Леонтьевтің еңбектерінің негізінде Д.Б. Эльконин 
Бала дамуындағы ерекше кезең ретінде бастауыш мектеп жасына оның 
Мектепке түсу бала өмірінде жаңа жас кезеңінің басталуын байқататыны 
Кең мағынада теория түсінігі оны ұйымдастырудың ең жоғарғы 
Бастауыш сатыдағы кезең оқушыда оқу әрекеті қалыптасыуының ең қуатты 
Олардың негізгісі – оқушылардың ішкі позициясы, еркіндіктің дамуы, әрекеттің 
Оқушының ішкі позициясы 6-7 жас аралығында қалыптасады және олар 
Танымдық қажеттілігі. Бұл қажеттілік қанағаттандыруын оқудан алады.  
Белгілі бір әлеуметтік қатынасқа байланысты қажеттілік. Ол баланың қарым 
Еркіндіктің дамуы ішкі оқу әрекеті пайда болуы нәтижесінде, яғни 
Ішкі жоспарлы әрекетің дамуы сюжетті рөлдік ойындарда оның одан 
Бастауыш мектеп жасының аяғында рефлексия пайда болады, яғни бала 
Оқу әрекеті арқылы теориялық білімді меңгеру ол ойынмен, еңбекпен, 
Оқу әрекеті олардың дамуының мектеп кезеңіндегі біртұтастығы мен толыққанды 
Балалардың оқу әрекетінің басқа әрекет түрлерімен өзара байланысты оларды 
Бастауыш сатыдағы білімнің теориялық деңгейін біршама көтерудің оқушының танымдық, 
1-4 сынып (7-10 жас аралығындағы) оқушылары педагогикалық тұрғыдан ерекше 
Мектептен келген алғашқы күннен бастап балалардың өз құрбыларына, педагогтарға, 
Төменгі сынып оқушылары көп әсерленгіштігі мен басқаға назар аудара 
Сонымен бірге олардың бойында өздерінің оқығандары мен көргендерінен тәжірибе 
Оқушының өз болмысын тануға көмектесіп, қабілетін ояту, жаңа рухани 
Бастауыш сынып оқушысының зейіні тұрақсыз, импульсивті қабылдау мүмкіндіктері де 
Шығармашылық тұлға негізінен бала бақша, даярлық топ пен бастауыш 
1.3 Бағдарламаға, 2-сыныптың математика оқулығына талдау  
Еліміз егемендік алғаннан бері, қоғамдық өмірдің барлық салаларында өзгерістер 
Қазақтың кемеңгер ұстазы А.Байтұрсынов өз заманында «Елді түзетуді бала 
Қазақстандағы білім беру ісін өзгерту стратегиялық міндеттерінің бірі – 
Білім беру ісі әрқашанда бастауыш білім сатысынан басталатыны бәрімізге 
оқушыларға дүние туралы (көркем, мифтік, т.б. түсініктермен байытылған дүниенің 
оқушылардың қалыптастыруы тиіс әрекет түрлері (оқу, еңбек, ойын, қарым- 
дүниені танып білудің әдіс- тәсілдері (логикалық, ғылыми) туралы білім, 
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту 
Бұның өзі бастауыш білім беру мазмұнына өзгеше көзқараспен қарауды, 
Білім сапасы оның төрт сипатын (білім-құндылық, білім- жүйе, білім 
Күтілетін нәтижелер барынша маңызды білімді, дағдыларды, қатынастарды ғана бейнелеп 
Математика «білім саласы бойынша күтілетін нәтижелер білім мазмұнының жетекші 
Мұнда басты есте болатын нәрсе оқушылардың математикалық мәдениетін көтеру, 
Осы тұрғыда бастауыш сыныпта берілетін математикалық білім мазмұны мен 
Осы тұрғыда екінші сыныптағы математикалық білімнің мазмұнын негізінен « 
«Жүз көлеміндегі сандар» тақырыбы мынадай материалды қамтиды; сандарды оқу, 
«Сандарды оқу, жазу, салыстыру, қосу және азайту» тақырыбы 1 
кейбір жаңа ұғымдар енгізіледі.  
бірліктермен санау және ондықтармен санау, сәйкес бір таңбалы сандар 
Шамалар және олардың өлшемі тұрғысынан алғанда ұзындық масса және 
Сандарды, сондай- ақ шамаларды (ұзындық, масса, сыйымдылық) қосу мен 
Есепті шығаруға үйрету жұмысы 2- сыныпта заңды жалғасын табады. 
Есептің жаңа үш түрі енгізілгенімен, олармен орындалатын жұмыс түрлері 
Осы тақырыпта алгебра элементтері ретінде санды теңдік және санды 
Оқушыларға бұрыннан белгілі геометриялық фигураларды пысықтай келе, оларды бір- 
Геометрия элементтерін оқытып үйрету барысында «көпбұрыш» ұғымының енгізілуі ерекше 
Тікбұрыш және тік емес бұрыштарға түсінік беру де геометрия 
«Ондықтан аттап ауызша қосу және азайту» тақырыбында:23+7 және30-7, 26+24 
«Ондықтан аттап жазбаша қосу және азайту» тақырыбында : 45+23және 
«Мың көлеміндегі сандар» мынадай тақырыптарды қамтиды: сандардыоқу, жазу және 
«Сандарды оқу, жазу және салыстыру» тақырыбын да: бірліктермен, ондықтармен, 
«Қосу және азайту» тақырыбында: сандарды және шамаларды ауызша қосу 
«Біз нені үйрендік» тақырыбы оқу жылы соңында өткізілетін қорытынды 
Атап айтқанда: сандардыоқуды, жазуды, салыстыруды және жіктеуді үйрендік : 
Тақырып материалын пайдаландық екі түрлі нұсқасы ұсынылған. Бірінші нұсқа 
Екінші сынып математикасының жоғарыда қарастырылған мазмұнын оқытып, үйрету және 
Оқулықта білім мазмұнының барлық компоненттері жүзеге асырылады, ол негізінен 
Негізгі білім (заңдар, құбылыстар, шамалар және т.б. іс- әрекет 
Іс- әрекет тәсілдерін жүзеге асыру тәжірибесі (есептер шығару, тәжірибелер 
Шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі (шығармашылық есептер, эвристтикалық әңгімелеу);  
Дүниеге сезімдік қатынас тәжірибесі (тарихи мағлұматтар, өмірмен байланыс, әсерлі 
Енді осы тұрғы да жоғарыда көрсетілген білім мазмұнының компоненттерінің 
Негізгі білімдер мәтіндер, тұжырымдар, формулалар, қорытындылар, суреттер, кестелер, есептерді 
оқушылардың іс-әрекеттерін ұйымдастыру элементтері мәтін және тараудан кейін берілетін 
оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту элементтері мәтіндегі оқу проблемасының қойылымы, 
Пәнге деген қызығушылық пен сүйіспеншілікіті дамыту элементтері мәтіндік тіл 
Бастауыш саты оқушысының жас ерекшеліктеріне сай таным мүмкіндіктерін және 
оқу материалының қазіргі ғылым мен техниканың дәрежесіне сәйкес баяндалуы;  
жоғары идеялығы мен оқулықтар мазмұнының бағдарламаның мазмұнын ұғынуға лайықты 
