Информатика УМЛ

 

 

Осы құралдар үстелінің  көмегімен жаңа суретті кірістіруге, суретті ақ-қара түсті етуге, суреттің жарықтылығы мен контрастын өзгертуге, суреттер шеттерін қиып, алып тастауға, оларды 90 градусқа бұруға, жақтау сызуға және т.б. әрекеттерді орындауға болады.  
Дайын суретті кірістіру үшін Сурет салу құралдар үстелінде Суретті кірістіру батырмасын басыңыз немесе Кірістіру мәзірінің – Сурет – Суреттер (жинағы) әмірлерін орындаңыз. Тапсырмалар аймағында суреттер жинағы пайда болып, таңдағаныңызды слайдқа бір шертіп кірістіруіңізге болады.  
WordArt мәнеріндегі жазбаны да дәл осындай алгоритммен: Сурет салу құралдар үстеліндегі батырмасының көмегімен немесе Кірістіру мәзірінің – Сурет – WordArt нысаны әмірлерін орындау арқылы кірістіруге болады. Әдетте WordArt нысанын кірістіргенде (немесе нысанды бөлектеген кезде) жазбаның сыртқы түрін өңдеуге мүмкіндік беретін WordArt үстелі бірге шығады. Мысалы, WordArt нысаны түсін WordArt пішімі терезесін шақырып, пайда болған терезеде Түстер мен сызықтар қосымшасында Бояу және Түс әмірлерін таңдау арқылы өзгертуге болады.  
PowerPoint көрмесі слайдына диаграмманы Кірістіру – Диаграмма әмірлерінің көмегімен кірістіруге болады.  
Егер Сіздің слайдыңызда бірнеше нысан бар болса, олардың бір-біріне қатысты орналасуын өзгертуіңізге болады. Бұл үшін кескінді бөлектеп алып, Сурет салу құралдар үстелінде Әрекеттер батырмасын басып, Рет әмірін, содан кейін қажетті параметрлерді таңдау керек.

10.5. Жан бітірімді  баптау

PowerPoint көрмесі  өзге бағдарламалар құжаттарынан  мультимедиалық нысандарды –  бейнеклиптерді, жан бітірілген  суреттерді, дыбыстық үзінділерді  және т.б. қолдануға мүмкіндік  беретіндігімен ерекшеленеді.

PowerPoint қарапайым  нысандарға жан бітіруге мүмкіндік береді. Өзгертпелі жан бітірім тапсырмалар аймағының көмегімен көрмені көрсету кезінде слайдтағы қай элемент қай кезде және қалай шығуы керек екенін – мысалы, тінтуірді шерткен кезде сол жақ жиектің артынан ұшып шығуын таңдауға болады. Жан бітірім параметрлерінің көбісі өзіне сәйкес пәрмендер қатарын қамтиды. Мысалы, тақырып бірден емес, жеке-жеке әріптер түрінде пайда болады.  
Бұл үшін Слайдтарды көрсету мәзірінің Жан бітірімді баптау әмірін таңдаңыз. Тапсырмалар аймағында түрлі жан бітірім пәрмендерінің сан алуан нұсқасын ұсынатын Өзгертпелі жан бітірім құралдар үстелі пайда болады. 
Есіңізде болсын – жан бітірім пәрмені әрбір нысан үшін жеке-жеке бапталады, сондықтан алдымен нысанды бөлектеп алып, содан кейін Пәрменді үстеу батырмасын шерту керек. Қажет болса, пәрмен параметрлерін (басы, жол, жылдамдық) баптап алыңыз.  
Көрмеге музыканы және басқа да дайын дыбыстық файлдарды үстеу үшін Кірістіру мәзірінде Фильмдер және дыбыстар тармағын таңдап, содан кейін мына әрекеттердің бірін орындаңыз:  
· Файл дыбысы әмірін таңдап, осы файл сақталып тұрған қалтаны табыңыз да, қажетті файлды екі рет шертіңіз.  
· Суреттер жинағының дыбысы әмірін таңдап, айналдыру сызығының көмегімен қажетті клипті тауып, оны слайдқа үстеу үшін шертіңіз.  
Сұхбат терезесі пайда болған кезде мына әрекеттердің бірін орындаңыз:

Слайдты көрсету  кезінде музыка немесе дыбыс өз бетімен  ойнатылуы үшін Өзмәтіндік батырмасын басыңыз.  
Музыка не дыбысты дыбыс белгішесін нұқу бойынша ойнату үшін Нұқу бойынша батырмасын басыңыз.

