Кәсіпорын персоналын басқару

 

Мұнда: К_қт01.01.06   =  60933215000теңге : 23050836000теңге= 2,64     

              

                 К_{қт 01.10.06}  = 77788872000теңге : 25055489000теңге= 3,1        

     

Корпорацияның қаржы-материалдық жағдайын жоғары дәрежеде екенін сипаттап тұр.

       «Қазақмыс корпорациясы» акционерлік қоғамында тауарлы-материалдық қорлардың қалыптасу көздерiн талдамай кетуге болмас. Себебі мысалымыздағы бұл шаруашылық субьектісі нағыз материалдық саламен айналысатын  кәсіпкерліктің түрі болып табылады.

     Тауарлы-материалдық қорлардың қалыптасу көздерiн сипаттайтын үш негiзгi көрсеткiш анықталады. Біздің мысалымыздағы «Қазақмыс» корпорациясында есепті айда оның деңгейлері төмендегідей:

1. Меншiктi айналым   капиталының бар болуы. (М_а.к) 

        Меншiктi айналым        = меншiк капиталы –   ұзақмерзiмдi актив       (4)

     капиталының бар болуы

    

     77788872000 теңге            =    170380538000 теңге – 92591666000  теңге. 

     2. Тауарлы –материалдық қорлардың меншiктi және ұзақмерзiмдi қарыздың қалыптасу көздерiнiң бар болуы.(М_ак/ұз)

Тауарлы–материалдық қорлардыңменшiктi және ұзақмерзiмдi =      меншiктi айналым капиталы   -    ұзақмерзiмдi қарыздың қалыптасу көздерiнiң мiндеттемелер бар болуы.                                                                                                  

            77788872000 теңге          =      77788872000 теңге    -     0

     3. Тауарлы-материалды қорлардың негізгі  қалыптасу көздерiнiң жалпы мөлшерi. Ол алдыңғы көрсеткiштi қысқамерзiмдi несиелер мен қарыздар сомасына  қосу  жолымен, яғни мына формула  арқылы анықталады:

                  

                                         Тауарлы–материалдық қорлар

Негізгі қалыптасу  көздер= меншiктi және ұзақмерзiмдi   +   қысқа мерзiмдi несиелер   (5)

                                               қарыздың қалыптасу көздерiнiң  

                                                              бар болуы                                                                                                       

104 804 881 000теңге  =      77 788 872 000 теңге      +     27 016 009 000 теңге  

       

     Жоғарыда  есептелген нәтижелер корпорацияның  қаржы ресурстарын  қайда орналастырғандығы  және болашақта өз қызметін жалғастыра береді деп айтуға болады. Өнімге сұранысты  қанағаттандыруда кәсіпорын қорында  қажетті шамада материалдардың болуы  керек. Нарық заманында кейбір  тұрақсыз себептерге байланысты  кәсіпорын ісі тоқтап қалған жағдайда тапсырыс берушілердің сұранысын өтеп отыруға және  бәсекелестік нарықта баға саясатын жүргізіп көшбасшы болуға қорлардың молайту жағымсыз әрекет емес.

        «Қазақмыс корпорациясы» ашық акционерлік қоғамы өзінің қаржылық тұрақтылығын сақтап қалу немесе жоғарылату үшін есепті айда қоймада   3 171 284 мың теңге тұратын дайын өнімді  жылдам сату және 79 637 183 мың теңге құраған дебиторлық борышты тезірек қайтару  және кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық  қызметінің тиімділігн жоғарылату арқылы тұрақты қалыпқа  келтіруге болады.

          Корпорацияның  қысқамерзімді перспективада қаржылық жағдайын бағалау әдісіне кәсіпорын өтімділігі жатады. Бұл - шаруашылық субьектісі өзінің борыштарын тез өтей алу қабілеті. «Қазақмыс корпорация»  АҚ-ы  ағымдағы активтерін өткізіп, яғни оларды ақшаға айналдыра алса, өзінің қысқамерзімді міндеттемелерін орындай алады. Корпорацияның өтімділігі   шын мәнінде баланс өтімділігін көрсетеді. Баланс өтімділігін талдаудың мәні -активтегі өтімділік дәрежесі бойынша топталған қаражаттарды пассивтегі міндеттемелермен салыстыру болып табылады. Актив пен пассив баптары белгілі бір тәртіппен топталады, өтімділігі жоғарылардан бастап өтімділігі төменгілерге (актив), яғни өтімділігінің төмендеу тәртібі бойынша  қайтару уақыты қысқаларға қарай(пассив), яғни қайтару уақытын жоғарылату  тәртібі бойынша болады.