Оқулық материалдары жүйелі және бірізді түрде оқушылардың жеке танымдық 
Оқулық – оқу- әдістемелік кешеннің дидактикалық-әдістемелік құралдардың жиынтығы айтылады. 
Қазіргі кездегі мектеп тәжірибесінде жүрген жаңа буын оқулықтары оқушыны 
Жаңа буын оқулықтарының мектеп тәжірибесінде қолданыс табуы, дәстүрлісабақтардың құрылымы 
Шындығында қазіргі математика сабақтарының мәнді және маңызды ерекшеліктері бар 
2- сыныптың математика оқулығында әр сабақтың тапсырмаларына арнайы шартты 
Бүгінгі күні республикамыздың барлық мектептері жаңа буын оқулықтары және 
оқушылардың өздігінен танып іздену іс-әрекетінің әдістерін меңгерулерін талап етеді.  
оқушылардың танымдық қабілетін, ақыл-ойын дамыту, тілін байыту;  
оқушылардың оқу дағдыларын қалыптастыру, логикалық ойлауын, қиялын дамыту.  
берілген тапсырмалар мен жаттығулар оқу-шығармашылық ой тудырып интеллектуалдық қабілеттерін 
Әрбір мұғалімнің басты міндеті оқушының жеке басының қасиеттерін, қабілеттерін 
2.1. Озат мұғалімдердің іс- тәжірибесінен.  
Қазіргі заманғы қоғам дамуының әрекеті, әлемдік және отандық педагогика, 
Мектептегі оқу жұмысының сапасы мұғалімнің оқушылардың оқу әрекетін дұрыс 
Оқушының жұмысты шығармашылықпен ойлауы, оны істей білуі мен оның 
Адамның жеке тұлға болып қалыптасуындағы бүкіл болмысының ұйытқысы, мәйегі 
Қоғамның дарынды адамдарға деген қажетін қанағаттандыру талабына орай, ұлт 
Мұғалімнің негізгі мақсаты: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыта отырып, шығармашылық 
Мектепке алғаш келген балалардың жас шамасы қатар болса да, 
Талмай ізденетін еңбекқор ұстаздың осындай игілікті істерінің арқасында оқушылары 
Әрине, еліміздің мұндай игі істерді белсене жүргізіп жүрген ұстаздарымыз 
Президенттің 2004 жылғы наурыз айындағы жолдауында « Ұлттың бәсекеге 
2.2 Математикадан шығармашылық қабілетті дамытудың жолдары  
Шығармашылық қабілет әр баланың табиғатында әуел баста салынған. Мұғалімнің 
Шығармашылық- бүкіл тіршіліктің көзі. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен 
Ал бүгінгі күрделі әлеуметтік-экономикалық жаңарулар тұсында шығармашылық қабілеттер басты 
Оқушылардың қабілеттері екі түрлі әрекетте дамиды. Біріншіден, кез келген 
Екі әрекетте оқушылар екі түрлі мүдделер көзделген әр түрлі 
Педагогика үшін анықтаушы сұрақтардың бірі-кез келген әрекет барысындағы баланың 
Баланың даму барысында таным белсенділігі артады. Танымддық белсенділік нәтижесі-шығармашылық. 
Дидактиктер И. Я. Лернер, В.В. Краевскийлер 70- жылдары оқушылардың 
Ізденушілік дағды, оқудың интеллектуальды біліктілігі кейіннен барып зерттеу пәні 
Осы тұрғысында қарастыратын болсақ, дербестігін жүйелі түрде белсенді оқыту 
Олай болса қазіргі кездегі оқыту мен тәрбиелеудің өзекті мақсаты 
Оқушылардың шығармашылық ойлауын табыстыдамыту- тек оқу – тәрбие үрдісі 
Ақпаратты сабақтар дидактикалық традиционализм және бір жақтылығымен белгілі. Өйткені, 
Бастауыш мектеп жасындағы балалардың негізгі бағыты бұрынғы «ойнау» кезеңінен 
Өмір тәжірибе көрсетіп жүогендей «өте жақсы» деген баға алып 
Оқушы шығармашылығы дегенімі- ой бостандығы мен еріктілік болған жағдайда 
Шығармашылық қабілеттерді қалай дамытуға болады?  
Кез келген ойлау қабылдаудан басталады да әрекетпен аяқталады. Ойлау 
Ғалымдардың пікірінше, шығармашылық шешім әдістері өзгертеді, дәстүрлерді – сирек 
Демеу ізденушілік-немесе эвристикалық әдіс- оқушы дайын үлгі бойынша емес, 
Осы тұрғысында түйіндейтін болсақ, бала шығармашылығын дамыту – оның 
Жеке адамның мотивациялы- шығармашыл бағыттылығы және белсенділігі;  
Интелектуалды- логикалық;  
Инетеллектуалды- эвристикалық  
Жеке адамның өзін- өзі басқаруы;  
Коммуникативтік.  
Осыған орай бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамытуда математика 
Қазіргі бастауыш сынып математикасын оқытуда басты мақсат – оқушыға 
Осыған байланысты дәстүрлі емес сабақтардың оқушылар шығармашылығын қандай қырларының 
Ертегі, саяхат, сайыс, ойын сабақтары негізінен («сыртқы қызығы» көптігінен) 
Жарыс, аукцион, модульді сабақтар бұрын игерілген білім қорын басқа 
Деңгейлеп оқыту, интеграциялық сабақтарыоқушылардың ақпараттарды «қорыту» және «тасымалдау» қабілетінің 
Өзіндік жұмыс, топтық, бақылау сабақтары бастауыш сынып оқушыларының ойлау 
Оқушылардың математикадан шығармашылық қабілеттерін дамыту жолында сабақ үрдісінде жаңа 
Осы орайда бастауыш сыныптың математикадан шығармашылылық қабілеттерін дамыту барысында 
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы оқушының да, мұғалімнің де белсенді 
Осы оқытудың педагогикалық технологиясы талап етіп отырған мақсатты деңгейлер 
Ж. Қараев технологисының тиімді жақтары:  
1). Әр оқушы өздігінен жұмыс істеуге дағдыланады;  
2). Оқушының қабілеті айқындалады;  
3). Талпынысы, ұмылысы байқалады.  
4) Күрделі тапсырмаға байланысты оқушының ойлауқабілеті артады.  
5) Оқушылар деңгейлік тапсырманы орындап болған соң жинаған 
6) Әр сабақты қорытуға, жинақтауға немесе бағалауға арналған кесте 
Аталып өткен деңгейлер бойынша математика пәнінді де жеңілдеп күрделіге 
жүйе. Байқампаздығын, зейінділігін қалыптастыру мақсатында.  
Байқау- қоршаған ортамен байланысу деген сөз. Ол қарау, қабылдау 
жүйе. Іскерлігін, білімдігін қалыптастыру мақсатында.  
Бұл жүйеде бала өзінің байқампаздығының арқасында қабылдаған ұғымын іскерлікпен 
жүйе. Өз бетіндік жұмысын қалыптастыру мақсатында.  
Бұл жүйеде балалардың сабақтардан алған білімдерін бақылау, тестік жұмыстар 
