Жеке табыс салығы

 

      Табыс салығын салу бағытының дамуы салыќ шкаласының ќысќыруына, салыќтың максималды деңгейінің төмендеуіне, салыќ салу минимумының көбеюіне және сонымен ќатар салыќтыќ жеңілдіктердің төмендеуіне алын келеді. Америка Штаттарында ќолданылатын жеке табыс салығының ставкалары төмендегі кестеде келтірілген /6 кесте/. 

      Америка Ќұрама Штаттағы табысќа салынатын салыќ ставкалары 
 

     

      Америка  Ќұрама  Штаттарындағы табысќа  салынатын  салыќ ставкаларының мөлшері мына кестеде көрсетілген /7 кесте/.

Төмендегі кестеде Америка федералді бюджетінің 1980 жылдардағы табыс динамикасы келтірілген /8 кесте/. 

Америка Ќұрама Штат федеральді бюджетінің 80-жылдардағы

табыс динамикасы,   (млрд.дол).

         

Германияда  салыќ салу ерекшеліктері: 

      Германияның салыќ түрлерінің ішіндегі негізгілері: жеке тұлғалар табысына салыќ салу, корпорадилыќ табыс салығы, мүлік салығы, жер салығы, акция. Бұл мемлекетте ірі салыќ көздері 2 немесе 3 бюджетті ќұрайды. Мемлекетгің негізгі көзі болып табылатын жеке тұлғалар табысына салыќ салу келесі тәртіппен бөлінеді: 42,5%-зы сәйкес жердің бюджетіне, 42,5%-зы федеральді бюджетке, 15%-зы жергілікті бюджетке түседі. Германияда салыќ түсімдері 1995 жылы былай бөлінді: федеральді бюджетке-379 млрд марка, жергілікті бюджетке-97,3 млрд марка, жерлер бюджетіне -269 млрд марка Еуропалыќ бірлестікке-40,7 млрд марка /8/.

      Франция елінің салыќ салу ерекшеліктері: 

Франция мемлекетгік бюджетінің ќұрылымы 

 

Францияның салыќтары 3 үлкен топќа бөлуге болады:

1) табыс  салыќтары (табыс алынатын мезетте салынатын салыќ түрі).

2) тұтынуға салыќтар ( табыс жаратылу бойында салынатын салыќ түрі).

3. капиталға салыќ ( меншіктен алынатын салыќ түрі).

      Табыс салығының ішінде жеке табыс салығы ерекше орында. Оның Франдия мемлекеті бюджетіңдегі үлес салмағы-18%. Бұл салыќ түрі алдыңғы ќаржы жылы негізіңде жыл басында декларадияланатын табысынан жыл сайын алынып отырады. Салыќ салуға фискальді бірлік алынады- жұбайлардың жанұясы және олардың асырауындағы тұлға.

     Табыс негізіне 1 жыл ішінде алынатын барлыќ түсімдер жатады: жалаќы, сыйаќылар, зейнетаќы, рента, жылжымалы мүліктен алынатын табыс салығы, жер иеленуден алынатын табыс, бағалы ќағаздар операдиясынан табыс. Жеке табыс салығы прогрессивті сипатќа ие.  Оның ставкасы 0-56,8% аралығында. 18.140 франкіден аспайтын табысќа салыќ салынбайды. Максимальді ставка табыстары 246.770 франкіден асатын табыстарға ќолданылады. 90-шы жылдары жеке табыс салығы салыќ сипаты бар әлеуметтік есептеулермен толыќтырылды. Есептеудің ставкасы-1% /2/. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Екінші  бөлім ТӨЛЕМ КӨЗІНЕН САЛЫҚ  САЛЫНБАЙТЫН ТАБЫСТАРҒА САЛЫҚТАРДЫ ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ РӘСІМДЕУ ӘДІСТЕРІ  

2.1 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының ставкасы мен салық жеңілдіктері  

   Салық төлеушінің салық жылы ішіндегі салық салынатын табыстарына мынадай ставкалар бойынша салық салынады:

1. Салық төлеушінің салық жылы ішіндегі салық салынатын табыстарына 10 пайыз ставка бойынша салық салынуға тиіс. 
2. Қызметкерлердің ҚР тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңында белгіленген, жылан ең төменгі жалақының 12 еселенген мөлшерінен аспайтын жалақысының төлем көздерінен салық салынатын кірістеріне, қызметкердерлердің тоқсан ішіндегі орташа айлық кірісі ең төменгі жалақы мөлшерінен аспайтын жағдайда «0» ставка бойынша;
3. Дивиденттер, сыйақылар (жинақтаушы сақтандыру шарты бойынша сыйақыларды қоспаған) мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15 пайыздақ ставка бойынша;
4. Адвокаттардың және нотариустаржың табыстарын 10 пайыздық ставка бойынша.

Салық жеңілдктері

  Салық жеңілдіктері екі топқа бөлінеді:

• стандартты
• стандартты емес

Стандартты  салық жеңілдіктеріне салық төлеушінің өзіне және асырауындағы адамдарға, сондай-ақ мүгедектерге, қарт адамдарға  берілетін салық салынбайтын минимумды жатқызу болады.

      Жалпы стандартты салық жеңілдіктердің мынадай түрлері бар:

• негізгі, яғни салық төлеушінің табысы мөлшеріне тәулесіз өзіне салық жеңілдігінің берілуі. Бұған салық салынбайтын минимумды жатқызуға болады;
• отбасы жағдайына байланысты жеңілдіктердің берілуі, «отбасылық төмендетілу»  деп аталады;
• асырауындағы адамдарға берілетін салаық төмендетулері.