10.6. Көрмелерді көрсету

Көрмені көрсетер алдында слайдтар ауысымы қалай  жүретінін шешіп алу қажет: өз бетімен, слайдты нұқығанда, қандай да бір нысанды нұқығанда, дыбыстық сүйемелдеумен бе, жоқ па және т.б.

Слайдтар ауысымын дыбыспен сүйемелдеу үшін Слайдты көрсету  мәзірінде Слайдтар өтуі әмірін таңдап, тапсырмалар аймағында пайда болған Слайдтар ауысуы үстелінде Дыбыс әмірінің қажетті параметрлерін баптау қажет. Осы үстелде Сіз сондай-ақ слайдтардың тінтуір нұқуымен немесе өздіктік ауысуын, слайдтар ауысуы жылдамдығын белгілеуіңізге болады. 
Шындап келгенде, слайдтағы әрбір нысанды слайдтар ауысуын басқарушы батырмаға айналдыруға болады. Бұл үшін нысанды бөлектеп алып, мәтінмәндік мәзірді ашып, Әрекеттер баптаулары әмірін таңдап, қажетті параметрлерді баптау қажет. 
Егер Сіз ағымдық слайдты көрсеткіңіз келсе, Слайдты көрсету (ағымдық слайдтан) батырмасын басыңыз. Ол кішірейтілген слайд белгішелері бар үстелдің төменгі жағында орналасқан.  
Көрсетуді бірінші слайдтан бастау үшін мәзір жолағының Слайдты көрсету – Көрсетуді бастау әмірін таңдау немесе <Ғ5> пернесін басу керек.  
Слайдтар көрсетілімі режімін жабу үшін, яғни, слайдтарды көрсетуді тоқтату үшін <Esc> пернесін басуға болады.

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар

1. MS PowerPoint қосымшасы  қандай қызмет атқарады? 
2. PowerPoint көрмесі деген не? 
3. Көрме неден құралады? 
4. Кәдімгі PowerPoint көрмесі қамтитын файлдың кеңейтімін көрсетіңіз. 
5. PowerPoint бағдарламасы қалай іске қосылады? 
6. PowerPoint көрмесіне жаңа слайдты қалай үстеуге болады? 
7. PowerPoint көрмесін қалай сақтауға болады? 
8. Слайдтардың жекелеген нысандары жан бітірімі қалай бапталады? 
9. Слайдтағы мәтінді қандай құралдар үстелінің көмегімен өңдеуге болады? 
10. Жасалған нысандарды қандай құралдар үстелінің көмегімен өңдеуге болады? 
11. Кірістірілген суреттерді қандай құралдар үстелінің көмегімен өңдеуге болады? 
12. Слайдтарды безендірудің дайын қалыбын қалай қолдануға болады? 
13. PowerPoint бағдарламасы көрмесінің слайдына дайын дыбыстық файлды қандай әмірлердің көмегімен кірістіруге болады? 
14. Қандай перне слайдтарды көрсетуді бастау әмірін орындайды? 
15. PowerPoint бағдарламасы көрмесінің слайдтарын ағымдық слайдтан бастап көрсетуді қандай әмірдің немесе батырманың көмегімен іске қосуға болады? 
16. Қандай перне PowerPoint бағдарламасы көрмесінің слайдтарын көрсетуді тоқтатады?

 

 
  

8. ГРАФИКАЛЫҚ  РЕДАКТОРЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ

 

     ГРАФИКАЛЫҚ  РЕДАКТОР(Графический редактор; graphics editor) –

графикалық кескіндермен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін  әрі оларды түзетуге, толықтыруга  арналған программа;

графикалық ақпаратты редакциялайтын программа;

дисплей бетінде  граффикалық кескіңдер салу процесін автоматтандыруға арналған программа;

графикалық кескіндерді, көріністерді, суреттерді, сол сияқты мультипликацияны құруға арналған құралдармен  қамтамасыз ететін программалық комплекс. Графикалық редактор дисплей экранында әр түрлі түспен қалам, тышқан жөне т.б. көмегімен сурет салады. Сондай-ақ редактор дайындалған кескіндерді сақтау, принтермен, жадпен жұмысты ыңғайлау және т.б. жұмыстарды ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

 

9. КОМПЬЮТЕРЛІК  ЖЕЛІЛЕР.