IY- жүйе. Шығармашылық жұмысын қалыптастыру мақсатында.  
Оқушыларға күрделірек тест жұмыстары, логикалық есептер шығарту, кроссвордтар шешуге 
Ол арқылы баланың тиянақты білімі, табандылығы, білім дағдысы, 
Тек бір көңіл аударатын нәрсешығармашылық тапсырмалар өз дәрежесінде орындалып, 
Деңгейлік тәсілмен оқыту, біріншіден, оқу материалын жіктеуді; екіншіден, оқушылардың 
Қазіргі мектеп практикасында Б.Блум таксоманиясы жиі қолданылып жүр. 
Түсіну-оқу материалын қосымша түсініктеме, нұсқауларсыз қабылдау және меңгеруді көздейді. 
Қолдану-абстактілі білім мен ұғымдарды нақты жағдайларда пайдалана білуді ұйғарды.  
Талдау-элементтерді, қатынастарды, ұйымдастыру негіздерін талдауды көздейді.  
Жинақтауды автор бөлшектерді біріктіру білігі ретінде қарастырады және оған 
Оқушыларда математикалық ұғымдардың нысандық, жүйелілік, жалпылық көрсеткіштері бойынша қалыптасуын 
Оқушылардың жетістіктерінің өзгеруін қадағалау үш кезеңменөтеді. Оқу жылыың басында, 
1-кесте. Тапсырмаларды дұрыс орындау көрсеткіштері (% есебімен)  
Білім, білік, дағды I-кезең II-кезең III-кезең Өсім  
Азайту  
Қосу  
Оқу жылының аяғында 2-сынып оқушыларының математиканы оқуда жетістіктерін диагностикалау 
1.4 жүзд.9 ондық және 7 бірліктен тұратын санды  
А.400 Ә.794  
2. Ережені оқы. Ереженің астында жазылған сөздерден керегін тауып, 
«Егер қосындының мәнінен бір қосылғышты азайтса, онда екінші ... 
А. қосылғыш Ә. азайғыш 
3. Артық санның астын сыз.  
310, 16, 512, 240, 700, 918.  
4. а-ның қандай мәндерінде теңсіздік тура болады?  
94-10 ‹ 58+а  
5. А. квадраттар-  
Ә. төртбұрыштар-  
Б. тіктөртбұрыштар-  
6. Үшбұрыштың периметрі дегеніміз не?  
А. барлық бұрыштарының қосындысы  
Ә. барлық қабырғалары ұзындықтарының қосындысы  
Б. қабырғаларының ұзындықтарының айырмасы  
7. Есепті әр түрлі тәсілмен шығар  
Қорада 28 сиыр және 30 бұзау болды, олардың 8-ін 
8. Салыстыр: 48+2* 60-9  
9. Белгісіз санды тап: х-25=68  
А. 93 Ә. 43  
10. Ойлан тап: (14  
11. Үшбұрыштың периметрін тап.  
Мұндағы а = 6 см  
а) 12 см  
Бұл жұмыстың нәтижелері 2 кестеге жазылады.  
2-кесте. 2-сынып бойынша математиканы оқытудағы жетістіктер.  
№ Пәннің компоненттері Көрсеткіш есебімен  
1. Арифметика  
2. Бірліктермен, ондықтармен санау  
3. 1000-ға дейінгі сандарды 
4. Екі таңбалы сандарды салыстыру  
5. Арифметикалық амалдардың орындалу реті  
6. Үш таңбалы сандарды және сәйкес шамаларды қосу, азайту  
7. Өрнекті құрастыру, оқу, жазу, мәнін табу  
8. Шамалар. Геометрия элементтері  
9. Теңдеулер шешу  
10. Шығармашылық тапсырма орындау  
Деңгейлік тәсілмен оқыту және диогностикалау әдісіне сәйкес оқушылардың оқу 
Сөйтіп барлық оқушылар үшін білімнің базалық минимумы қамтамасыз етіледі. 
Сондай-ақ бастауыш сыныптарда оқушылардың математикадан шығармашылық қабілеттерін дамытуда модульдік 
Қазіргі педагогикалық практикада шығармашыл жеке тұлғаны қалыптастыру мәселелерін зерделеуді 
Яғни, мұны, оқушының шығармашылығын дамытудың негізгі жүйесі деп түсінуге 
Модульдік оқыту технологиясы арқылы оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытудың жүйесі.  
Модульдік оқыту технологиясы басқа оқыту түрлері мен тәсілдерінен түбегейлі 
Оқыту мазмұны аяқталған дербес, кешенді модульдермен беріледі, модульдер сонымен 
Оқу процесінде педагог пен оқушының өзара бірлескен әрекеті де 
Модульдік оқытудың мәні оқу процесінде педагог пен оқушы арасында 
Сараптамалық жұмыстарымыз көрсеткендей, модульдік оқытудың жоғары тиімділігіне қол жеткізудің 
Оқушылардың қызығушылығын, жас ерекшеліктерін және басқа да жеке тұлғалық 
Оқыту қызметінің барлық кезеңдерінде оны күшейтуге, қарқындатуға мүмкіндік беретін 
Іскерлік білім, білік пен дағдыларды қалыптастыру.  
Қосымша әдебиетті тиімді қолдану.  
Бақылауды оқушылардың өзін- өзі бақылауымен ұштастыру.  
Сонымен қатар, оқу модулінің диалог (даярлық) бөлімін құруда оқу 
Модульді оқыту технологиясын бастауыш сыныптардың математика сабақтарында қолдану барысында 
Оқушылардың 100 пайыздық үлгерімі қамтамасыз етіледі.  
Оқушылардың жүктемесін оңайландыруға мүмкіндік туады (Үй тапсырмасы азаяды).  
Оқушылардың оқу қызметтерінің нәтижелері әділ бағаланады.  
Оқушылардың сәтсіздік, қорқыныш, мазасыздық сезімі жойылады.  
Дарынды оқушылар деп кезінде анықтылып, оларды дамытуға жағдайлар жасалады. 
Танымдық процестерді, оқушылардың таным қабілеттерін зерттеу әдістері жүйеленеді.  
Олимпиада, шығармашылық жұмыстардың жеңімпаздарының саны артады.  
Бұл технологияның тағы бір ерекшелігі дарынды балалармен тұрақты және 
Осы орайда төменде бастауыш сынып оқушыларының математика сабақтарында шығармашылық 
Осы бір оқу модуліне кіргізуге болады.  
Математика 2-сынып.  
Модульді сабақ.  
Санға 2-ні, 3-ті, 4-ті, 5-ті қоу және азайту.  
( ±2,  
9сағат.  
Модуль құрылымы Сағат саны Модульдің мазмұны Уақыты мин.  
Кіріспе бөлімі (2сағат) 2сағат 1. Модульге кіру.  
2. Сабақ мазмұнымен таныстыру.  
А) Санға 2-ні; 3-ті; 4-ті; 5-ті қосу және азайту 
Ә) Екі амалмен шығарылатын есептер шығару жолын үйрету.  
Б) Тірек сызбамен жұмыс.  
В) Шығармашылық тапсырмалар.  
90 мин.  
Сөйлесу бөлімі 5 сағат 1-саб. «Қазымыр оқушы» ойыны.  
2-саб. «Қарлы кесек» оқыта-үйрену ойыны.  
3-саб. «Сиқырлы сандықша» ойыны.  
5-саб. «Аралас сабақ», «Қызықты есептер». 45 мин.  
45мин.  
45мин.  
45мин.  
Қорытынды бөлім 2 сағат 1-сабақ. Білімді тиянақтау.  
2-сабақ. Бақылау жұмысы. 45мин.  
45мин.  
Математика 3-сынып.  
Модульді сабақ.  
