Маркетинг фирма қызметінің нарыққа бейімделу жүйесі ретінде

 

 

 

 

 

 

 

Extension – білімнің таралуы  мен берілу жүйесі   Тұтынушыға  ақпаратты жеткізу ҚАМ АҚ кеңес берушілері Ғылыми-техникалық жұмыстар Ақпаратты жинау, өңдеу және талдау ҚАМ АҚ ППКК Енгізу, кеңес беру қызметін көрсету ҚАМ АҚ кеңес берушілері Нәтижелерді бағалау, шетел- дік зерттеулерді оқып-үйрену үшін тапсырыстарды қалыптастыру Кадрларды оқыту, жаңа білімді қолдану   ППКК - міндеттер;                           - орындаушылар.

 

2–сызба. Extension – білімнің таралуы мен берілу жүйесі

 

Жүйенің басқарушысы агроөнеркәсіп кешенінің ақпараттық маркетнгтік жүйесінің  арнаулы ұйымы болып табылады, оның құзырына келесі қызметтер кіреді: қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды құру мен дамытуға көмек көрсету; көрме-жәрмеңкелер ұйымдастыру және отандық ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілерінің өнімдеріне жарнамалық қолдау көрсету; аграрлық бизнесті жүргізудің тиімді түрлері бойынша оқыту семинарларын ұйымдастыру, сондай-ақ агроөнеркәсіп кешенінің субъектілерін ақпараттық кеңес берумен қамтамасыз ету; агроөнеркәсіп кешенінің ақпараттық-маркетнгтік жүйесін техникалық қолдау; агроөнеркәсіп кешенінің субъектілеріне ақпараттық-маркетингтік және кеңес беру қызметін көрсету бойынша қызметтер кешенін ұсыну; агроөнеркәсіп кешенінің ақпараттық-маркетингтік жүйесінің дамуының аймақтық және басқа бағдарламаларын дайындау мен іске асыруға қатысу; ауылшаруашылық тауарларын өндірушілер мен мемлекеттік құрылымдар, сондай-ақ басқа да аграрлық нарықтың қатысушылары арасында аналитикалық және маркетингтік ақпаратпен жедел алмасуды қамтамасыз ету; ішкі және сыртқы нарықты зерттеу және ауылшаруашылық өнімінің өткізілуін және оның қайта өндірілген  өнімдерін өткізуді ұйымдастыруға көмектесу;  агроөнеркәсіп кешенінің салалары бойынша кеңейтілген мәліметтер базасын құру; ресурстарды рационалды пайдаланумен және аз қоғамдық қажетті шығындармен қазіргі заманғы ғылым мен техника, технология жетістіктерін енгізуді қамтамасыз ету, агроөнеркәсіп кешеніндегі озық тәжірибені меңгеру және тарату.

Агроөнеркәсіп кешенінің ақпараттық-маркетингтік жүйесін жетілдіру жолымен агроөнеркәсіп кешенінің дамуына көмек көрсетуде негізгі міндеттердің бірі агроөнеркәсіптік кешен салаларының автоматты жүйелерін басқаруды құру және аграрлық бизнесте ақпараттық жаңа замаңғы технологиялардың кең таралуы болып табылады. Аталған міндетті шешуде басым бағыттар мыналар болып табылады: агроөнеркәсіп кешенінің субъектілерімен ақпараттық технологияларды пайдалану деңгейін дамыту; интернет желісін пайдалана отырып, ақпараттық жүйелерді жетілдіру; АӨК-де электронды сауда жүйесін құру; агроөнеркәсіп кешенінде озық ақпараттық технологияларды енгізу және тарату.

Күтілетін нәтижелер: Біріккен ақпараттық-кеңес беру желісі базасында аграрлық нарық қатысушыларының ауыл тұрғындарын қамтамасыз етудің ақпараттық-кеңес беру тиімді жүйесін құру; Ауылшаруашылық  тауарларын өндірушілердің, барлық мүдделі орталық және жергілікті атқарушы, басқа мемлекеттік органдардың қатысуымен агроөнеркәсіп кешенінің ақпараттық-маркетингтік жүйесінің моделін құру.

