Қазақстандық кәсіпорындардағы персоналды басқару стильдерінің тиімділігі

    Банктің ағымдағы жағдайын есепке ала отырып, оның рулық және адхократикалық мәдениетке өзгеруін қажет ететінін қарастыра  отырып, олардың мәнін қызметкерлер лоялдығының ракурсінде қарастырайық.

    Рулық мәдениет – бұл қызметкерлер лоялдығын дамыту үшін ең қолайлы мәдениет. Нақ рулық мәдениетте бағалық пен мақсаттарды, дәстүрді бөліседі. Бұл мәдениеттің лоялдығы қарым-қатынас негізінде жатқан «жанұя» типіне негізделген.

    Адхократиялық мәдениет. Адхократиялық мәдениет үшін лоялді қызметкер – бұл әр кезде, әр жерде бірінші болуды қалайтын, жаңа ойға келмейтін шешімдер қабылдайтын жасаушы, новатор.  Бұнда белгілі бір ережелер бойынша жүру керек деген талап жоқ, бірақ тәуекелділікке барудан қорықпау және мәліметтерге негізделіп  болашақты болжай алу керек деген талап бар. [22]

ҚОРЫТЫНДЫ 

     Қорыта  келгенде, ұжымға басшылық ету процесінде, әлеуметтік- экономикалықтан басқа, әлеуметтік-психологиялық қатынас  та қалыптасады. Бұл ең алдымен ұйымның әр түрлі статустары, иерархиялық құрылымдары (бір жұмыскердің екіншісіне бағынуы арқылы көрінетін) және жеке адамдар арасындағы қарым-қатынас, олардын әлеуметтік-психологиялық мазмұны, бірін-бірі мойындау, ықпал ету, стиль, мүдделік т.б. болып саналады. «БанкЦентрКредит» АҚ Басқарудың дұрыс стилін тандай білу әлеуметтік-психологиялық проблеманың ең өзектісі. Басқармадағы жұмыскерлердің шынайы мәдениетіне неғұрлым толық әрі түбегейлі баға басшы жұмысының стилі бойынша жүзеге асады.

     «БанкЦентрКредит» АҚ персоналды басқару қызметіндегі әрбір басшы тек өзіне ғана тән стильде қызмет міндетін орындамайды. Адамдардың қарым-қатынасында, соның ішінде басқару қызметін жүзеге асыруда стильге ерекше мән беріледі.

     Екінші  бөлімде біз банктегі қызметкерлерді басқару стилі негізін «басқару бұл еңбек ресурстарын пайдалануды жоғарлату үрдісі ретінде» ашуға тырыстық. Сонымен қоса басқару үрдісінің бөлінбес бөлшегі: басқарудың объектісі және субъектісі, кәсіпорындардағы кадрлық саясат түсінігі, сонымен қатар еңбекақы және еңбекті ынталандыру. Банктегі қызметкерлерді басқарудың эффектілігін бағалауға, қызметкерлерді басқару облысында, еңбекақы төлеу жүйесінде, еңбекті ынталандыру жүйесінде зерттеулер жүргізілді, сонымен қоса қазіргі басқару стилі, ұйымдағы психологиялық климат анықталды. Өткізілген сараптама кейбір қорытындылар шығаруға мүмкіндік береді:

• Үнемі өзгеріп тұратын нарықтық жағдайлар жоғары, орта және төменгі звено жетекшілерін өз басқару стильдерін қойылған мақсатқа жету үшін қайтадан құруға мәжбүр етеді;
• Егер басқарушы экономикалық жетістікке жетем десе ол әдеттегі қолданатын әдіс-тәсілдерінен басқа қызметкерлерді басқарудың жаңа формаларын да меңгеру керек.

     Үшінші  бөлімде біз ұйымды басқару стилін дұрыс жолын ұсындық. Яғни біздің банкте американдық және жапондық басқару стильдері басым болып келеді. Бұл стильдер ұйымды экономикалық белсендігін арттырттыруға жеткіліксіз болып отыр. Соған байланысты, біз рулық және адхократиялық басқару стилін ұсындық. Сараптамалық тәжірбиелік бағалаудың қорытындысы бойынша АҚ «БанкЦентрКредит» үшін біз ұсынған жаңа басқару стильдері банктің ынталандыру әдістерін құруға және еңдіруге, олардың ұйымдық-әкімшілік, әлеуметтік-психологиялық әдістерін арттыруға көмектесетіні сөзсіз.