6,7,8,9 сандарына көбейту және бөлу модулі 10 сағат  
Модуль құрылымы Сағат саны Модульдің мазмұны Уақыты мин.  
Кіріспе бөлімі (2сағат) 3сағат 1. Модульге кіру.  
2. Сабақ мазмұнымен таныстыру.  
А) 6,7,8,9 сандарына көбейту және бөлу кестесімен таныстыру.  
Ә) Екі амалмен шығарылатын есептер шығару.  
Б)Қалдықпен бөлуді орындауды үйрету.  
В)Тақ және жұп сандар.  
Г) Тірек- сызбамен жұмыс.  
Д) Шығармашылық тапсырмалар орындау.  
90 мин.  
Сөйлесу бөлімі 5 сағат 1-саб. «Қазымыр оқушы» ойыны.  
2-саб. «Қарлы кесек» оқыта-үйрену ойыны.  
3-саб. «Сиқырлы сандықша» ойыны.  
5-саб. «Аралас сабақ», «Қызықты есептер». 45 мин.  
45мин.  
45мин.  
45мин.  
Қорытынды бөлім 2 сағат 1-сабақ. Бас қатырғылар базары.  
2-сабақ. Бақылау жұмысы. 45мин.  
45мин.  
Сондай – ақ оқушыдардың шығармашылық қабілеттерін дамытудың тиімді жолдарының 
А.Байтұрсынов пікірі бойынша, бала білімді тәжірибе арқылы өздігінен алуы 
Оқушылардың өзіндік жұмыстарның мән- мағынасын ұйымдастырудың тәсіл- амалдарын бір 
мұғалімнің нақты тапсырмалар беруі;  
жұмысты орындаудың уақытын белгілеуі;  
мұғалімнің басқаруымен оқушылардың жұмысты өз еркімен және қолдарымен істеуі, 
оқушылардың өзіндік жұмысына мұғалімнің тапсырмасы бойынша, өздері жоспар жасап, 
Өзіндік жұмыстың негізгі мақсаты – оқушылардың танымдық міндеттерін қалыптастыру, 
Выготский: «Әр баланың өзінің болатындай әр балаға тапсырманың көлемі 
Негізгі мақсатымыз баланың жеке қасиеттерін ашу арқылы тәрбиелей отырып, 
Өзгеріске, жаңалыққа толы бүгінгі заман мұғалімге сегіз қырлы бір 
Мұғалімдердің әр сабақта балараға өздігінен жұмыс істетіп, олардың интеллектуалдық 
Шығармашылық жұмысқа баулып, олардың білімін арттыру үшін төмендегі тәсілдерге 
Біз бастауышта кішкентай бүлдіршіндерге білім беріп жатқандықтан сабақта ойындыкөп 
Ойын баланың сабаққа ынтасын арттырып, қабылдауын жақсартуға, білімді толық 
Логикалық дамытушы ойындарымен берілген тапсырмалар. Оларға мысал ретінде ребус, 
Берілген тапсырманы түрлендіру бағытындағы жұмыс түрлері. Атап айтқанда, кері 
Көбінесе суреттік көрінекіліктер бойынша есептерді өздері құрап, неше амалмен, 
Сабақ үстінде арифметикалық диктанттар мен тест жұмыстарын білу алу. 
Әр түрлі математикалық сайыс түрлерін өткізу. Ол «Қызықты математикалық 
Бастауыш сынп оқушыларының математикадан шығармашылық қабілетін арттыруда тиімді әдістердің 
Математикада кез келген есептерді шешу үшін оларды математикалық таңбалар 
Жалпы математикалық модель – қандай да бір нақты процестің 
Мазмұнды есептердің моделі, егер есеп арифметикалық тәсілмен шешілетін болса- 
Модельдеу әдісі боынша қандай да бір обьектіне зерттеу үшін 
Барлық модельдерді, оларды құруда қолданылатын құралдарға байланысты сүлбелік және 
Математикалық тілде орындалған мазмұнды есептердің белгілер арқылы орындалатын модельдері: 
Бұдан кезкелген есептің қысқаша жазылуы немесе сызбасы оның моделі 
Енді осы модельдеу әдісіне бастауыш сынып оқулығынан мысал келтірейік. 
А-3д  
Е-?  
Ксете де осындай модель ретінде қолданылады.  
Есептің графиктік моделі түріндегі суреті төмендегідей болады.  
А.  
Е.  
?  
Шартты суретін былай көрсетуге болады:  
А.  
Е.  
?  
Есептің сызба түрінде берілуі:  
3 д  
А.  
2д  
Е.  
?  
Міне, есептерді шешу барысында осындай модельдеу әдісін қолдануға машықтанған 
Эксперимент жұмысының нәтижелері.  
Екінші сынып оқушыларының математикадан шығармашылық қабілетін дамытуға сәйкес эксперимент 
Өзіндік ізденіс, жаңа бірдеңе тудыру тұрғысындағы танымдық әрекет;  
Оқу ісіне берілгендіктен өз еріктерімен еңбек етіп бір- бірінен 
өзін пайдалану мен таныту белсенді әрекеттен көрінетіндігін;  
Өздеріне берілген тапсырмалармен дербес жұмыс жасау барысында дұрыс меңгерген 
Төмен үлгерімдегі балалар ой түйіндеуге үйренуі;  
Педагогикалық әдістер:  
Бақылау;  
Байқау;  
Әңгімелесу;  
Педагогикалық эксперимент;  
Эксперимент жұмысы келесі кезеңдерден тұрады:  
Анықтау экспериментті кезеңі.  
Анықтау эксперименті кезеңінің негізгі мақсаты эксперимент және бақылау сыныптарын 
Эксперимент жұмысымыздың басында бастауыш сыныптарда оқушылар шығармашылығының даму жайын 
Сыныптар Оқушылар саны Дұрыс жауап Дұрыс емес 
Бақылау 23 39% 34 (8) 27 (6)  
Эксперимент 2-а 24 37% 35% 27% (6)  
1-кесте.  
Алдымен балалардың шығармашылық дәрежелерін байқау мақсатында дүркін- дүркін жазба 
Шығармашылық деңгейі.  
Б.С. Э.С.  
1-сурет. Анықтау эксперименті бойынша шығармашылық көрсеткіші.  
Анықтау эксперименті нәтижесінде екінші сыныптарда математика сабағы бойынша дәстүрлі 
Дамытушы эксперимент кезеңі.  
Дамытушы эксперимент кезінде қойылған міндеттер:  
оқушылардың өзіндік іс- әрекет жасауы;  
жаңа іс- әрекет ойлап табуы- оқу материалындағы шығармашылық тапсырмаларды 
шығармашылықты дамыту- берілетін ғылыми ақпараттады саралап болжам жасау, бұрын 
Дамытушы эксперименттің бірінші кезеңінде – қойылған міндеттерге сәйкесоқушылар шығармашылығының 
Шығармашылық деңгей  
V  
IV  
III  
II  
I  
Б.С. Э.С.  
Б.С. бақылау сыныбы  
Э.С. Эксперимент сыныбы  
2-сурет. Әр сынып бойынша шығармашылық көрсеткіші  
2- кесте. Бірінші тоқсан бойынша, оқушылар жауаптылық көрсетулері.  
Тапсырмалар Оқушылар саны Сыныптар Дұрыс жауап Дұрыс емес 
1 23 Бақылау 10(43,7%) 11(47,8%) 2(8,5%)  
24 Эксперимент 14(58,4%) 10(41,6)% -  
2 23 Бақылау 6(26,5%) 10(41,6%) 7(29,9)  
24 Эксперимент 10(41,6%) 14(58,4%) -  
3 23 Бақылау 5(2164%) 12(52,1% 6(26,5%)  
24 Эксперимент 9(37,5%) 13(54,1%) 2(8,4%)  
4 23 Бақылау 10(43,7%) 11(47,9%) 2(8,4%)  