 

     Сіздер дербес компьютерлердің  желілері (торабы) туралы естіген  де шығарсыздар.Олардың ауқымыды  жалпы және  жергілікті желілерге  бөлінетінінен де хабардар боларсыздар.Бұқаралық  ақпараттық жүйеде «  100-мегабитті  технологияны... Желілік технологиялар... интернеттегі жанжал... интражелілер...» деген сөздер жиі естіліп жатады.Бірақ біз бұл материалдарды түсындыру кезінде оқушылар желілерімен таныс емес тек компьютер құрамын біледі деп есептейміз.

      Егер сіздің бір-ақ компьютеріңіз болса және модеміңіз болмаса,онда сіз компьютерлік желінің артықшылықтарын сезіне де алмаймыз. «Атыңыз егер болмаса,жорғасын қайдан білесіз»,-деп өлеңде айтылатын сияқты ... Бірақ сіздің бірнеше компьютеріңіз болса немесе мәліметті қашықтағы компьютерге жөнелту керек болса онда желілік технология мүмкіндіктері сіз үшін өте қажет болып табылады.желілік технологиялар орасан зор қаржы үнемдеуге мүмкіндік береді.Ол үшін компьютер желілерінің қолданылатын аймақтарын қысқаша қарастырып өтейік.

      Компьютерлік  желі дегеніміз – бір-бірімен мәлімет алмаса алатын кем дегенде екі компьютердің байланыс құралдары көмегімен қарым-қатынас жасауына арналған ақпарат өңдеудің тармақталған жүйесі.

       Басқаша айтқанда желі деп  дербес компьютердің және де  принтер,модем факсимильдік аппарат тәрізді есептеу құрылғыларының бір-бірімен байланысқан  жйынын айтады.Желілер әрбір қызметкерге басқалармен мәлімет алмасып құрылғыларды ортақ пайдалануға,қашықта орналасқан қуатты компьютерлердегі мәліметтер базасымен  қатынас құруға және тұтынушылармен тұрақты байланыс жасауға мүмкіндік береді.

      Желі құрамына кіретәін компьютерлер  мынадай жұмыс атқарады:

• желімен қатынас құруды ұйымдастыру;
• олардың арасында мәлімет алмасуды басқару;
• желі тұтынкшыларына есептеу құрылғыларын пайдалануға беріп,оларға әртүрлі қызмет көрсету.

 
 
 
 

Компьютерлік  желілердің жіктелуі (классификациясы)

Желілер мынадай қасиеттеріне қарай жіктеледі:

• географиялық қамтылу аймағына қарай;
• өндірістік бөлімдер көлеміне (масштабына) байланысты;
• топологиясына – бір-бірімен байланысу схемасына немесе құрылымына қарай;
• басқарылуына байланысты.

 

Географиялық  қамтылу аймағына қарай желілер  мынадай топтарға бөлінеді:

• Жергілікті (локальный-Local Area Network, LAN) - бір мекеменің ғимараты көлеміндегі немесе жақын тұр-ған ғимараттарда орналасқан компьютерлер жабық желісі. Мұндай желіге 10-20 шамасында компьютер-лер біріктіріледі (ара қашықтықтары 10 км-ға дейін).
• Ауқымды, ғаламдық (глобальные-Wide Area Network, WAN) – бірнеше мемлекетті, континенттерді немесе бүкіл әлемді қамтитын ашық желі түрі.
• Аймақтық, интранет(региональный -Metropolitan Area Network MAN) – бір қала, аудан, мемлекет ішіндегі біртектес мекемелер компьютерлерін біріктіреді. Бұлар бір компанияға, фирмаға не министрлікке кіретін жабық желілер, мысалы, қорғаныс министрлігінің, мұнай компанияларының ішкі желісі.

