Шпаргалка по "Истории"

 

 

22. Расійскі шлях палітычнай мадэрнізацыі. Саслоўная, нацыянальная, канфесійная 
палітыка Расіі ў беларускіх губерніях.

Пасля падзелаў РП тэрыторыя Беларусi ўвайшла ў  склад Расii. На беларускiя землi распаўсюдзiлiся агульныя прынцыпы расiйскага кiравання. Былi створаны наступныя губернi: Мiнская, Магiлеўская, Вiцебская, Гродзенская, Вiленская  – Заходнiя губернi Расii. Усе насельнiцтва прыводзiлася да пырсягi, хто быў  нязгодны прысягаць – павiнен  быў ў трохмесячны тэрмiн пакiнуць межы i меў права прадаць нерухомасць.

Умацоўваючы свае пазiцыi, урад Расii лiчыўся з  гiстарычнымi адрозненнямi Расii ад Заходнiх  губерняў. Такiмi адрозненнямi былi: узровень развiцця вытворчых адносiн у  Расii быў вышэйшы; Расiя развiвалася ў цэнтралiзацыi, а РП – дэцэнтралiзацыi.

Пагэтаму  палiтыка царызму на першым этапе  ў Беларусi была вернi памяркоўнай, асцярожнай. Захоўвалiся практычна ўсе ранейшыя правы i прывiлеi. Аднак было лiквiдавана права вета, шляхта згубiла правы  на канфедэрацыi i права мець прыватнае  войска i ўласную крэпасць.

У 1777 г. адбылiся выбары павятовых, губернскiх кiраўнiкоў, былi створаны павятовыя цi губернскiя органы кiравання.

У адносiнах  да каталiцкай царквы праводзiлася вельмi асцярожная палiтыка. Нават была ўтворана каталiцкая епархiя. Маемасць заставалася  недатыкальнай. Забаранялася хрысцiць у сваю веру праваслаўных.

У 1794 г. была ўстаноўлена мяжа яўрэйскай аседласцi на тэрыторыi Беларусi i iншых землях. Яны сялiлiся толькi ў гарадах i мястычках, займалiся рамяством i гандлем, забаранялася займацца земляробствам i купляць зямлю. Яны маглi запiсвацца ў мяшчанскае i купецкае саслоўi з умовай выплаты падаткаў у двайным памеры.

Асноўным  заканадаўчым кодэксам быў статут ВКЛ 1588 года (да 1840 г.).

Аднак рост незадаволенасцi шляхты, каталiцкага  дваранства прымусiла царызм дзейнiчаць больш актыўна: на беларусi ўводзiцца  землеўладанне расiйскага дваранства; паступова абмяжоўвалiся правы дваранства, канфiскоўвалiся маенткi за ўдзел у  антыўрадавай дзейнасцi. Асаблiва жорсткiя  меры сталi прымацца ў 30-я гады XIX ст. Гэта было абумоўлена дзвюма прычынамi: рост апазiцыйных грамадска-палiтычных настройу i разлажэнне феадальна-прыгоннiцкага  права.

 

23. Узнікненне    і    развіццё    беларускага    нацыянальна-вызваленчага    руху    супраць 
каланіяльнай палітыкі царскага ўраду. Асноўныя мэты, этапы і формы праяўлення 
нацыянальна-вызваленчага руху на Беларусі.

Акалічнасці ўзнікнення:

-эканамічныя(развіццё  капіталіст. адносін, фарміраванне  буржуазіі і пралетарыату)

- зрухі ў  культурн жыцці(завяршэнне фарміравання  бел літаратурн мовы, бел літ-ры  рэвалюцыйна-дэмакратычн зместу, беларусазнаўства

Першымi праявамi беларускага нацыянальнага руху было стварэнне i дзейнасць тайных таварыстваў  фiламатаў i фiларэтаў.

Культурна-нацыянальныя iмкненнi выявiлiся ў новай беларускай лiтаратуры (Баршчэўскi, Чачот, Багрым, Сыракомля, Дунiн-Марцiнкевiч). Гэта сведчыла аб фармiраваннi беларуская народная iнтэлiгенцыi.

Пасля падаўлення паўстання ў 1831 г. у Беларусi, як у Расii, пачынаецца рух рэвалюцыянераў-дэмакратаў разначынцаў.

Усе гэта прымусiла расiйскi ўрад дзейнiчаць больш рашуча. Царызм праводзiў разбор шляхты; быў  адменены статут на тэрыторыi Вiцебскай i Магiлеўскай вобласцi; усiм пасадам i дзяржаўным установам былi дадзены  расiйскiя назвы.