24 Эксперимент 16(66,6%) 8(33,4) -  
5 23 Бақылау 8(3468%) 10(43,5%) 5(21,7%)  
24 Эксперимент 12(50%) 12(50%)  
Осы кестеде көрсетілгендей, бақылау және эксперимент сыныптарындағы жекелеген тапсырмалардың 
3-кесте. Төртінші тоқсан бойынша оқушылар жауаптарының көрсетулері.  
Тапсырмалар Оқушылар саны Сыныптар Дұрыс жауап Дұрыс емес 
1 23 Бақылау 12 (52,5%) 10(45,5%) -  
24 Эксперимент 13(54,1%) 11(45,5%) -  
2 23 Бақылау 11(45,5%) 9(46,5%) 2(9%)  
24 Эксперимент 16(66,6%) 8(39,4%) -  
3 23 Бақылау 9(40%) 11(45,5%) 2(9%)  
24 Эксперимент 14(58%) 10(42%) -  
4 23 Бақылау 8(32%) 10(45,5%) 5(22,7%)  
24 Эксперимент 12(50%) 12(50%) -  
5 23 Бақылау 9(40,9%) 11 (45,5%) 3(13,6%)  
24 Эксперимент 13(54%) 12(46%%) -  
Дамытушы эксперименттің екінші кезеңінде дәстүрлі емес сабақтардың шығармашылықты дамытудағы 
Екінші кезеңдегі әр тоқсан бойынша жүгізген бақылау нәтижелері талдауларынан 
Эксперименттік сыныптарда шығармашылықпен игерген білім сапасының көрсеткіштері бақылау сыныптармен 
Шығармашылық деңгейі эксперимент сыныптарда (1-тоқсан 2004ж) 41%- дан (4-тоқсан, 
4-кесте. Дәстүрлі емес сабақтардың шығармашылықты дамытудағы тиімділігінің әр тоқсан 
№  
/  
п Оқу тоқсаны Оқушы саны Сыныптар Үлгерім деңгейі 
шылық деңгейі  
I II III IV  
1 I-тоқсан 23 бақылау 4 12 5 2 30%  
24 эксперимент 4 10 7 3 41,2%  
2 II-тоқсан 23 бақылау 3 12 5 3 31,2%  
24 эксперимент 2 10 8 4 50%  
3 III-тоқсан 23 бақылау 3 10 5 3 32%  
24 эксперимент - 11 9 4 54%  
4 IV-тоқсан 23 бақылау 2 11 6 4 43%  
24 эксперимент - 10 8 6 58%  
Зерттеу жүргізілген педагогикалық эксперименттің нәтижелері бойынша мынадай қорытынды жасай 
2-сыныптың математика сабағында деңгейлеп оқыту , модульді оқыту, ойын, 
Оқушылар шығармашылығы тек сабақ үлгерімінде ғана емес мектепшілік, аймақтық, 
Қорытынды  
2-сынып оқушыларының математикадан шығармашылық қабілтеін дамыту мүмкіндіктерін зерттеу мәселесіне 
Осы диломдық жұмыстың ғылыми болжамын тексеру мақсатында қойылған зерттеу 
Осы дипломдық жұмыстың мазмұнын, мәнін ашуда біз 51 ғылыми 
Екінші тарауда осы мәселе төңірегінде озат мұғалімдердің пікірлеріне тоқтала 
Практикалық жұмыс қандай нәтиже бергендігін 2 «А», «Б» сыныптарына 
Анықтау эксперименті кезеңінің нәтижесін есепке ала отырып, дамытушы эксперимент 
Дәстүрлі емес сабақ түрлерімен өткізілген оқу жұмыстары кезінде туған 
Әртүрлі дәстүрлі емес сабақтардың шығармашылықтың қандай- қандай қырларын дамытатыны 
әртүрлі дәстүрлі емес сабақтардың шығармашылықтың қандай- қандай қырларын дамытатыны 
Математикадан оқушылар шығарамшылығын дамыту үшін оқытуды жетілдіруге барлық мұғалімдерге 
Ұстаздарға арналған екінші сыныптың математика сабағында қолдануға болатын шығармашылық 
«Бір қарағанда зерттеуді қажет етпейтін осы көкейтесті мәселе өзінің 
Әдебиеттер тізімі.  
Игербаева Б.Қ. Мен – адаммын.  
Б.Қадырова. Оқушылардың шығармашылық әрекетін дамытудың 
Мырзабаев А.Б. Оқушылардың шығармашылығын дамытуда белсенді  
оқытудың дидактикалық мүмкіндіктері. Автореферат 2004ж.  
Математика. Жалпы білім беретін мектептің 2- сыныбына арналған 
Математиканы оқыту әдістемесі. 2-сынып. Алматы «Атамұра» 1998ж.  
Математикаға араналған дидактикалық материалдар. Алматы «Атамұра» 1998ж.  
Т.К. Оспанов. Бастауыш кластарда математиканы оқыту. 
Математикадан дидактикалық ойындаржәне қызықты жаттығулар. Алматы «Атамұра» 1998  
Оқушылар шығармашылығын дамытудағы белсендірудің психологиялық – педагогикалық негіздері «Шоқан 
Нұрғожин Д. Математика сабақтарын деңгейлеп оқыту жолдары. //Бастауыш 
Оқушылардың білімін арттырудың жолдары. //Бастауыш білім №1-2004. 11-12 бет.  
Жанабаева Г. Деңгейлер саралап оқыту технологиясы. //Бастауыш мектеп №11-2005. 
Нұрмұханова Г. Шығармашылық- танымдық іс- әрекет нәтижесі. //Бастауыш мектеп. 
Г.Қаңтарбаев. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту. №7-2005ж. 25-26 бет.  
Орақова А. Оқушылардың шығармашылығын дамытуда оқу процесінің маңызы. 
Г.Жолтаева.,Г.Үйсінбекова Оқушылардың жетістіктерінің өзгеруін диагностикалау. //Бастауыш мектеп №6-2005. 
З.Смаилова. Дамыта оқыту технологиясының жеке тұлғаның дамуына әсері. //Бастауыш 
К.М. Нағымжанов. Иннавациялы- креативті технологиялар. Оқу құралы. Өскемен «Медиа- 
Ж.Қайыңбаев. Математиканы оқыту ерекшеліктері. //Бастауыш мектеп №5-1999. 9-14 бет.  
Г.Жалтаева. Бастауыш сынып оқушыларының ойлауын диагностикалау жайлы. //Бастауыш мектеп 
М.Байшуақова. Оқушыны ойлауға үйрету. //Бастауыш мектеп №8-2004. 
А.Ташенова. Оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру. //Бастауыш мектеп 
Г.Пашаева. модульдік оқыту технологиясын бастауыш сыныптарда қолданудағы ізденістер.  
М.Мамырбаева. Жаңа технологиялар – сабақта. //Бастауыш мектеп 
П. Сағымбекова. Бастауыш мектепте математикадан саьақ беруге дайындау. //Бастауыш 
Б.Қабатай. Бастауыш сынып мұғалімдерінің оқушының әдеби шығармашылығын басқаруға дайындау. 
К.Бұзаубақова. Дәстүрлі емес сабақтардың дидактикалық құрылымы. //Бастауыш мектеп. 
Р. Сәкенова, П, Найманбаева. Оқушылардың шығармашылық қабілетін 
С. Қазиева. Оқушылардың ой- өрісін дамыту. //Бастауыш мектеп №1-2003. 
Ж.Рүстесова. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту. //Бастауыш мектеп №1-2003. 
Т.Әбдібаева. М.Врашева. Бастауыш сыныптарда нәтижеге бағдарланған білім беру 
С. Файзулдаева. Балалардың психологиялық ерекшеліктері. //Бастауыш мектеп №12-2004. 
К.Рахатова. Шығармашылық тапсырмалар. //Бастауыш мектеп  