     Еңбекке деген жоғары ынтаға және оның нәтижелеріне, сонымен қатар ұйымдағы психологиялық климаттың тұрақтануына басқару стилін дұрыс таңдау маңызды орын алады.

     Соңғы уақытта зерттеушілер арасында басқарудың стильдерін таңдау, бағалау маңызды дәрежеде өзгерді. Егер бұрын либералды және авторитарлы стильдерді жағымсыз сипатқа, ал демократтық өте жағымды сипатқа ие болса, онда қазір кәсіпорынға көп пайда әкелетін, өндірістің тұрақтылығын қамтамасыздандыратын, кәсіпорынның талаптарын дамытатын стиль ең оптималды болып келеді. Басқарушының жеке мінездемесіне, кәсіби көріністерінің субъективті және психологиялық ерекшеліктеріне көп көңіл бөлінеді. Басқару стильдерінің көптеген көзқарастары бар болғандықтан, онда нәтижелер тұрғысынан алғанда олардың синтезіне ұмтылу керек. Жақсы нәтиже адамдарды нәтижелі басқаруда ғана емес, сонымен қатар кездейсоқтықтардың әсерінен де сақтайды.

     Сонымен, стиль дегеніміз әлеуметтік құбылыс, өйткені, біріншіден, онда басшының көзқарасы  мен сенімі бейнеленеді, екіншіден, ол түптеп келгенде, жүйенің қалыпты  жұмыс істеуінің ақырғы нәтижесін  ойластырады. Басшы ұстанған стилі оның қармағындағылардың ұдайы назарында болып, олар мұны өзінше бағалап, өзінше  қабылдайды. Әдетте, басшы стилі бүкіл жүйеге таралады, өйткені, жұртшылық оның жүріс-тұрысын, ісіне зер салады, соған еліктейді, содан үлгі өнерге алуға, үйренуге талаптанады. 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1. Б.А.Рахметов «Персоналды басқару». Оқу құралы. Алматы: Экономика 2005ж.
2. Ахметов К.Г., Сагындыков Е.Н., Байжомартов У.С., Жунусов Б.А. «Основы мендежмента», Актобе – Уральск 2005г.
3. Управление персоналом /Под ред. Т.Ю. Базарова, Б.Л. Еремина – М.: ЮНИТИ, 2001. – 560 с.
4. Егоршин А.П. «Управление персоналом», Н.Новгород, 1997г.
5. Барков С.А. «Управление персоналом»,Москва 1996
6. Б.А.Рахметов, «Персоналды басқару» оқу құралы/ Алматы, Экономика, 2005ж.- 287 бет.
7. М.М.Максимцова, А.В.Игнатьева, «Менеджмент» учебник/ Москва, Юнити, 2001ж. – 342 бет
8. Менеджмент негіздері./Ахметов К. Ғ., Сағындықов Е. Н., Байжомартов Ү. С., Жүнісов Б. А., Жұмаев Ж. Ж. – Ақтөбе-Орал, “А-Полиграфия”, 2005. – 519б.
9. Рахметов Б.А. Персоналды басқару. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2005.
10. Галенко   В.П., Страхова О.А., Файбушевич С.И., «Управление персоналом и эффективность предприятий» Москва, 1998г.
11. Саханова А.К. Управление человеческими ресурсами в Японии. Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конф. Материалдары. Алматы, 2009
12. Доскалиева Б.Б. Управление персоналом организации. Учебно-практическое пособие. Караганда, 2005 г
13. Беляцкий  Н.П. и др. Управление персоналом: Учеб.пособие. – Мн.:      Интерпрессервис, Экоперспектива, 2002.
14. www.centrecredit.kz
15. www.bcc.kz
16. www.bankir.ru
17. Анафияева Ж.А. Персоналды басқару: Оқу құралы. – Астана: Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті, 2007.
18. Ахметов К.Г., Сагиндыков Е.Н., Байжомартов У.С., Жунусов Б.А. «Основы мендежмента», Актобе – Уральск 2005г.
19. Мотивация трудовой деятельности персонала //Банки Казахстана. - 2006. – №3.
20. Ислямова А.С. Реконструкция предприятия,стратегия и ее реальность \\ҚазЭУ Хабаршысы.2009ж
21. Мурашко Н.И. Управление персоналом организации. К.: Компас.
22. Планирование и управление профессиональной подготовкой персонала  на предприятии. Вступление Казахстана в ВТО: анализ системных условий, конструктивная направленность, негативные последствия: Материалы международной научно-практической конференции. Ч.I. Алматы: Экономика, 2010.