У 1832 г. быў створаны асобны камiтэт па справах Заходнiх губерняў. На кiруючыя пасады сталi прызначацца чыноўнiкi з Расii.

У 1832 г. быў закрыты Вiленскi ўнiверсiтэт. Усе справаводства было перакладзена на рускую мову.

У 1839 г. была аб`яднана ўнiяцкая царква з праваслаўнай. Мэта – аслабiць польска-каталiцкi ўплыў на беларускiя землi. Усе духавенства пазбаўлялася зямлi

 

24. Буржуазныя  рэформы 60-70-х гадоў ХІХст., асаблівасці  іх правядзення на Беларусі. 
Станаўленне індустрыяльнага грамадства на Беларусі.

Ва ўмовах разлажэння феадальна-прыгонніцкай сістэмы  царскі ўрад пайшоў на эканамічныя  рэформы з мэтай прыстасавання  існуючай сістэмы гаспадарчых адносін  да патрэб рынку, а таксама павышэння  дзяржаўных даходаў. Для гэтага прадугледжвалася спыніць працэс збяднення сялянства, павялічыць колькасць сялянскіх  двароў, здольных выконваць павіннасці і плаціць падаткі на карысць  дзяржавы, ліквідаваць самавольства памешчыкаў, якія арандавалі дзяржаўныя маёнткі. Ініцыятарам рэформы стаў прыхільнік абмежавання прыгоннага права, кіраўнік Міністэрства дзяржаўных маёмасцей граф П. Кісялёў. Рэформа  была праведзена толькі сярод дзяржаўных сялян, якія складалі пятую частку ад усяго беларускага сялянства. Яна  прадугледжвала правядзенне падрабязнага апісання ўсіх дзяржаўных маёнткаў і  строгае вызначэнне павіннасцей  дзяржаўных сялян у залежнасці ад іх гаспадарчага становішча; спыненне здачы дзяржаўных зямель у арэнду; ліквідацыю фальваркаў і паступовы  перавод дзяржаўных сялян з паншчыны на чынш.

Рэформа П. Кісялёва прывяла да пэўнага павелічэння  надзелаў дзяржаўных сялян і змяншэння  іх павіннасцей. Аднак прыгоннае  права існавала па-ранейшаму і  з'яўлялася своеасаблівым небяспечным  «парахавым склепам пад дзяржавай».

У выніку аграрнай рэформы 1861 г. памешчыкі на тэрыторыі Беларусі захавалі ў сваёй уласнасці больш за палову ўсіх зямель; прыкладна ў 2 разы больш, чым у іншых губернях еўрапейскай часткі Расіі. Сялянскія надзелы ў Беларусі складалі толькі 1/3 усёй зямлі. Захоўвалася апрацовачная форма гаспадаркі, характэрная для феадальнага ладу.

Разам з тым  рэформа садзейнічала развіццю капіталістычных  адносін у сельскай гаспадарцы. Атрымаўшы  асабістую свабоду, сяляне станавіліся  вольнанаёмнай рабочай сілай. Многія гаспадаркі, якія выкарыстоўвалі наёмную  працу, набывалі прадпрымальніцкі характар. Таксама ў гэты час актывізавалася актыўнае чыгуначнае будаўніцтва на Б. Шло развіццё спецыялізацыі асобных  раёнаў на вытворчсці канкрэтнага віду прадукцыі.

Лагічным  працягам адмены прыгоннага права стала  правядзенне ўрадам Аляксандра ІІ буржуазных рэформаў у 60—70-я гг. Земская рэформа  прадугледжвала стварэнне земстваў — выбарных органаў для кіравання  ў губернях і паветах мясцовай гаспадаркай, адукацыяй, аховай здароўя. На тэрыторыю Беларусі закон аб земствах не распаўсюджваўся. У выніку судовай  рэформы суды сталі ўсесаслоўнымі, адкрытымі і незалежнымі ад урада. У дапамогу падсудным уводзілася пасада адваката. У Беларусі судовая  рэформа пачалася пазней, чым у  расійскіх губернях.

Пазней, чым  у Расіі, пачалася ў Беларусі і  гарадская рэформа. Згодна з ёй у  гарадах ствараліся выбарныя органы гарадскога самакіравання на аснове маёмаснага цэнзу. Гэта значыць, у выбарах  прымалі ўдзел толькі плацельшчыкі гарадскіх падаткаў, якія валодалі маёмасцю на пэўную суму грошай. Рабочыя  і рамеснікі, дробныя служачыя, інтэлігенцыя адхіляліся ад удзелу ў выбарах, таму што не плацілі гарадскіх падаткаў.

Рэформа армii (1862): створаны 15 ваенных акруг, скарочаны  тэрмiн службы да 7 гадоў (на флоце  да 8). Захаваўся саслоўны прынцып  камплектавання войск. I толькi ў 1874 г. уведзена ўсеагульная воiнская павiннасць (з 20 гадоў). Тэрмiн службы знiжаўся да 6 гадоў абавязкова i 9 г. у запасе, на флоце – 7 г. i 3 г. Iльготы для тых, хто меў адукацыю: з вышэйшай адукацыяй – 6 месяцаў, з гiмназiяй – 1,5 года, вучылiшча – 3 г., пачаткова школа – 4 г.

Рэформа школы (1864) i цэнзурная рэформа (1865): школа  – усесаслоўная, павялiчвалася колькасць  пачатковых школ, пераемнасць розных ступеняў навучання. Гiмназii падзялiлiся на класiчныя i рэальныя. Доступ ва ўнiверсiтэты тым, хто скончыў рэальныя гiмназii, быў абмежаваны. Высокая плата  за навучанне. Для жыхароў Беларусi складана было атрымаць вышэйшую адукацыю таму, што не было нiводнай вышэйшай навучальнай установы (выезд за мяжу забараняўся). Па-новаму цэнзурнаму статуту  пашыралiся магчымасць друку. Адмянялася цэнзура для твораў 10 друкаваных аркушаў i для перакладаў – 20  друк. арк. На Беларусi да сярэдзiны 80-х гг. усе перыядычныя выданнi залежалi ад урадавых устаноў i праваслаўнай царквы. Такiм чынам, буржуазныя рэформы  былi крокам наперад на шляху пераўтварэння  феадальная манархii ў буржуазную. Абмежаваны, непаслядоўны характар рэформ на Беларусi быў абумоўлены паўстаннем К.Калiноўскага.

24. Разлажэнне феадалізму і зараджэнне  капіталістычных адносін на бел  землях у першай палове 19 ст. Перадумовы  і наступствы сялянскай рэформы  1861г на Б. См. Вопрос 23 (там то же самое) 

26. Асаблівасці  працэсу станаўлення   і развіцця  капіталістычных адносін у сельскай 
гаспадарцы і прамысловасці Беларусі ў парэформенны час.

Развіццё  прамысловасці Беларусі ў пачатку  XX ст. стала адной з прыкмет мадэрнізацыі — паступовага пераходу ад феадальнага да капіталістычнага спосабу вытворчасці. Працэс індустрыялізацыі быў звязаны з промысловым пераваротам, або прамысловай рэвалюцыяй. Яна пачалася ў Беларусі ў 30-я гады ХІХ ст. і была звязана з узнікненнем першых фабрык, паступовыы пераходам ад ручной дамашыннай працы, фарміраваннем і колькасным ростам новых вытворчых сіл: прамысловай буржуазіі і фабрычнага пралешарыяту. Працэс прамысловага развіцця ў Беларусі меў сваеасаблівасці, якіязаключаліся у наступным:

•  пад  уздзеяннем усерасійскага і еўрапейскага рынкаў якое па меры будаўніцтва чыгунак  няўхільна нарастала, у 60—80-я гг. ХІХ ст. канчаткова вызначылася спецыялізацыя беларускай прамысловасці па перапрацоўцы мясцовай сельскагаспадар-чай, лясной і мінеральнай сыравіны. У пачатку XX ст. у першую чаргу развівалася кардонна-папяровая, запалкавая і лесахімічная вытворчасць;

•  працягваўся  працэс пераважнага размяшчэння  прамысловасці ў сельскай мясцовасці — бліжэй да крыніц сыравіны і таннай рабочай сілы. Большасць фабрык і заводаў былі размешчаны і знаходзіліся ў мястэчках і маёнтках. Наибольшие развіццё атрымалі тут вінакурэнне і дрэваапрацоўка;

•  вялікую долю ў Беларусі складала рамесная і мануфактурная дробная вытворчасць. Былі шырока распаўсюджаны прадпрыемствы, дзе працавалі 5—15 рабочых без паравога рухавіка. У 1900 г. на адно прадпрыемства ў сярэднім пры-ходзілася 39 рабочых. Найбуйнейшым прадпрыемствам ва ўсёй Беларусі лічылася тытунёвая фабрыка Шарашэўскага ў Гродне. На ей у 1900 г. працавала 1445 рабочых;