Ж.Билялова. З. Хадишова. Модильдеу әдісінің тиімділігі. //Бастауыш мектеп 
М.Ералиева. Бастауыш білім беру сапасын жетілдірудің ғылыми әдістемелік мәселелері. 
Ұ.Төленова. Білім беруде жаңа техниканы қолдану - өмір талабы. 
А.Омарбекова. Оқу -әдістемелік кешенді пайдалану. //Бастауыш мектеп №5-2005. 
Оқушылардың танымдық қызығушылығын ойын әрекеті арқылы арттыру. //Бастауыш 
А.Сеитметова. Бала тұлғасының дамуы және оның тәрбиесі.  
Р.Есеева, Ж. Қаранова. Өзіндік жұмыс түрлерінің оқушылардың ойлау 
Н.Жалмағанбетова. Жаңа буын оқулықтарды мектеп тәжірибесіне енгізудің жайы. 
С.Серімбетова. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту. //Бастауыш мектеп №3-2004ж.  
А.Мұстаяпова. Оқушылардың танымдық белсенділігін қалыптастыру. //Бастауыш мектеп №4-2005ж. 
З.Кусаинова. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту. //Бастауыш мектеп №4-2000. 
Ж.У. Кобдикова. Оқытудың жаңа технологиясы мен оқушылардың даму мониторингі. 
Б.Рақымова. Оқушының танымдық әрекетін дамыту. //Бастауыш мектеп №2-2000. 
С.Хайдарова «Оқушының шығармашылығын дамыту. //Бастауыш мектеп №4-1997.  
Н.М. Нағымжанова. Дәстүрлі педагогикалық технология. «Инновациялы креативті техникалар» оқу 
Қаламқалиев М. Балалардың шығармашылық қабілетін дамыту жолдары. //Поиск Ізденіс 
Давыдов В.В. Разбивающее обучение 1999. 287 бет.  
Ж.Сардарова // Бастауыш мектеп 2001. №7. 8 бет.  
Тіркеме  
Шығармашылық тапсырмалар  
10 литрлік және 3 литрлік екі ыдысты пайдаланып 8 
Ақданның ойлаған санынан ең үлкен бір таңбалы санды азайтып, 
Самат 2 балықтан, ал Марат бір балықтан ұстап отырған. 
Әр қабырғаға 2 орындықтан қойып 5 орындықты бөлмеге орналастыр.  
– 10+80=88 88-80+10=18  
Берілгені:  
С-2 II  
Л-10 X  
Н-2.VI  
Г-28.II  
7. Жауабы:5 15 25 35 45 50 51 52 
8. 5-3=2  
5+2=7  
5 л  
2 л  
9. 8 адам кездесіп, бір- бірімен қол алысты. 
7  
10) Жауабы: А-3  
Е-4  
Т-5  
Сабақ жоспары  
Математика 2-сынып  
5-сабақ «Қарлы кесек» ойыны.  
Сабақтың тақырыбы: 6,7,8,9 сандарына көбейту және бөлу.  
Сабақтың мақсаты:  
Оқушыларды 6,7,8,9 сандарына көбейту және бөлу кестесін құру және 
Оқушыардың сабақта белсенділігін арттыра отырып шығармашылық қабілеттерін дамыту.  
Ұжымдық, сыпайыгершілік тәрбие беру.  
Сабақтың құрал- жабдығы: қатысушылардың нөмірі, жазылған тиындар, үстелдерді 
Сабақтың түрі: Модульдік сабақ  
Сабақтың әдісі: «Қарлы кесек» оқыта- үйрету ойыны, топпен жұмыс.  
Сбақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі.  
а) Психологиялық дайындық.  
Оқушыларға мұғалім бүгін түнде көрген түсінде көбейту кестесін шәкірттеріне 
ә) Сабақтың мақсатымен таныстыру.  
II. Өткен сабақты еске түсіру. Сұрақ- жауап.  
Сыныпты 4 топқа бөлу. Ойын шартымен таныстыру. әр топқа 
«А» тобына- 8-ге көбейту және бөлу кестесін құру.  
«Б» тобына-7-ге көбейту және бөлу кестесі.  
«В» тобына -9-ға көбейту және бөлу кестесі.  
«Г» тобына-6-ға көбейту және бөлу кестесі.  
Әр топ өзсырмаларына дайындалады. (10-15 минут)  
Дайындалып болған соң оқушылар келесі тәртіппен  
Ойынның 1-сүрісі жарияланады (10 мин)  
Жаңа топта әрбір алғашқы топ өзтақырыбын әңгімелейді (әріптернің кезегімен 
II-айналым  
Оқушылар өздернің алғашқы орындарына қайта оралады. Үстел сілтемелері өзгертіледі.  
(1,2,3,4 орнына А,В,Г,Д қойылады.)  
Әр топтан бір оқушы шығып, тақтада сызба арқылы өз 
Втобы  
Б тобы  
Әр топ жетекшілері сөйлегенде әр қатысушы мұғалім сұрағына жауап 
Оқулықпен жұмыс.  
А тобына №2(а) 89-бет  
Б тобына №(а) 92 бет  
В тобына №2 (94- бет)  
Г тобына №2 (94- бет)  
(Әр топ ақылдасып, өз беттерімен орындайды)  
Ш-айналым.  
әр топқа үлестірме қағазда тақ және жұп сандарға байланысты 
Тапсырма үлгісі: «2, 5, 9, 13, 4, 7, 6, 
Шығармашыл тапсырама.  
Сабақты қорытындылауда  
«Мен- саған, Сен- маған» ойыны.  
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ  
Мамандығы: Педагогика және бастауыш оқыту әдістемесі  
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ  
Тақырыбы: 2-СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ МАТЕМАТИКАДАН ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ  
Ғылыми жетекші  
«____» _______20__ж  
Орындаған:  
Кафедра меңгерушісі  
«____»________  
Норма бақылаушы  
«____»_______20__ж  
82  
42  
21  
63 56 
:7*  
30  
54  
24  
;6*  
:9*  
:8*  
54  
18  
63  
64  
40  
24  
3л  
5л  
7л  
10л  
3л  
8л  
Оқыту процесі  
Оқушының шығармашылығын құру.  
Оқулық дидактикалық материалдар қосымша әдебиеттер  
Ақпараттық танымдық дамытушылық зерттеушілік (ізденушілік)  
Жеке топтық жұптық ұжымдық өз бетінше білім алу  
Оқыту құралдары  
Оқыту әрекеті  
Ұйымдастыру формалалары  
Модульдік оқыту технологиясының компоненттері  
оқушы  
мұғалім  
а  
а-3  
а-1  
а-4  
Өзін- өзі басқару ой өрісі ой еркіндігі жоғары.  
V  
Б-Б-Д-ны әрі қарай дамыта алу қабілеттері  
IV  
Темпераментіне байланысты шығармашылық қабілеттер  
Ш  
Міндеттерді шешу – демеу, бағыттау арқылы жүзеге асады  
I -II  
Шығармашыл деңгейлері  
Өзіндік жұмыс, топтық бақылау.  
Жарыс, аукцион, модульді сабақ  
Деңгейлеп оқыту интеграциялық  
Ертегі, саяхат, сайыс ойын  
Дәстүрлі емес сабақтар  
Шығармашылық қасиеттер  
салыстыру  
Негізгіні анықтау  
әрекеттер  
қорыту  
Дербес ойлау  
Интелектуалды, еріктік бағытта  
Сыртқы ортадағы қайнар көзі  
Адам ішкі дүниесіндегі қайнар көзі  
өзін- өзі дамыту  
Ерік жағдайы  
Адам қажеттігі  
Білуге талпыныс  
Белсенділік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Солтүстік қазақстан облысы