Ішкі  және сыртқы нарықта агроөнеркәсіп кешеннің отандық өнімінің алға жылжуына көмектесу бойынша көрсетілетін қызметтер тізімін кеңейту

Дайын өнімді өткізуге ауылшаруашылық  өнімдерін  өндірушілерге көмектесу бойынша  механизмдерді енгізу қажеттілігі  ауылшаруашылық өнімнің өндіріс көлемінің кезеңдік өзгерумен, сондай-ақ ішкі нарыққа азық-түлік тауарларын біркелкі емес жеткізумен түсіндіріледі, бұл баға құнының өзгеруіне және инфляциялық процесстерге себепші болады.

Жалпы қабылданған  әлемдік тәжірибеде салаларды мемлекеттік  жөнге келтіру  шараларымен қатар, мына салалар бойынша жедел әрі нақты ақпаратты жеткізу бөлімінде аграрлық нарықтың қатысушыларын ақпараттық-кеңес берумен қамтамасыз ету бойынша жұмысты күшейту қажет: ауылшаруашылық өнімдері нарығы, өндірістің тауарлық-материалдық ресурстарының нарығы, аграрлық-өнеркәсіптік кешен субъектілеріне арналған қызметтер нарығы, қайта өңдеу кәсіпорындарының қызметтері, көлік мекемелерінің қызметтері мен тарифтері, ауылшаруашылық өнімдерінің бағалары және оны қайта өңдеу өнімдері, жеткізу орнын және тасымалдау, сертификаттау және т.б. қызмет тарифтерін есептегенде.

Соған байланысты, бәсекеге қабілетті шетке шығарылатын  агроөнеркәсіп кешенінің өнім түрлерінің қазақстандық брэндтерін қалыптастыру және олардың ішкі азық-түлік нарығында өнімділігін қалыптастыруға көмек көрсету қажеттілігі туып отыр (бидай, дән өнімдері, мақта, асыл тұқымды балықтар, ұлттық тағамдар).

Алға қойылған міндеттерді іске асыру үшін «Қазагромаркетинг» АҚ келесі шараларды қарастыруда: ҚР-да тұрақты жұмыс жасайтын 16 ақпараттық-көрме орталықтарын және 161 жәрмеңкелік павильондарды құру; «Қазагромаркетинг» АҚ-ның ірі маркетингтік ұйымның бірі – Азиялық Тынық мұхит аймағында азық-түлік тауарларының маркетингі бойынша агенттік ассоциациясына кіруі (2-сурет); ауылшаруашылық өнімінің электрондық коммерция жүйесін енгізу; ай сайын ақпараттық-кеңес беру хабаршысы «Агрожаршының» шығуы; агроөнеркәсіп кешенінің саласында халықаралық жағдайды талдау мақсатында Euromonitor ақпараттық агенттігінің хабаршысына жазылу; баспалық кешенді және арнаулы ғимаратты алумен «Қазагромаркетинг» АҚ-ның базасында әдістемелік орталық құру.

 

 

2-сурет – Құрамына кіру жоспарланып отырған шетелдік маркетингтік агенттік ассоциациялар.

 

Қазақстандағы көрмелік-жәрмеңкелік іс шаралар талдауы оларда тек ірі компаниялар қатысатынын көрсетті. Мұның себебі, көрмеге қатысудың орташа құны 830 АҚШ долл. құрайды, бұл орта және кіші ауылшаруашылық өндірушілері үшін қол жетпейтін жағдай. Облыстық және аудандық деңгейлерде көрмелік-жәрмеңкелік іс-шаралардың көпшілігіне тек жергілікті компаниялар қатысады. Сондай-ақ, аталған іс-шараларды өткізу орны Астана, Алматы қалаларында анықталады, яғни бұған да белгілі бір қаржылық шығындар кетеді, сондықтан оған бәрі бірдей қатыса бермейді.

Соған байланысты көрмелік-жәрмеңкелік қызмет пен сауданы аймақаралық деңгейде белсендендіру қажет. Бұл жерде «Қазагромаркетинг» АҚ-ның негізгі міндеті өткізу каналдарын дамыту, отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелерін шешуге көмектесу болып табылады.

