Шпаргалка по "Истории"

 

14. Адраджэнне  і Рэфармацыя ў Еўропе.Рэнесанс  і рэфармацыйны рух у ВКЛ.

Возрождение – эпоха в дух жизни Европы 13-16вв, кот характер возрождением интереса античности, и высоким подъемом Евр науки литературы и искусства. Гуманизм В 16в в Европе начинается Реформация – общ-полит движение за реформу церкви. Появляется протестанство – новая ветвь христианства. Протестанты выступали за свободу слова, за Библию на родных языках, благодоря чему в Европе разв-ся нац языки и книгопечатанье.

В 14-15вв -предпосылки Возрождения в ВКЛ:1)Рост городов 2)Увеличение торгово-ремесленного начеления 3)Оживление обществ-политич жизни в городах 4)Шляхта активно занимается меценатством 5)Политическая централизация и гос-правовая стабилизация

6)Завершения  формирования бел народности

7 )риобретение бел языком статуса госуд

Становление веротерпимости в 20-50гг 16в

Основным  достижением этого времени можно  считать начало книгопечатанья. Первая – Псалтырь (1517). В 50гг 16в на средства Радивилов создана типография.Система образования строилась по конфесионному и сословному принципах. Образование велось на бел языке. Направление – гуманитарно-богословское.

Основными жанрами  являлись жития, хождения,

проповеди, летописи. В 16в развитие получила церковно-рилигиозная  публицистика(Сымон Будны, Цяпински) Для арх-ры ВКЛ этого периода было характерно сущ-ие разных худ стилей. (романск – Белая вежа, готич – Троицкий костел, ренессанс). Памятников монумент живописи на Бел не сохранилось.Скульптура развивается благодаря готическим храмам – алтари-скульптуры.

 

15. Асноўныя  дасягненні  беларускай  культуры.   Роль  і месца культуры  Беларусі  ў 
еўрапейскім культурна-цывілізацыйным працэсе.

1.Бел мова  – дзяржаўнаяна працяугу 14-16 ст.ст. (Статуты 1588). Але шырока выкарыстоўваліся  і іншыя мовы: лацінская, польская, царкоўна-славянская і іншыя.

2.Асвета: узнікненне  і развіццё. Першыя друкарні: ў  60-я 16ст у Брэсце і Нясвіжы.

Розныя тыпы школ: праваслаўныя, каталіцкыія, пратэстанскія, школы праваслаўных братстваў(к 16ст). Адукацыя больш высокага ўзроўню  давалі калегіумы езуітаў.1579г езуіцкі  калегіум у Вільні перетварылі ва універсітэт.

3.Літ-ра: Асноўны  жанр - застаецца летапіс(Хроніка  ВкЛ), атрымалі развіццё дзённікі, прадмовы і рэлігійная публіцыстыка(Будны,Афанасій  Філіповіч). Пачынаецца вершаскладанне  на бел.мове. Літ-ра шматмоўная: Ян  Вісліцкі, М.Гусоўскі. 

4. Архітэктура:  разнастайнасць стыляў і пабудоў.  Асноўныя тыпы пабудоў: замкі  феадалаў і крэпасці гарадоў,  культавыя пабудовы, ратушы і  будынкі магістратаў.

 У раманскім  стыле былі пабудаваны замкі  ў Навагрудку, Крэве, Лідзе і  Белая Вежа.

Прыкладам абарончага збудавання з’яўляецца Мірскі замак  у гатычным стылі. Многія культавыя  пабудовы таксама мелі абарончыя  рысы(царква ў в.Сынковічы). Праваслаўныя царквы будаваліся ў старажытна-рускім стылі. Самым старажытным гатычным храмам з’яўляецца касцёл ў в.Ішкольд  Баравінацкага раёну.

5.Выяўленчае  мастацтва: узнікненне скульптуры

Развіццё  іканапісі – бел школа

Свецкі жывапіс.

 

16. Барацьба за гегемонію ва Усходняй Еўропе. Утварэнне Рэчы Паспалітай.

Перадумовы Люблінскай уніі:

1)Доўгае існаванне персанальнай  уніі ВКЛ і Польшчы (з Крэускай  уніі)

2)Паступовае збліжэнне паліт.  і дзярж. інстытутаў абедзвюх  дзяржаў

3)Адзіная палітыка ў межнар. адносінах

4)Адзіная адміністрацыя каталіцкай  царквы

Прычыны заключэння вунii памiж ВКЛ i Польшчай:

1. Iмкненне  беларуска-лiтоускай   шляхты да набыцця  "залатых   шляхецкiх вольнасцей";

2. Цяжкае стапновiшча ВКЛ на  мяжы страты незалежнасцi у  Лiвонскай  вайне(1558-1583),страта  Полацка(1563);

3. Польшча сама дамагалася вунii.Польскай  шляхце ВКЛ мроiлася у якасцi  багатага прыдатка да вялiкай  Польшчы.