Ақжар ауданы

№2 Ленинград орта мектебі  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

 

Баяндама

“Оқушылардың  дарындылығы мен шығармашылық қабілеттерін арттыру жолдары” 

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

дайындаған: оқу – ісінің меңгерушісі Жағыпарова Гүл Сырымқызы  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

 

Ленинград селосы

2006 жыл.

Оқушылардың дарындылығы мен шығармашылық қабілеттерін арттыру жолдары 

 

Қазақстан Республикасының  “Білім туралы” заңының 5-тарауындағы  41-баптың 1-бөліміндегі “педагог қызметкерлер өз біліктілігін артыруға міндетті” деп көрсетілуі, “Қазақстан-2030” стратегиялық бағдарламасында елбасының “біз балаларымызғаөзіміздің жақын және алыс көршілерімізбен достық қарым-қатынасымызды мұра етіп қалдыруымыз керек” деген сөзі бүкіл ағартушы қауым алдында “Оқу тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды енгізу арқылы оқушылардың білім сапасын арттыру, шығармашылық қабілетін дамыту” өзекті мәселелер енгізіп отырғаны белгілі. Осы мақсатты жүзеге асыруда мектеп басшысы, ұжымдағы мұғалімдердің кәсіби шеберлігі мен шығармашылық ізденісін дамытуға аса мән беру қажет.          

 Мектеп –еліміздің  халыққа білім беру жүйесінің  – күрделі тармағы. Сондықтан  мектебіміздің мақсаты: жеке тұлғаны  жан-жақты дамытудың алғы шарты ретінде оқушыларды сараптап оқыту арқылы шығармашылық қабілетін дамыту.          

 Міндеттері ретінде:

·        Оқу –тәрбие үрдісіне диаагностикалық талдау жасау

·        Оқушының жеке тұлғасының мониторингісін құру

·        Оқу –тәрбие үрдісін ізгілендіруді жүзеге асыру

Мектептің алдына қойған мақсаттарын  шешуге пән мұғалімдерінің сапалық  құрылымы мен әлеуметтік жағдайларын  білу мен зерттеуді және қолдауды алдымыздағы бірінші кезекті  мәселе етіп қойдық. 

 

Мұғалімдер туралы қысқаша  мәлімет                           1-кесте

Р/с

Мұғалімнің аты-жөні

Туған жылы

Білімі, бітірген оқу орны

Қаша бітірді

Мамандық

Стажы

Курстан қашан өтті

Наградасы

Ұжымдық жүктемесі

Сабақ саны, оқу жүктемесі

Мекен жайы

Отбасы құрамы

әлеуметтік жағдайы

 

 

Алынған мәліметтер бойынша  туындаған проблемалар:

·        Мұғалімдердің жоғары білім алуына және ғылыми ізденіспен шұғылдануына жағдай жасау;

·         Білім, біліктілігін арттыру;

·        еңбектерін әділ  бағалай отырып, құрметтеу;

·        мұғалімнің әлеуметтік жағдайына көңіл бөлу, көмек көрсету; 

 

Еліміздің жарқын болашағы, өзіміз қызмет істеп жүрген мектеп болашағы біздің ұстаздардың ізденісіне, балаларға деген сүйіспеншілігіне, кәсіптік деңгейіне байланысты екенін жақсы түсінеміз. Шындығында мұғалімнің алдында оқушыларға білім мен  тәрбие беруде үлкен жауапкершілік  тұр.  

Әрбір оқушыны оқытып, тәрбиелеуге  байланысты мәселелерді өздігімен  және шығармашылық ынтамен шешуге қабілетті  жаңашыл мұғалім керек.

Оқушының білім сапасын  көтеру негізгі мақсат. Біз соңғы  нәтиже сипатын, мектеп түлегінің білімділігі  үлгісі арқылы құрдық.

Біздің оқушыға қойған талабымыз:

·        қоршаған ортаны сезе білу, құбылыс себептерін іздене білу;

·        ақыл парасатты игеріп, ойлау, сезім қабілеттерін арттыру;

·        алдына мақсат қоя білу және жетуге ұмтылу;

·        өзін - өзі талдауды, өзін - өзі бағалай білуді меңгеру;

·        басқа адамдармен қарым-қатынас жасай білу, осы заманға сай технологияларды пайдалана білу (интернет, электронды пошта);

·        қоршаған ортада өз орныңды , жеке рөліңді анықтай білу;          

 Сондықтан, мектеп  мұғалімінің сапасын соңғы нәтижеге  бағыттау керек.  Көздеген мақсатымыздың нәтижесін көреміз, мұғалімнің кәсіби шеберлегін дамытуға қажетті жағдай жасау арқылы білімнің жаңа парадигміне өту тәртібі бойынша ғылыми-әдістемелік жұмысын ұйымдастыру.          