Жоғарыда  аталған міндеттерді орындау үшін «Қазагромаркетинг» АҚ-ң 2010–2014 жж. арналған даму бағдарламасындағы қаржы бөлімін қарастырайық. Ол келесі кестеде көрсетілген (10-кесте).

 

 

 

3-кесте

 

Қаржы кестесі 2009-2013 жж. млн. тг.

 

№	Аталуы	2009	2010	2011	2012	2013	Қаражат көзі
1	«Қазагромаркетинг» АҚ-ң материалды-техникалық базасын нығайту		189,4				Республикалық бюджет
2	Азия-Тынық мұхит аймағындағы  азық-түлік тауарлар маркетингі Ассоциациясына кіру	0,464	0,510	0,536	0,589	0,648	Жеке қаражат
3	The Public Ledger халықаралық журналына  жазылу	0,132	0,145	0,159	0,174	0,191	Жеке қаражат
4	Электронды сауда жүйесін бағдарламалық қамтамасыз ету қызметі	53,7					Республикалық бюджет
5	«Қазагромаркетинг» АҚ жағынан  әдістемелік орталық ашу		566,9				Республикалық бюджет
6	Euro monitor ақпарат агенствосына жазылу	3					Жеке қаражат

 

3-ші кестеде  «Қазагромаркетинг» АҚ-ң материалды-техникалық  базасын нығайту үшін Республикалық  бюджеттен 189,4 млн. теңге бөлінеді. Азия-Тынық мұхит аймағындағы  азық-түлік тауарлар маркетингі Ассоциациясына кіру үшін «Қазагромаркетинг» АҚ жеке қаражатынан 2009 жылы – 0,464 млн. тг., 2010 жылы – 0,510 млн.тг. бөлінді, ал 2011 жылы – 0,536 млн. тг., 2012 жылы – 0,589 млн. тг., 2013 жылы – 0,648 млн. тг., бөлінеді деп жоспарлануда. The Public Ledger халықаралық журналына жазылу үшін 2009 – 2013 жж. дейін 0,801 млн. тг. бөлінеді. Электронды сауда жүйесін бағдарламалық қамтамасыз ету қызметін жүеге асыруға 2009 жылы Республикалық бюджеттен 53,7 млн.тг бөлінуі жоспарлануда. Сонымен қатар, Euro monitor ақпарат агенствосына жазылу үшін жеке қаражаттан 3 млн. тенге жұмсалуын қажет етеді.

Қоғамның 2009 – 2013 жылдарға дамудың стратегиялық бағыттарын жүзеге асыру агроөнеркәсіптік кешен субъектілерін кепілдендірілген ақпараттық және кеңестік қамту, ауыл шаруашылық тауарлар мен қызметтерді жылжытудың нарықтық инфрақұрылымының нығайту жүйесін қалыптастыруға, сонымен қатар ауыл тұрғындарына қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар құралдарын қолданудың бірдей мүмкінтері арқылы ақпараттық теңсіздік деңгейін төмендетуге әкеледі. Яғни:

• агроөнеркәсіптік кешеннің негізгі бағыттары бойынша мониторинг, талдау және болжау жүйесі қалыптастырылады.
• Қоғамның агроөнеркәсіп кешенінің субъектілеріне ақпараттық-кеңестік қызмет көрсету бойынша жыл сайынғы өсім үлесі кем дегенде 5%-ды құрайтын болады.
• Қоғамның электрондық және баспалық ақпараттық ресурстарының саны 2013 жылы 10 атауға жетеді;
• оқытудан өткен ауыл тұрғындары мен агроөнеркәсіп кешенінің субъектілер санының жыл сайынғы өсімі кем дегенде 5%-ды құрайды;
• 2013 жылы агроөнеркәсіп кешенінің субъектілерінің кем дегенде 5% - ы электронды сауда жүйесінің және Қоғамның өткізетін көрме-жәрмеңкелік шараларының тұрақты қатысушылары болады.