 

Өндірістік  бөлімдер көлеміне (масштабына) байланысты желілер:

• бөлімдер желісі;
• кампустар желісі;
• корпоративтік желілер     тәрізді топтарға бөлінеді

 

    Жергілікті және  аймақтық таратылған  желілер.

    Жергілікті желі (LAN) бір ғимарат  ішіндегі немесе қатар орналасқан  ғимараттардағы дербес компьютерлер  мен  принтерлерді бір-бірімен  байланыстырады.Аймақтық таратылған  желілер (WAN) географиялық тұрғыдан  алғанда бір-бірінен қашықта орналасқан,бірақ бір компанияға немесе фирмаға,мекемеге қатысты бірнеше жергілікті желілерді байланыстырады.

      Жергілікті желілер – дербес  компьютерлерді бір-бірімен немесе  оларды желі сервері рөлін  атқаратын қуатты компьютермен  байланыстырып тұратын желіні  ең қарапайым түрі.

    Жергілікті желінің барлық компьютерлері  серверде жазылған қолданбалы  программаларды және принтер,факс  тәрізді шеткері құрылғыларды  ортақ пайдалана алады.Желідегі  әрбір дербес компьютер жұмыс  станциясы немесе желі түйіні  деп аталады.

   Жеогілікті жері әрбір тұтынушыға бір-бірімен өте жылдам қатынасуға мүмкіндік жасайды.Оның мынадай ерекшеліктері бар:

• құқжаттарды бірге пайдалану;
• құжат айналымын жеңілдету:тұтынушы жұмыс орнынан тұрмай-ақ,жиналыс жасамай-ақ әртүрлі құжаттарды оқуға,түзетуге,түсініктеме беруге мүмкіндік алады;
• компьютер дискісіндегі  орынды тиімді пайдаланып,өз жұмыс нәтижелерін серверде сақтау және архивтеу;
• сервердегі қодлданбалы программалармен оңай байланысу;
•   қымбат тұратын қорларды – принтерлерді,CD-ROM мәлімет жинақтауыштарын,қатты дискілерді және ортақ пайдалануға болатын көлемді қолдданбалы программаларды бірігіп пайдалануды жеңілдету т.б.

     Аймақтық-таратылған  желілер жергілікті желілер жасай алатын барлық жұмыстарды өте қашықта орналасқан бір компания компьютерлері арасындла атқара алады.Әдетте ол үшін модем немесе  жоғары жылдамдықты цифрлы желі арналарын ортақ пайдалануға арналған кешендік қызмет көрсете алатын байланыстық телефон арналары қолданылады.Мұнда ISDN арналары графикалық бейнелер жазылған үлкен скөлемді файлдары тасымалдау үшін жиі қолданылады.

 Модем  немесе алыста орналасқан сервер  көмегімен жүзеге асатын аймақтықтармақталған  желілер функциясын жергілікті  желілер құрамына енгізе отырып,сыртқы  коммуникация  технологияларының  төмендегідей мүмкіндіктерін пайдалануға болады:

• электрондық пошта рақылы мәліметтерді қабылдау және жөнелту;
• Интернетпен байланысу
• Кез келген компьютерлік желі жұмысы топология, хаттама(протокол), интерфейс, желілік программалық және техникалық құралдар тәрізді сипаттамалармен көрсетіледі.
•    Желі топологиясы негізгі функционалдық элементтерінің бір-бірімен байланысу кұрылымын анықтайды.
•    Желілік техникалық құралдар –компьютерлерді бір желіге ұйымдастыруды қамтамасыз ететін әртүрлі құрылғылар жиыны.
•    Желілік программалық құралдар-компьютерлік желіә жұмысын басқарып, әрбір тұтынушыны қажетті интерфейспен қамтамасыз етеді.
•    Интерфейстер- желінің функциональдық элементтерін бір-бірімен үйлестіру құралы.
•    Протоколдар- желінің функционалдық элементтерінің бір-бірімен қатынас жасау ережелері. Функциональдық элементтер рөлін әртүрлі құрылғылар және де программалық модульдер атқара алады. Сол себепті ақпараттық және программалық интерфейстер қарастырылады.