 Мектеп мұғалімдері  шығармашылық жұмыспен айналысуға  даяр болуы керек, нәтижеге  жетуге ұмтылу қажет.           

 Ел президенті Н.Назарбаевтың  Қазақстан халқына арналған Жолдауында “Біздің болашақтағы жоғары технологиялық және ғылыми қамтымды өндірістері үшін кадрлар қорын жасақтауымыз қажет” деген сөздері бар. Демек, оқушылардың ғылыми зерттеу жұмыстарына қызығуын қалыптастыру, шығармашылық қабілетін дамыту, қазіргі техниканы тиімді пайдалану мәдениетіне тәрбиелеу – мектептің басты бағыттарының бірі.  Бұл салада атқарылатын жұмыстар жетерлік.          

 “Баланың шығармашылық  қабілетін ашу, оны алға қарай  дамыту үшін ең бастысы жағдайлар  жасау қажет”.           

 Оқушының дарындылығының  дамуы, қабілетінің ашылуы көбінесе  мұғалімнің кәсіби  біліктілігне, және оның тұлғалық қасиетіне байланысты екені айдан анық.          

 Көбінесе “дарынды  оқушы – бұл жақсы оқитын  оқушы” деген пікір қалыптасқан.  Белгілі ағылшын психологі П.Торранстың зерттеулері бұл пікірдің мұғалімдер арасында жиі кездесетінін анықтады. Оларға оқуда қиыншылық туғызбайтын, тәртіпті, ұйымшыл, білімді, тұрақты, ұғымтал, өз ойын нақты және түсінікті жеткізе алатын оқушылар көбірек ұнайды. Ал қисынсыз сұрақ қоятын, өз жұмысымен ғана айналысатын, тәуелсіз, көбіне түсініспеушілік туғызатын, қияли, әр нәрсеге көзқарасы бөлек оқушылар ұнамайды. П.Торранстың зерттеулері нақ осы қасиеттер оқушының шығармашылық дарындылығын көрсететін және оның нашар оқитын оқушылардың арасында да аз емес екендігін айқындаған. Сондықтан мұғалімдер осы зерттеулердің нәтижесін есте ұстағаны жөн.           

 Дарынды оқушымен жұмыстың  негізгі  мақсаты- олардың шығармашылық жұмыста өзінің қабілетін іске асыруға дайындығын қалыптастыру. Ал мақсатқа жету оқу бағдарламасын тереңдетіп оқыту және оқушының танымдық белсенділігін дамыту арқылы жүзеге асады.           

 Дарынды оқушымен жұмыс  жүйесіндегі мұғалім маңызды  орын алады.  Оқушының болашақтағы мамандығына байланысты, яғни кәсіби тағдыры тек қана жақсы мұғалімге байланысты.  

Бұл контексте болашақ  мұғалімді жаңашыл педагогтердің  инновациялық тәжірибесін шығармашылық ынтамен меңгеру және  пайдалану арқылы даярлаудың келешегі зор деп ойлаймыз.

Жаңашыл педагогтер оқушының жеке тұлғалық абройын барынша құрметеуге, оның шығармашылық қабілеттері мен бейімділіктерін, өздігімен ойлау қабілетін дамытуға, жағымды эмоциональдық педагогикалық үрдісті қалыптастырып, одан педагогикалық зорлықтың барлық түрін аластатуға  бағытталған ізгіліктік стратегиясымен сипатталады.

Олардың тәжірибесі мына ережелерге негізделеді:

·        оқытуды мұғалім мен оқушының өзара шығармашылық қарым-қатынасы ретінде қабылдау.

·        Күрделі мақсат идеясы (оқушының алдына барынша күрделі мақсат қойылып, оны орындай алатындығына сенімін нығайту);

·        Өзіндік талдау (оқушылардың жұмыс нәтижелерін жеке және ұжымдық талдау);

·        Ерікті таңдау (мұғалімнің оқу материалының жақсы меңгерілуі мақсатында сабақ уақытын өз бетінше пайдалануы);

·        Оқушылардың өзін- өзі шығармашылық басқаруы;

·        Тәрбиеге жеке тұлға тұрғысынан қарау;

·        Ата- аналармен ынтымақтастық құру;

Сонымен, жаңашыл педагогтердің  инновациялық тәжірибесі тұлғаны дамытуда ізгілік және шығармашылық көзқарасқа негізделген әдістер мен жүйесін  құрайды.

Мұғалімнің біліміне қойылатын  талаптар:

·        өзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары деңгейде білу;

·        оқушы дарындылығының моделін білу;

·        қазіргі заманға сай оқытудың жаңа технологияларын білу;

·        дарынды оқушыны оқыту, тәрбиелеу үрдісінде үлгірімге ғана көңіл бөлмей оның басқа да көрсеткіштерімен байланысына да көңіл бөлу;

·        дарынды оқушылардың ерекшелігін ескере отырып, оларға шығармашылықпен жұмыс жасайтын тапсырмалар дайындай білуі.

Мұғалімнің іскерлігіне  қойлатын талаптар:

·        дарынды оқушыны анықтау әдістерімен жұмыс жасай алуы;

·        дарынды оқушыларды (жекелей және топпен)оқытуға арналған бағдарлама құрастырып, сонымен тұрақты жұмыс істей білуі;

·        оқушы дарындылығын дамытуға қажетті зерттеу жұмыстарын жүргізе алуы;

·        дарынды оқушыны оқытудың нәтижесін нақты бағалай білуі;

·        дарынды оқушының ғылыми –ізденіс жұмыстарымен айналысуына жетекшілік етуі;

·        дарынды оқушыны олимпиадалар мен сайыстарға дайындауда жетістікке жете алатындай деңгейде жұмыс жасауы.

Сондай-ақ дарынды оқушылармен  нәтижелі жұмыс жасайтын мұғалімнің кәсіби “бейнесі” мынадай қасиеттерден тұрады: жоғары кәсіби біліктілік, даралық  қасиет, білімпаздық, ойлап табуға және ғылыми  зертеу жұмысына қабілеттілік, кәсіби қызметін өздігінен жетілдіруге ұмтылушылық. Дарынды оқушымен жұмыс мұғалімнің өзіне, қызметіне және кәсіби біліктілігіне жаңа, жоғары талаптар қояды. Тіпті оның кәсіби жетілуіне өзгеше емтихан болып табылады.          

 Ұлы ойшыл Плутарх  кезінде былай депті: “…Көптеген  табиғи талант дарынсыз ұстаздардың  кесірінен жойылып кетеді. Олар  дарынның табиғи құбылысына терең  бойлай алмай, тұпарды есекке  айналдырып құртып тынады”. Міне, ұстаз осындай келеңсіздікке  жол бермеуі керек.

Оқушылардың шығармашылық  қабілетін арттырып, ынталандыру үшін сабақтарды мынадай жолдармен өткізуге болады:

1.     Сабақта кең көлемде көрнекі құралдарды пайдалану;

2.     Сабақты түрлендіріп өткізу;

3.     Сабақта оқушылар өздері жасаған суреттер, схемаларды пайдалану;