•  дробны характар вытворчасці абумовіў даволі нізкі ўзро-вень яе канцэнтрацыі. У  пачатку XX ст. канцэнтрацыя вытворчасці павялічваецца ў сувязі з пачаткам працэсу аб'яднання капіталаў у формеакцыянерных таварыстваў (прад-прыемстваў, дзе капітал утвараўся з грашовых укладаў шэрага прадпрымальнікаў і існаваў у форме акцый, якія свабодна прадаваліся і купляліся) і сіндыкатаў (формы аб'яднання прадпрымальнікаў для рэгулявання аб'ёмаў вытворчасці і адзінай цаны на сваю прадукцыю). Так, напрыклад, у Мінску дзейнічала акцыянернае таварыства запалкавай фабрыкі «Маланка». На аснове мясцовых капіталаў утвараліся акцыянерныя таварыствы тытунёвай фабрыкі «Неман» у Гродне, запалкавых фабрык у Пінску і Мазыры і інш. Расійскім і замежным акцыянерным таварыствам належалі льнопрадзільная фабрыка «Дзвіна», электрычная станцыя і трамвай у Віцебску, папяровая фабрыка ў Шклове.

Развіццё  капіталістычнай гаспадаркі, станаўленне  таварна-грашовых адносін непасрэдна залежылі ад шляхоў зносін. У канцы XIX ст. у разліку на 100 км² Беларусь мела шашэйных дарог у 2 разы, а рачных — у 3 разы больш, чым еўра-пейская частка Расіі. У найболыпай ступені патрэбам буржуазнага развіцця адпавядала чыгуначнае будаўніцтва. Праз тэрыторыю Беларусі прайшлі важнейшыя магістралі: Маскоўска-Брэсцкая, Лібава-Роменская і інш. У буйныя чыгуначныя вузлы ператварыліся Мінск, Віцебск, Брэст, Баранавічы, Гомель і іншыя гарады.

Развіццё  чыгункі садзейнічала хуткаму развіццю прамысловасці, гандлю, зліццю мясцовых рынкаў Беларусі ў нацыянальны рынак. Дзякуючы чыгунцы значна ўзмацніліся сувязі беларускага рынку з агульнарасійскім і еўрапейскімі рынкамі.

У канцы XIX ст. з'явіўся новы сродак гарадскога транспарту. У 1898 г. Віцебск стаў трэцім горадам у Расіі пасля Кіева і Ніжняга Ноўгарада, дзе быў пушчаны гарадскі электрычны трамвай, што адбылося раней, чым, напрыклад, у Маскве і Пецярбургу.

Развіццё  прамысловасці і транспарту з'яўлялася асновай росту гарадоў. Аднак  беларускія гарады так і не ператварыліся  ў буйныя прамысловыя цэнтры ў  сувязі з пераважным размяшчэннем прамысловасці, якая спецыялізавалася на пера-працоўцы сельскагаспадарчай сыравіны, у сельскай мясцовасці. Найболын буйныя прадпрыемствы, напрыклад Віцебская фабрыка «Дзвіна» і інш., знаходзіліся ў гарадах. Тітрацэс урбанізацыі, як прыкмета мадэрнізацыі грамадства, меў на Беларусі свае асаблівасці. Нягледзячы на двухкратны рост жыхароў у гарадах, іх удзельная вага практычна не змянілася, таму іііто сельскае насельніцтва расло яшчэ хутчэй. К пачатку XX ст. захоўвалася штучная перанаселенасць гарадоў Беларусі яўрэйскім жыхарствам, што было звязана з існаваннем «мяжы яўрэйскай аселасці».

 

27. Пачатак    Беларускага    нацыянальнага    Адраджэння.        Афармленне    беларускай 
нацыянальнай ідэі і фарміраванне беларускай нацыі.

Бел нацинольн движение начинается в 80-е гг 19в. Этому способствуют: экономические, культурные и политич факторы. Развитие капитализма способствует формированию бел буржуазии, которая выступает за бел государственность. В конце 19в происходит становление бел. языка, развитие литературы(Багушевич, Гуринович, Лучина), развитие научного белорусознавства. Сдвиги в культуре привели к росту национального самосознания, когда в 1897 при переписи населения 74% назвали родным языком бел. В это время названия Беларусь и беларусы распространяется по всей территории. Политическому пробуждению населения способствует деятельность народницких кружков и возникновение организаций и партий. Первой партией была БУНД(1897), затем эсэры(1902), БСГ(1903).