      Кейбір  мемлекеттерді жеңілдік балаларға  берілетін салық төмендетулерінің орнына балаларға берілетін жәрдемақы  сомасын қосылып беріледі.

      Стандартты  емес салық жеңілдіктерінің стандартты салық жеңілдіктерінен айрмашылығы – оның салық төлеушінің нақты жұмсаған шығындарымен байланысты болуында.

      Салық шегерімдер      

1. Ќызметкердiң  төлем көзiнен салыќ салынатын  табысын аныќтау кезiнде салыќ  жылы iшiндегi әрбiр ай үшiн шегерiмге  мыналар жатќызылады:      

1) Ќазаќстан  Республикасының заң актiсiнде  табысты есептеудiң тиiстi айға  белгiленген бiр айлыќ есептiк  көрсеткiш мөлшерiндегi сома;      

2) асырауындағы  адам пайда болған айдан бастап  ќызметкердiң асырауындағы отбасының  әрбiр мүшесiне айлыќ есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi сома. Аталған шегерiмдер бiр салыќ төлеушiнiң табысына - отбасы мүшесiне ќолданылады.      

 Бiрге  тұратын және ортаќ шаруашылыќ  жүргiзетiн ерлi-зайыптылар, балалары  мен ата-анасы (оның iшiнде уаќытша  болмағандар) отбасы деп танылады.      

 Асырауындағы  адам, салыќ төлеушiнiң табысы  есебiнен өмiр сүретiн және айына  бiр айлыќ есептiк көрсеткiш  мөлшерiнен асатын жеке табыс  көзi жоќ, салыќ төлеушiнің отбасы  мүшесi;      

3) жинаќтаушы  зейнетаќы ќорларына Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде төленетiн мiндеттi зейнетаќы жарналары.     

4) Ќазаќстан  Республикасының тиiстi ќаржы жылына  арналған республикалыќ бюджет  туралы заңында айлыќ есептiк  көрсеткiштiң 10 еселенген сомасынан  аспайтын мөлшерде өз пайдасына енгiзген ерiктi зейнетаќы жарналары.      

5) (алынып  тасталды)     

6) жеке  тұлғаның жинаќтаушы саќтандыру  шарттары бойынша өз пайдасына  енгiзетiн саќтандыру сыйлыќаќылары;      

7) тұрғын  үй ќұрылыс жинаќ банктерiнде  Ќазаќстан Республикасының резидентi - жеке тұлға Ќазаќстан Республикасының аумағында тұрғын үйдi жөндеу, салу немесе сатып алу үшiн алған тұрғын үй ќарыздары бойынша сыйаќыны өтеуге бағытталған сомалар.     

1-1. Жарты  айдан аз жұмыс iстеген ќызметкердің  төлем көзiнен салыќ салынатын табысын айќындау кезiнде, осы баптың 1-тармағының 1) және 2) тармаќшаларына сәйкес, тиiстi ќаржы жылына арналған республикалыќ бюджет туралы заңда белгiленген айлыќ есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi шегерiмдер жүргiзiлмейдi.     

2. Салыќ  төлеушiге осы баптың 1-тармағыныѕ 1), 2) және 4) тармаќшаларына сәйкес шегерiм жасау ќұќығы өзi берген өтiнiштің және салыќ төлеушi табыс еткен растаушы ќұжаттардың (асырауындағыларға) негiзiнде жұмыс берушiлердің бiрiнен алатын табыстары бойынша берiледi. 

     Ќазаќстан Республикасының резиденттерi болып табылатын шетелдiк азаматтар мен азаматтығы жоќ адамдар табыстарының жекелеген түрлерiнен жеке табыс салығын есептеу  төлеу тәртiбi       

1. Ќазаќстан  Республикасының резиденттерi болып  табылатын шетелдiк азаматтар  мен азаматтығы жоќ адамдардың табыстарынан жеке табыс салығын есептеудi, төлеудi, сондай-аќ салыќ есептілігiн берудi салыќ агентi көзделген шарттар орындалған жағдайда, белгiленген салыќ шегерiмдерiн ескере отырып, сәйкес жүргiзедi.     

2. шарттар  орындалмаған кезде резидент жеке тұлғалардың табыстарынан жеке табыс салығын есептеудi, ұстауды және төлеудi салыќ агентi сәйкес жүргiзедi.     

3. Салыќ  агентi резидент жеке тұлғалардың  табыстарынан жеке табыс салығын  есептеудi, ұстауды және төлеудi жүргiзуге  ќұќылы.     

4. Жеке  табыс салығын есептеудің және  төлеудiң таңдап алынған тәртiбi  салыќ кезенiнiң iшiнде өзгермейтін  болуға тиіс.

Салыќ есептiлiгiн  табыс ету     

 Салыќ  агенттерi төлем көзiнен табыс салығын ұстап ќалу жөнiнде мiндеттеме туындаған есептi тоќсаннан кейiнгi айдың 15-iнен кешiктiрмей, тiркелген жерi бойынша салыќ органдарына төлем көзiнен алынған табыс салығы жөнiнде тоќсан сайын есеп-ќисапты табыс етуге мiндеттi.

Жеке  табыс салығы бойынша декларация табыс ету мерзімі.

1. ҚР-ның  сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заң актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда жеке табыс салығы бойынша декларация есепке тіркелген орны бойынша салық органына салық жылының кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірілмей табыс етіледі.