4. уплыў каталіцтва у ВкЛ.

1563 на Варшаўскім сейме палякі  склалі дыкларацыю аб з’яднанні  ВКЛ з Польшчай, прапанавалі літоўцам  падпісаць дэкларацыю, але яны  адмовіліся і пакінулі сейм(1563)

1564-чарговы сойм(чарговая хваля)  ВКЛ з аднаго боку была уцягнута  ў вайну за Лівонскую спадчыну, з другога- Польскае каралеўства  об’явіла, што жадае заключыць  унію без вайны, шляхам сеймавай  пастановы і мае намер далучыць  да сваёй тэрыторыі ўсе княства  цалкам.

У гэты час магнаты Польшчы пачалі больш актыўна дзейнічаць, каб  павялічыць колькасць у уніі ў  княтсве. У сувязі з тым праводзілася:

1)Ураўнаванне ў правах праваслаўных  с катал. шляхтай літоўскага  паходжання (1563)

2)Прапаганда касцелаў шляхецкіх  вольнасцей у Польшчы і абяцанне  гэтых жа вольнасцей і для  шляхты княства пасля уніі

3)Абяцанне караля, што саюз дзвюх  дзяржаў будзе заснаваны на  “міласці” і братэрскім узаемаразуменнем

4)Абвяшчэнне Ж. Аугуста, што  дзякуючы уніі шляхта атрымае  дапамогу ў Лівонскай вайне

Значны ўклад ВКЛ да Польшчы  адыграл Ватыкан (некалькі гадоў). 10 студзеня 1563 у Любліне адкрыўся агульны  сейм Польшчы і ВКЛ.

 

17. Дзяржаўна-прававое   становішча  ВКЛ   у  Рэчы   Паспалітай.   Пачатак   паланізацыі 
сацыяльных вярхоў беларускага грамадства.

ВКЛ вымушана было прыняць многія з польскіх умоў аб'яднання дзвюх дзяржаў. Вышэйшым агульным органам улады станавіўся сойм, які мог збірацца толькі на тэрыторыі Польшчы. Кіраўнік саюза  дзяржаў, якога маглі выбіраць феадалы  Польшчы і ВКЛ, таксама быў  агульным.. Асобнымі

Асобнымі  ў ВКЛ і Польшчы захоўваліся:

— адміністрацыйны  апарат;

— заканадаўства (у ВКЛ яно было прадстаўлена Статутам 1588 г.);

— судовая  арганізацыя;

— войска;

— тытул (захоўваліся  афіцыйныя назвы дзяржаў пры  існаванні агульнай назвы Рэч  Паспалітая);

— пячатка  з сімвалам дзяржавы (у ВКЛ —  выява «Пагоні»);

— мова афіцыйнага справаводства.

 Адбываецца пераход шляхты ў прывіліяванае каталіцтва. Берасцейская  царкоўная унія 1596г з мэтаю акаталічвання простага насельніцтва.

 

18. Асаблівасці  складвання канфесійных адносін  на тэрыторыі Беларусі ў XVI- XVIII 
стст. Роля уніяцтва ў гісторыі беларускага народа.

З сярэдзіны  XVI у. у Беларусі і Літве распаўсюджваецца рэфармацыйны рух. Хутка знаходзіць сабе прыхільнікаў пратэстанцызм, для якога былі характэрныя адмова ад складанай царкоўнай іерархіі, спрошчаны культ і г.д. Пратэстанцызмам успрынялі ў асноўным магнаты (Радивилы, Сапегі, Глебавічы і інш.). З дапамогай пратэстанскай веры яны жадалі захаваць незалежнасць ВКЛ -ад каталіцкай Польшчы,

Найбольшае  распаўсюджванне атрымаў каль-винизм.

Рэфармацыя  спрыяла актывізацыі духоўнай ... :^ жыцці грамадства, развіццю асветы, распаўсюджванню гуманістычных ідэй, пашырэнню кантактаў з іншымі народамі. Але такога размаху і падтрымкі, як у   Заходняй Еўропе, Рэфармация на Беларусі не атрымала.. Кіравальныя кругі Рэчы паспалітай сталі аказваць усё большую падтрымку контррэфармацыі, у пёр-вую чарга езуітам - чальцам каталіцкага манаскага ордэна. Да канца XVII у. контр-рвформация перамагла.

Берасцейская  вунія - гэта пагадненне, падпісанае ў кастрычніку 1596 года на царкоўным саборы ў Берасці паміж найвышэйшымі праваслаўнымі і каталіцкімі герархамі Вялікага Княства Літоўскага.

Галоўная  прычына, дзеля якой праваслаўная і  каталіцкая цэрквы Вялікага Княства  імкнуліся да ўз'яднання, - агульная патрэба супрацьстаяць даволі моцнаму  на той час рэфармацыйнаму руху, які прыкметна ўплываў на жыццё  вернікаў. Беларуская праваслаўная царква імкнулася да вуніі з каталіцкаю яшчэ й таму, што над ёю паўстала пагроза з боку ўтворанай у 1589 годзе Маскоўскай патрыярхіі, што  абвясціла сябе пераемніцай улады  Канстанцінопаля.

Урад Вялікага Княства гэтаксама падтрымліваў ідэю царкоўнай вуніі, бо разлічваў  праз яе дасягнуць спакою ў гаспадарстве, спыніць нарастанне канфліктаў на рэлігійнай глебе.

Паводле ўмоваў прызнавалася выключная ўлада папы рымскага. Разам з тым у праваслаўнай царкве Княства захоўвалася ўсходняе грэцка-візантыйскае набажэнства і  рытуалы, заставаліся непарушнымі  ўсе зямельныя ўладанні, у царкоўнай  практыцы па-ранейшаму прадугледжвалася карыстанне старым юліянскім календаром.

Пазней на працягу ХVІІ стагоддзя амаль  усе праваслаўныя жыхары Вялікага Княства  схіліліся да вуніяцтва.

Да вуніяцтва  людзей цягнула яго ўвага да мясцовых нацыянальна-культурных традыцый, шырокае  выкарыстанне ў рэлігійным жыцці, асабліва ў часе казанняў, беларускай мовы. Існавала вялікая вуніяцкая літаратура на беларускай мове: творы Іпата Пацея, Язэпа Руцкага, Язафата Кунцэвіча. У вуніяцкіх друкарнях - Віленскай  і Супраслеўскай - друкаваліся шматлікія  богаслужбовыя кнігі. Вуніяцкія  манастыры, якіх у ХVІІІ стагоддзі  налічвалася блізу 90, з'яўляліся буйнымі  асяродкамі нашае старадаўнае культуры.

Вуніяты ў  адрозненне ад беларусаў праваслаўнай і каталіцкай канфесіяў былі найбольш устойлівыя і да паланізацыі, і да русіфікацыі. Гэта добра ведалі ўрадавы  Сінод і афіцыйныя ўлады Расейскай  імперыі. Таму, калі на парадак дня  была пастаўлена суцэльная русіфікацыя  карэннага насельніцтва акупаванай Беларусі, яны ў першую чаргу намерыліся нанесці смяротны ўдар па вуніятах. Пачалі са схілення ў праваслаўную веру сама высокіх кіраўнікоў вуніяцкай  рэлігіі. І не памыліліся. У лютым 1839 года тыя падпісалі акт аб «уз'яднанні» беларускай вуніяцкай царквы з расейскай  праваслаўнай. Шматлікія культурныя каштоўнасці, кананічная літаратура вуніяцкай  царквы сталі аб'ектам вынішчэння, ахвяраю агню.

Вернікі з  абурэннем сустрэлі вестку аб далучэнні  да праваслаўя, яны не жадалі маліцца  паводле яго правілаў і яшчэ доўга  трымаліся сваіх былых царкоўных  рытуалаў. Асабліва не пагаджаліся, што  ў часе літургіі гучала малазразумелая для іх царкоўнаславянская мова, а  казанні выконваліся па-расейску. Значная частка (больш за мільён) вуніятаў, незадаволеных учыненым гвалтам, добраахвотна далучылася да каталіцкай рэлігіі.

 

19. Рэч Паспалітая  ў еўрапейскай геапалітыцы. Падзелы  Рэчы Паспалітай

На фоне эканамiчнага развiцця еурапейскiх краiн у XYII-XYIII ст.Рэч Паспалiтая выглядала застылай у летаргiчным сне. Узровень канца XYI ст. застауся вышэйшай адзнакай гаспадарчай i ваеннай магутнасцi краiны. Каб рушыць паперад - патрэбны рэформыграмадстве: палiтычныя, ваенныя, эканамiчныя.Неабходнасць была i у канцынтрацыi улады у руках манарха.

Шляхта не жадала аддаць сваё усеуладзем, якое перарастала  у анархiюВольны Сойм з-зп "лiберум вета" стау недзеяздольным. Такое становiшча у РП старанна апекавалi суседзi:Прусiя,Аустрыя i Расiя.Iм было выгадна мець суседам слабую краiну. Але з 60-х гадоу XYIII ст. у "РП" пачала праводзiцца iнтэнсiуная рэфармацыйная дзейнасць.Дзякуючы рэформам Тызенгауза на пауночным захадзе Беларусi з'явiлася значная колькасць мануфактур,скасаваны шэраг прывiлей шляхты, працуе "адукацыйная камiсiя". У 1764 г. было уведзена  абмежаванне "лiберум вета",але ужо рэформы прывялi да незадаволенасцi з боку магнатау якiя iмкнулiся як i раней панаваць. Грамадства аказалася расколатым на варожыя групоукi,якiя шукалi падтрымкi у больш моцных суседзяу:Расii,Аустрыi,Прусii.З дапамогай апошнiх пачалi стварацца канфедэрацыi "узброенныея арганiзацыi" Пачалiся межусобныя войны. Пасля гэтага адбываецца у 1772 годзе першы падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшла Усходняя частка Беларусi з гарадамi Полацк, Вiцебск, Ворша,

Магiлеу, Рагачоу,Гомель. Але нават гэта не астанавiла варагуючыя магнацкiя групоукi.

Выратаваць  Рэч Паспалiтую магла толькi цэнтралiзацыя. Такая спроба была зроблена 3 мая 1791 года, падчас прыняцця канстытуцыi Рэчы Паспалiтай - першай у Еуропе. Канстатуцыя 3 мая заклала асновы вываду РП з палiтычнагу крызiсу i ставiла яе на шлях буржуазнага развiцця. Але час  быу упушчаны.Ды гэтыя мерапрыемствы выклiкалi незадаволенасць у Расii Аустрыi i Прусii.У сярэдзiне мая 1792 года Расiя  накiравала у Польшчу 100 тыч. войска.Пад час баявых дзеянняу войскi Рэчы Паспалiтай панеслі

паражэнне Опсай,Мiрам,Зельвай,Бярэсцем.Рэч Паспалiтая капiтулiравала, канстытуцыя 1791 года была адменена.А у студзенi 1793 года ажыццявiлi другi падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшлi землi Беларусi па лiнii Друя-Пiнск.Стала зразумела,што ад канчатковага падзелу Рэчы Паспалiтай можа выратаваць рашучае  супрацiуленне аб'яднанага  грамадства. Паустанне 1794г. на чале з Тадэвушам  Касцюшкам  давала для гэтага  апошнi шанс. Але атрады Касцюшкi не вытрымалi удары рускiх войск на чале з Суворавым.6 лiстапада 1794 года рускiя войскi занялi Варшаву.Паустанне было разгромлена. У кастрычнiку 1795 года трэцi падзел Рэчы Паспалiтай.Па iм уся тэрыторыя Беларусi была далучана да Расiйскай iмперыi.Сяляне,гараджане спакойна успрынялi далучэнне да Расii.Новыя парадкi заусёды неслi у сябе надзею на лепшую будучыню.

 

20. Фармаванне    перадіндустрыяльнай    цывілізацыі.    Зацвярджэнне    капіталізму    як 
грамадска-эканамічнай фармацыі.

21. Фармаванне  індустрыяльнай цывілізацыі ў  Еўропе і Амерыцы.

В 16в в  Зап Европе начинают создаваться предпосылки формир-ия перединдустриальной Цивилизации(16-18 вв) С конца18-конц20 – период индустриальной цивилизации. В 16в-процесс становления нового общественно-экономич строя – капитализма(оснван на частной собственности на средства произв-ва и эксплуатации наемной рабочей силы). Основные черты: 1 Господство товаро-денежн отн-ний и частной собств на ср-ва производства. 2 Превращении рабоч силы в товар. Исходным пунктом стан-ния капитализма явл-ся процесс первоначального накопления капитала, кот включает в себя с одной стороны концентрацию денежных средств в руках промышленников, с другой – избавл-ие мелких промышл-ов от средств пр-ва. Эти предпосылки возникают в Европе в связи с Вел географ открытиями.(В экономику вводятся большие матер ресурсы, форм-ся система колонизма, меняется направление торговых связей). Первой капит. гос-вом стала Голландия. С сер17в на путь капитализма становятся Англия(бурж рев-ия –верх-во закона и создала основы правового гос-ва). В конце18в в Англии начался пром переворот. До конца 19в Англия явл-ся пром и торговым лидером мира. В конце 18в начинается пром переворот в США. Франция и Германия – только в сер19в. До 60гг 19в завершился процесс капитализации Европы. Сформировалась Европ индустр цивил-ия чертами кот явл-сь развитие кап отн-ий, становл-ие власти буржуазн демократии, идеи просвещения. Процесс утвержденія індустр цівілізацыі начался в паўночна-амерык калоніях Англіі. Іх вайна за независ-ть имела хар-ер буржуазн рев-ыі і привела к обр-ию США.