      «Қазақмыс корпорация»  АҚ-ының  қаржылық жағдайының мәліметтері  төменде есептелген бұл көрсеткіштің мәні  корпорцияның өтімділігін сипаттайды.

      Жоғарыда  көрсетілген көрсеткіштер  екі  кезеңде де корпорацияның өтімді  екенін сипаттады. Бұл мәліметтер  корпорацияның баланс өтімділігін  кешенді талдауға  мүмкіндік жасайды.

        Бұл көрсеткіштің ұтымды мәні 0,9-дан кем емес болса, онда екі кезеңде де   «Қазақмыс» корпорациясының жалпы өтімділігі жоғары дәрежеге жеткен.

        Корпорацияның  қысқамерзiмдi перспективада қаржылық жағдайын бағалау әдiсiне кәсiпорын өтiмдiлiгi жатады. Біздің мысалымыздағы «Қазақмыс корпорациясы» ашық акционерлік қоғамының активтерінің өтімділігі мен төлемқабілетін  бағалайық. Егер корпорация ағымдағы активтерiн өткiзiп, яғни оларды ақшаға айналдыра алса, өзiнiң қысқамерзiмдi мiндеттемелерiн орындауға шамасы бар болса, онда ол да өтiмдi кәсiпорын болып саналады.

        Кәсіпорынның ұзақмерзімді  төлемқабілеттілігін анықтау үшін кәсіпорын активіндегі  ақша қаражатына  айналдыра алатын жылдамдық пен дайындықты сипаттайтын өтімділіктің статистикалық  көрсеткіштері кеңінен пайдаланылады.

       Үш көрсеткіш жиі қолданылады:

1. абсолютті өтімділік коэффициенті;
2. аралық өтеу коэффициенті;
3. жалпы өтеу коэфффициенті.

       Абсолюттік өтімділік коэффициенті  ақша қаражаттары мен тез өткізілетін  бағалы қағаздардың  мерзімді жәнне  қысқа мерзімді міндеттемелерге қатынасы ретінде есептеледі.Ол баланс жасалған мерзімінде  немесе жақын мезгілде  ағымдағы қарыздардың қандай бөлігі  өтелетінін  көрсетеді. «Қазақмыс корпорациясы» ашық акционерлік қоғамының баланс абсолюттік өтімділігінің  мәні:

жыл басында         Кабс.өтім.= (26587619000+11686791000):62682697000= 0,61 

ал, қазан  айында   Кабс.өтім.= (34022810000+0):65446152000 =   0,51-ге тең.

      Осы көрсеткіштің теория менг практикада  қолайлы шектеуі келесі түрде  К_{абс.өтімділік} ≥0,2/0,5   болса,     онда «Қазақмыс корпорациясы» АҚ-ның  қаржылық жағдайы жақсы дегенді білдіреді. Алайда есепті айда оның мәні төмендеген. Оның себебі  есептің айда қысқа мерзімді салымдарды азайтқандықтан болып тұр. Корпорация қарыз қаражаттарын тартуда  қарыздық баалы қағаздар шығара отырып деңгейді қалыпты дәрежеге жеткізе алады [28,3бет].

         Келесі  көрсеткіш аралық өтеу коэффициентін есептеу үшін ақша қаражатының  құрамына  алдыңғы көрсеткіштің алымына дебиторлық борыш  және  басқа да активтер қосылады. Ол кәсіпорынның дебиторлармен өз уақытында есеп жүргізу жағдайында  болжамданған  төлемдік мүмкіндігін көрсетеді, яғи міндеттемелердің қандай  бөлігі  тек ақша қаражаты есебінен  емес, сонымен қатар өткізілген өнімдер, атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер үшін түсімдер есебінен  өтелетінін сипаттайды.

                Корпорацияның есепті айдағы ағымдағы өтімділік коэффициенті  өтімді құралдар жедел және қысқа мерзімді міндеттемелердің сомасын өтейтінін белгілеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар баланс құрылымының тұрақтылық дәрежесін ғана емес, корпорацияның өзінің қысқа мерзімді қарыздары бойынша тез есептесе  алу  қабілеттілігін дәлелдеді.

     Корпорацияда өтімділіктің әртүрлі  көрсеткіштері қаржылық тұрақтылықты жан-жақты сипаттап қана қоймай, сонымен бірге талдау хабарламаларының  әртүрлі сыртқы  пайдаланушыларынның мүдделеріне жауап бере алды. Корпорацияның сатып алушалары немесе акциялар мен облигацияларды ұстаушылары кәсіпорынның қаржылылқ тұрақтылығын  ағымдағы өтімділік коэффициенті қызыға қарайды. Ал, енді несиелеуші банктер корпорацияның өтімділігінің аралық коэффициенттеріне көп көңіл бөлетіндігі белгілі болды.                    

     “Қазақмыс» корпорациясының табыстылық қөрсеткіштерін талдау және болжау.

     Табыстылықтың  бірінші абсолютті  көрсеткіші өнімді(жұмыс, қызмет) өткізуден  алынатын табыс болып табылады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерімен сипатталады.

       «Қазақмыс корпорациясы» АҚ-ның  табыстылық көрсеткіштер жүйесі  ең алдымен қаржылық нәтижелердің абсолютті көрсеткіштерінен  тұрады, олар: өнімді (жұмыс, қызметті) өткізуден алынатын табыс; жалпы табыс; негізгі қызметтен алынатын табыс; салық салынғанға дейінгі дағдылы қызметтен алынатын табыс; салық салынғаннан кейінгі дағдылы қызметтен алынатын табыс; төтенше жағдайлардан алынған табыс; кәсіпорын қызметінің соңғы қаржылық нәтижесі болып табылатын таза табыс.

     Кәсіпорынның  табыстылық көрсеткіштерінің өсуіне шаруашылықты жүргізуші субъектінің өзі де, мемлекет те мүдделі. Сондықтан әр кәсіпорында табыстылықтың абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштеріне жүйелі түрде талдау жасау қажет.

     Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштеріне нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық қызмет жасау, қаржыландыру көздерін ынталандыру және оларды тиімді пайдалану сияқты мүмкіндіктерін анықтайтын, осы кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштері жатады. Қаржылық есепті тексеру барысында аналитикалық шаралардың жүргізілуі қойылған мақсаттарға, сондай-ақ әртүрлі ақпараттық, мерзімдік, әдістемелік, кадрлық және техникалық қамтамасыз ету факторларына байланысты болады. «Қазақмыс корпорациясы» АҚ-ның қаржылық жағдайы әрдайым табысты болып келеді. Ең маңызды болатыны, ол корпорацияның болашақтағы даму стратегиясын жасап отыру және жиі-жиі жасалған қаржылық талдаудың нәтижелерімен стратегияға өзгерістер енгізу. Бұл  корпорацияның нақты сандармен қаржылық талдануын қажет етеді. «Қазақмыс корпорациясы» АҚ-ның табыстылығының абсолютті және салыстырмалы  көрсеткіштерін талдауға төменде «корпорацияның қаржы-шаруашылық  қызметінің нәтижесі туралы» есебі пайдаланылады.

    Зерттеу жұмыстары атқарылған мерзімде өнеркәсіптің жекелеген секторлардың табыстарының қалыптасуында құрылымдық өзгерістер орын алды. Мәселен, ЖІӨ-нің жалпы  көлеміндегі еңбекақының үлесі 2000 ж. 35,8%-дан 2004 ж. 33,3%-ға дейін кемісе, кәсіпкерлердің  табысын құрайтын  таза пайда мен аралас табыс 38,2%-дан 43,5%-ға өсті. Бұл, бірінші жағынан, өндірістің тиімділігінің өскенін сипаттаса, екінші жағынан, пайданың, көбінесе, қызмет көрсету саласынан түскенін көрсетеді.

    Өнеркәсіп кәсіпорындары тиімділіктің жоғары дәрежесіне ие. Кен өндіру саласы кәсіпорындарының тиімділігі мемлекет экономикасын тұтастай алғандағы пайдалылықтан жоғарырақ. Дей тұрғанмен, 2009 ж. барлық залалды кәсіпорындардың 50,7%-ы өнеркәсіп үлесіне тиеді, соның ішінде 11,5%-ы кен өндіру саласы, 21,4%-ы өңдеу саласы. 
 

     2.2 «Қазақмыс  корпорациясы» АҚ-ның персоналды басқару жүйесін қалыптастыру мен жетілдіру. 

     Қазақстан Республикасының экономикасын қалыптастыру жағдайында кәсіпорын басшылары мен кадрлық қызмет жұмысшыларының алдында әртүрлі міндеттер тұрады. Әр кезде шешімдердің басымдылықтарын анықтау қиын болып келетін жағдайлар да болады. Алайда, кейде ең бірінші болып шешімдер табылады. Менің ойымша осындай мәселелердің бірі кәсіпорындағы кадрлық жоспарлау. Әртүрлі деңгейдегі менеджерлер үшін, соның ішінде кадрлық қызмет жұмысшылары үшін кадрлық жоспарлауды дамыту мәселесі негізгі міндеттің бірі болып саналуы керек.