Шпаргалка по истории Беларуси

Билет № 23

Вопрос № 1: Рэвалюцыі 1905—1907гг. і Лютаўская 1917г. у Беларусі: прычыны, асноўныя падзеі, вынікі 
Вопрос № 2: Развіццё культуры ў Рэспубліцы Беларусь на сучасным этапе

№1. 1. Прычыны буржуазна-дэмакратычных рэвалюцый былі звязаны з захаваннем галоўнага перажытку феадальнага ладу — дваранска-памешчыцкага землеўладання і нявыра- шанасцю пытання аб надзяленні сялянства зямлёй. Галоў- нымі феадальнымі перажыткамі ў палітычнай галіне з'яўля- ліся абсалютная манархія (самадзяржаўе) і адсутнасць дэмакратычных правоў у грамадстве.Па сутнасці падзеі 1905—1907 гг. і лютага 1917 г. у Расіі былі этапамі адной буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі, якая вырашала задачы дэмакратычнага характару: звяржэн-ня самадзяржаўя, ліквідацыі буйнога памешчыцкага земле-ўладання, знішчэння нацыянальнага прыгнёту, усталявання дэмакратычных правоў і свабод.

2. Шляхі дзяржаўнага  ўладкавання Расіі, вырашэння аграрнага і нацыянальнага пытанняў былі вызначаны рознымі палітычнымі сіламі, аб'яднанымі ў тры палітычныя лагеры.Урадавылагер імкнуўся любымі сродкамі захаваць у краіне самадзяржаўе, саслоўныя прывілеі дваранства, памешчыц-кае землеўладанне. Яго важнейшай апорай з'яў ляліся армія і паліцыя. Буржуазна-ліберальны лагер быў прадстаўлены рознымі палітычнымі партыямі і арганізацыямі. Канстытуцыйныя дэмакраты (кадэты) імкнуліся да ўвядзення ў Расіі кансты-туцыйнай манархіі з парламентам. Іх дзейнасць шырокай падтрымкі ў Беларусі не атрымала.Лк^ябрыстеыпадтрымалі царскі Маніфест 17 кастрычніка 1905 г., які даў магчымасць прадстаўнікам буржуазіі ўдзельнічаць у дзейнасці расійскага парламента — Дзяржаўнай думы. Вядучай сілай рэвалюцыйна-дэмакратычнагалагера з'яў-ляўся пралетарыят. Унутры лагера не існавала адзінства. Бальшавікі — палітычны напрамак у РСДРП (Расійскай са-цыял-дэмакратычнай рабочай партыі) падзялялі марксісц-кую ўстаноўку на ўсталяванне диктатуры пралетарыяту шляхам сацыялістычнай рэвалюцыі. Цалкам самастойную палітыку праводзіў .Бг/нд — Усеагульны яўрэйскі рабочы саюз у Літве, Польшчы і Расіі, які абвясціў сябе нацыянальнай арганізацыяй яўрэйскіх рабочых. Партыя сацыялістаў-рэва -люцыянераў (эсэры) выступала за перадачу зямлі ўагульна-народную ўласнасць і ўраўняльны падзел яе сярод сялянства, пры адмене прыватнай уласнасці на зямлю. Беларуская сацыялістычная грамада(ЬСТ) — адзіная ў Беларусі нацыя-нальна-дэмакратычная партыя, якая выступала за ўтварэн-не ў Беларусі незалежнай дэмакратычнай рэспублікі.

3. Асноўныя падзеі рэвалюцыі 1905—1907 гг. у Беларусі былі адзначаны выступленнямі салідарнасці з падзеямі «Кры-вавай нядзелі» 9 студзеня 1905 г. у Пецярбургу, калі царскімі войскамі было расстраляна мірнае шэсце рабочых да Зімовага палаца. У кастрычніку 1905 г. працоўныя Беларусі прынялі ак-тыўны ўдзел ва Усерасійскай палітпычнай стпачцы. Гэтымі выступленнямі ў Беларусі кіравалі кааліцыйныя советы, куды ўваходзілі прадстаўнікі РСДРП і Бунда. 18 кастрычніка ў гарадах Беларусі быў абвешчаны Маніфест цара Мікалая II ад 17 кастрычніка 1905 г. Паводле яго створаная як дарадчы орган пры цары Дзяржаўная дума надзялялася заканадаў чымі паўнамоцтвамі. У першыню ў гісторыі Расіі абвяшчаліся свабоды слова, друку, сходаў, веравызнання, недатыкаль- насць асобы. У Мінску пры патуранні мясцовай улады 18 кас-трычніка 1905 г. быў расстраляны шматлюдны народны мітынг, наякім абмяркоўваўся Маніфест. Гэта падзея атры-мала ў гісторыі назву «Курлоўскі расстрэл» (па прозвішчы тагачаснага губернатара Мінска).

У снежні 1905 г. цграб'явіўабправядзетівыбараўуДзяр-жаўную думу. Аднак і першая і другая Думы, як непаслухмя- ныя цару, былі распушчаны яго ўказамі. Так закончылася першая расійская рэвалюцыя 1905—1907 гг., якая не вырашыла набалелыя пытанні. Прычыны, якія яе выклікалі, былі ўсклад-нены Першай сусветнай вайной, што распачалася ў 1914 г.

Пачатак Лютаўскай  рэвалюцыі паклалі масавыя выступ-ленні  рабочых у Петраградзе. На іх бок  сталі пераходзіць сал-даты. 2 сакавіка 1917 г. цар Мікалай II адрокся ад прастола. Царскае самадзяржаўе было звергнута. Ствараліся новыя органы буржуазнай улады. У Петраградзе яны былі прад-стаўлены Часовым уродам. Свае паўнамоцтвы яго міністры ажыццяўлялі да выбараўУстаноўчага сходу — будучага парламента Расіі. Ён павінен быў вырашыць пытанні аб зямлі, аб вайне і міры, нацыянальнае пытанне.Па прыкладзе Петраграда ў гарадах і мястэчках Беларусі ствараліся органы рэвалюцыйна-дэмакратычнай улады — Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў. У Расіі ўзнікла свое-асаблівае становішча, якое атрымала назву двоеўладдзе: з аднаго боку — рэвалюцыйна-дэмакратычная ўлада пралета-рыяту і сялянства ў выглядзе Саветаў, а з другога — улада буржуазіі ў выглядзе «грамадскіх камітэтаў парадку». Своеасаблівасцю палітычнага становішча стала падтрымка Саветамі дзейнасці камітэтаў. Праваднікамі такой палітыкі з'яўляліся меншавікі — палітычны напрамак у РСДРП, які падтрымаў буржуазную ўладу, і эсэры. Прадстаўнікі эсэраў, меншавікоў, бундаўцаў складалі большасць у Саветах рабочых і салдацкіх дэпутатаў. Падобнае становішча, якое харак-тарызуецца як двоеўладдзе, узнікла ў арміях Заходняга фронту, што размяшчаліся на тэрыторыі Беларусі.Пасля перамогі Лютаўскай рэвалюцыі Беларуская са-цыялістычная грамада прыкладала намаганні да вырашэння нацыянальнага пытання. У сакавіку 1917 г. у Мінску адбыўся з'езд прадстаўнікоў беларускіх нацыянальных арганізацый. Па нацыянальным пытанні з'езд выказаўся за дзяржаўна-тэрытарыяльную аўтаномію (самастойнасць) Беларусі ў складзе Расійскай дэмакратычнай рэспублікі. Вышэйшым органам мясцовай улады павінна была стаць Беларуская краевая рада. Да выбараў Рады з'езд аб'явіў сябе вышэйшай краёвай уладай, а сваім выканаўчым органам —Беларускі нацьшнальны камітэт. БНК правёў перамовы з Часовым урадам аб прызнанні яго ўрадавай структурай на тэрыторыі Беларусь Але Часовы ўрад, які стаяў на пазіцыях адзінай і непадзельнай Расіі, лічыў, што гэта пытанне можа вырашыць толькі Устаноўчы сход. Такім чынам, нацыяналь -нае пытанне для Беларусі заставалася нявырашаным.

№2. 1. Важнае значэнне ў культурна-нацыянальным адраджэнні сучаснай Беларусі мела стварэнне спрыяльных умоў для развіцця беларускай мовы. У студзені 1990 г. быў пры-няты Закон «Аб мовах у БССР», які ўстанавіў, што дзяр-жаўнай мовай Беларусі з'яўляецца беларуская мова. Разам з тым Закон прадугледжваў права свабоднага карыстання рускай мовай як мовай міжнацыянальных зносін, свабод-нае развіццё і ўжыванне іншых нацыянальных моў. На ўсе-беларускі рэферэндум у 1995 г. было вынесена пытанне аб статусе рускай мовы ў Беларусь Большасць насельніцтва выказалася за наданне роўных правоў беларускай і рускай мовам. Палажэнне аб існаванні дзвюхраўнапраўных дзяр-жаўных моў у рэспубліцы замацавана ў Канстытуцыі Рэс-публікі Беларусь.Непасрэдна да Закона аб мовах далучаецца Закон аб аду-кацыі, прыняты ў 1991 г. Няпоўная сярэдняя адукацыя з'яў-ляецца сёння ўсеагульнай у Рэспубліцы Беларусь.

2. Развіццё літаратуры  і мастацтва на рубяжы 80—90-х гг. XX ст. было звязана з зацвярджэннем агульначалавечых каш- тоўнасцей. Беларускія пісьменнікі звярнуліся да тэмы гісторыі беларускага народа. Раман Леаніда Дайнекі «Меч князя Вячкі» прысвечаны часам Полацкага княства, якое паўстала на шляху заваёўнікаў-крыжакоў. Полацкі князь Усяслаў Чара-дзей — галоўны герой рамана «След ваўкалака». Аднаўлен-ню гістарычнай памяці народа садзейнічаюць літаратурныя творы Уладзіміра Арлова, які прысвяціў сваю дзейнасць ас-вятленню гісторыі Полаччыны. Заслужанай папулярнасцю карыстаюцца творы Кастуся Тарасава «Памяць пра легенды», «Пагоня на Грунвальд», «Тры жыцця Рагнеды». На шырокім гістарычным фоне, з улікам агульначалавечых каш-тоўнасцей, разглядаецца лес беларускага народа ў XX ст. у аповесцях Васіля Быкова «Сцюжа», «Сцяна».Да тэмы сучаснасці, у тым ліку Чарнобыля, звярнуўся Іван Шамякін. Выйшлі яго раман «Злая зорка», аповесці «Ахвя-ры», «Сатанінскі тур». Асобае месца ў беларускай літаратуры займае творчасць лаўрэата прэстыжных літаратурных прэмій «Еўрапейскае ўзаемаразуменне», «Гонар і годнасць у літаратуры» Святп-ланы Алексіевгч.Сусветную вядомасць атрымалі яе творы «У вайны не жаночы твар», «Цынкавыя хлопчыкі», «Чарно-быльская малітва — хроніка будучыні». Міжнародны біяграфічны інстытут узнагародзіў медалямі «Залаты дыск» і «Чалавек года — 94» беларускага мастака Гаўрылу Вашчанку, у знак прызнання яго дасягненняў і лідэр-стваў сусветным мастацтве. Ён аўтар шэрагу партрэтаў гіста-рычных дзеячаў і асоб культуры, у тым ліку трыпціха, прыс-вечанага паўстанню К. Каліноўскага.У цэнтры творчасці народнага мастака Беларусі Міхаіла Савіцкага — чарнобыльская трагедыя, якая знайшла адлю-страванне ў цыкле карцін. У іх ліку — «Чарнобыльская мадонна». Мастаком Аляксандрам Кішчанкам у 1995 г. створаны «Габелен стагоддзя», які адлюстроўвае найбольш вядомых палітычных дзеячаў XX ст. Яго габелен «Чарнобыль» зна-ходзіцца ў будынку ААН у Нью-Йорку. У 1997 г. на сцэне Нацыянальнага тэатра імя Янкі Купа-лы адбылася прэм'ера п'есы Аляксея Дударава «Князь Вітаўт», якая распавядае аб складаным гістарычным лесе беларускага народа. 3 1990 г. ідзе опера кампазітара Уладзіміра Солтана «Дзікае паляванне караля Стаха». Старонкі гісто-рыі Полацкага княства сталі сюжэтам беларускага балета «Страсці (Рагнеда)», які пастаўленыВалянцінам Елізар'е-въш. Балет прызнаны ў 1995 г. лепшым у свеце па сваёй харэ-аграфіі.У апошнія гады створаны скульптурныя помнікі выдаўцу першай на тэрыторыі Беларусі друкаванай на беларускай мове кнігі С. Буднаму ў Нясвіжы, беларускаму пісьменніку XII ст. Кірылу Тураўскаму ў старажытным Тураве, паэту — ураджэнцу Беларусі А. Міцкевічу ў Навагрудку, беларускаму першадрукару Ф. Скарыне і Ефрасінні Полацкай на іх радзіме ў Полацку. На узор заходнееўрапейскіх універсітэ-таў дворык Беларускага дзяржаўнага універсітэта ўпры-гожылі помнікі Ефрасінні Полацкай і Кірылы Тураўскага, М, Гусоўскага і Ф. Скарыны, С Буднагаі В. Цяпінскага. Брэсцкім майстрам Мікалаем Кузьмічом адноўлена хрыс-ціянская святыня, страчаная ў гады Вялікай Айчыннай вай-ны, — крыж Ефрасінні Полацкай.