 

 

 

3.2.  «Қазагромаркетинг» АҚ қызметінің  маркетингтік  жүйесін жетілдіру  бойынша ұсыныстар

 

Қазіргі таңда аграрлық саладағы консалтингтік  қызмет көрсетулер дамымай отыр, себебі ауылшаруашылық өнімін өндірушілердің төлем төлеу қабілеттілігі төмен  және білікті мамандар саны бұл салада аз. Сондай-ақ  маркетингтік және басқа консалтингтік қызмет көрсетулерде ауылшарушылық өнімін сатып алу, сақтау және өткізу жүйесінің жоқтығы байқалады. Ауылдық жерде кедейшілікпен күрес жағдайынан шығу мәселесі және экономикалық өсу факторларының бірі шағын кәсіпкерлікті дамыту болып табылады, бұл жерде халықты бизнес ойларын қалыптастырып, іске асыруға оқыту керек.

Арнаулы, тақырыптық басылымдардың шығуы  мен ұйымдастырылуы ақпараттық парақшалардың, буклеттердің, анықтамалық материалдың, арнаулы материалдардың шығуына  шығындар көлемін азайтуға мүмкіндік  береді, бұл жағдай олардың санын  көбейтіп, Агроөнеркәсіп кешенінің  қатысушылары арасында қолданушылар ортасын  қамтуға мүмкіндік туғызады. Қазіргі  уақытта баспа қызметінің тарифтері  бағасының өсуіне байланысты ақпараттық парақшаларды және басқа басылым  өнімдерін пайдалану мүмкіндігі қиын болып отыр. Қазірде мұндай қызметтің орташа бағасы басылым  көлеміне байланысты, себебі Астана қаласында  ол орташа 1000 дана көлемінде 1 экземплярға 500 теңгені құрайды, егер, орташа 1 жылда 50 мың ауылшаруашылық өнімін өндірушілерді  тек қана 1 анықтамалық материалмен  қамтамасыз ететін болсақ, 2,5 млн. теңге керек болады. Бұл тек бір ақпарат түрі бойынша, ал қазірде ақпарат түрінің Агроөнеркәсіп кешенінің субъектілері үшін 150-ден астам түрі бар, оларға кеткен шығын 4,5 млрд.-тан астам теңгені құрайды.

«Қазагромаркетинг»  АҚ-ның базасында әдістемелік орталықты құру қажеттілігінің себебі ауыл тұрғындарын кәсіпкерліктің негіздеріне, аграрлық бизнесті жүргізуге оқытатын, содай-ақ ауылшаруашылық саласында консалтингтік қызметтерді көрсету үшін, маркетингтік, аналитикалық қызметті жүзеге асыра алатын қабілеті бар мамандарды, бизнес-консультанттарды, оқытушы тренерлерді дайындау және қайта даярлау болып табылады. Арнаулы, тақырыптық басылымдарды басып шығару және ұйымдастыру қажетті ақпарат пен арнаулы басылымдарды басып шығаруда шығындардың көлемін азайтуға көмектеседі, сондай-ақ көрсетілетін қызмет түрлерінің қолжетімділігіне оң әсер етеді.

Әдістемелік орталықтың міндеті кеңес беру қызметін және оқыту семинарларын өткізу үшін ақпараттық-анықтамалық материалдарды, әдістемелік ұсынбаларды, оқу көмекші құралдарының көмегімен ауылшаруашылық білімді беру мен тарату жүйесін методологиялық және әдістемелік қамтамасыз ету болып табылады, агроөнеркәсіп кешенінің қатысушыларын және ауыл тұрғындарын қоса, көп пайдаланушылар ортасы үшін басылымдарды басып шығару және тарату болып табылады.

Әдістемелік орталық жұмысының ерекшелігі ол өз жұмысын аграрлық нарық қатысушыларын  және ауыл тұрғындарын «Қазагромаркетинг» АҚ-ң аймақтық желісі арқылы біріктіре оқытуды жүзеге асырады. Сондықтан «Қазагромаркетинг» АҚ өз кеңесшілері үшін кезеңдік білім жетілдіру курстарын ұйымдастырады.

Арнаулы, тақырыптық басылымдарды басып шығарумен  және ұйымдастырумен «Қазагромаркетинг» АҚ-ның базасында әдістемелік орталықты құру нені қамтамасыз етуге мүмкіндік береді: