Жеке табыс салығы

2. Ќолма-ќол  және (нeмece) ќолма-ќол емес нысандарда  аќша, бағалы ќағаздар, ќатысу үлесiн,  тауарлар, мүлiк беру, жұмыстар орындау,  ќызметтер көрсету, табыс алушы  peзидент еместiң борышты талап етуін Ќазаќстан Республикасындағы көздерден резидент еместiң алдындағы табыстарды түлеу жөнiндегi берешектi өтеу есебiне жүргiзiлетiн есептен шығару немесе есепке алу табысты төлеу деп түсініледi.      

3. Төлем  көзiнен салыќ салуға мыналар:       

1) Ќазаќстан Республикасының аумағына сыртќы сауда операциялары бойынша тауарларды жеткiзумен байланысты төлемдер;      

2) резидент  банктердің корреспонденттiк шоттарын  ашуға және жүргiзуге, олар бойынша  есеп айырысуларды жүзеге асыруға,  сондай-аќ халыќаралыќ төлем карточкалары арќылы eceп айырысуды жүзеге асыруға байланысты ќызмет көрсетуден түскен табыстар;     

3) бағалы  ќағаздарды өткiзу кезiнде ќұн  өсiмiнен түскен табыстар;      

4) мемлекеттiк  бағалы ќағаздармен және агенттiк  облигацияларымен жүргiзiлген операциялардан түскен табыстар;     

4-1) Алматы  ќаласының өңiрлiк ќаржы орталығыныә  арнайы сауда алаңында сатып  алынған борыштыќ бағалы ќағаздар  бойынша дивидендтер, сыйаќылар;     

5) бiртұтас  ќұбыр жүйесi бойынша Ќазаќстан  Республикасынан тыс жерлерге тасымалданатын шикi мұнай сату ќұнының сапасы бойынша түзетуге байланысты төлемдер;      

6) сатып  алушы-резиденттер борыштыќ бағалы  ќағаздар бойынша оларды сатып  алу кезiнде резидент еместерге  төлеген жинаќталған (есептелген) сыйаќылар сомасы;     

7 резидент  еместiң шартты банк салымдары  бойынша сыйаќылары;     

8) халыќаралыќ  ќаржы лизинг шарттары бойынша  ќаржы лизингіне негізгі ќаражатты  беруден түскен табыстар;     

9) Ќазаќстан  Республикасынан тыс жерлерде, жұмыстарды  орындаудан, ќызметтердi көрсетуден түскен табыстар жатпайды.     

4. Резидент  еместiң өз табыстарын үшiншi тұлғалардың  және (немесе) басќа мемлекеттердегi өз бөлiмшелерiнiң пайдасына жұмсауына  ќарамастан, резидент еместiң табыстарына  төлем көзiнен салыќ салынады.      

5. Борыштыќ бағалы ќағаздар бойынша сыйаќылардан төлем көзiнен табыс салығын есептеу мен ұстаудың тәртiбiн уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi.      

6. Мемлекеттiк  бюджетке төлем көзiнен табыс  салығын есептеу, ұстап ќалу  және төлеу бойынша мiндет пен  жауапкершiлiк табыстарды төлеушi тұлғаға (соның iшiнде Ќазаќстан Республикасындағы тұраќты мекеме арќылы ќызметiн жүзеге асыратын резидент емес) жүктеледi. Осындай тұлға салыќ агентi болып танылады.      

 Егер  резидент еместiң ќызмет кезеңi  тұраќты мекеме ќұру үшiн белгiленген мерзiмнен асып кетсе, ол Ќазаќстан Республикасында ќызмет атќара бастаған кезден бастап салыќ агентi болып танылады.     

6-1. Депозитарлыќ  ќолхаттар бойынша табыстар төлеудiң көзi осындай депозитарлыќ ќолхаттардың базалыќ активiнiң эмитентi болып табылады.     

7. Төлем  көзiнен табыс салығы табыс  төлеудi жүзеге асырудың нысаны  мен орнына ќарамастан ұсталады. 

1.3 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері

      Жеке  тұлғаларды жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша   табысына   сақтандыру   ұйымдары   жүзеге   асыратын сақтандыру төлемдері сомасыны сақтандыру сый  ақыларыны соммасынан асып кеткен соммасы да жатады. Төлем көзінен  салық салынбайтын табыстар:

1.  мүліктік табыс.

2.  жеке кәсіпкерді салық салынатын  табысы.

3.  адвокаттар мен жеке нотариустарды  табысы. Мынандай резидент жеке  тұлғаларға:

1.  арнайы салық режимдерін қолданатындары  қоспағанда, жеке кәсіпкерлер.

2.  резидент    болып   табылатын   және   табысты    Қазақстан Республикасындаы     төлем     көзінен     жеке     табыс     салығы салынбайтын     қызметті     жүзеге     асырудан     алатын     шет мемлекеттерді азаматтары мен азаматтығы мен азаматтығы жоқ адамдар жеке табыс салыын аванстық төлемдері енгізу арқылы төлейді.

      Салық төлеуші енгізілген аванстық төлемдерді есептей отырып, салық жылыны қорытындысы  бойынша жеке табыс салығын төлеуді  жеке табыс салыы бойынша декларацияны тапсыру үшін белгіленген мерзімнен  кейін 10 жүмыс күнінен кешіктірмей жүзеге асырады.

      Салық төлеушіні мүліктік табысына жататындар:

1.  1 жылдан аз уақыт меншік құқығында  болан жылжымайтын мүлік.

2.  бағалы қағаздарды , сондай-ақ заңды  тұлғадағы қатысу үлесі.

3.  қымбат бағалы тастар мен қымбат  бағалы металдарды, олардан жасалан зергерлік бұйымдары және құрамында қымбат бағалы тастар мен қымбат бағалы металдар бар басқа за заттарды, содай-ақ    өнер    туындыларымен    антикварианнтарды    сату кезіндегі оларды құныны өсімі.

     Мүлікті сату құны мен бағалау құны арасындаы, бірақ оны сатып алу қүннан кем болмайтын оқ айырма, мүлікті жала беруден алынан табыс жатады.

     Заң көмегімен, нотариаттық қызметті жүзеге асырудан түскен табыстардық барлық түрлері, сондай-ақ қорау мен өкілдікке байланысты шығыстардық орнын толтырудан алынан соммалар адвокаттар мен жеке нотариустардық табысы болып табылады. Адвокаттар мен жеке нотариустарды табыстары бойынша жеке табыс салығының 10% - тік ставкамен салық салынады. Есепті ай үшін жеке табыс салығыны сомасы есепті айдан кейінгі айдық 5-інен кешіктірмей төленуге тиіс.

     Төлем көзінен салық салынбайтын басқа  табыстарына Қазақстан Республикасынық  шегінен тыс жерлерінен алынан табыстар жатады.

      Жеке  табыс салығы бойынша декларация: Жеке табыс салығы

      1. Төлем көзінен салық салынбайтын  табыстары барлар тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін құрылыс материалдарын сатып алуды қоспағанда, салық жылында 2004 айлық есептік көрсеткіштен жоғары соммаға сатып алуды іске асырғандар.

      3. Қазақстан Республикасыны шегінен  тыс жерлерден табыстар алатын  жеке тұлғалар.

      4.  Қазақстан  Республикасыны  шегінен   тыс  жерлердегі  шетел банктеріндегі  шоттарда ақшасы бар жеке тұлғалар.

      5.  Қазақстан  Республикасыны  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы күрес туралы  заң актілеріне сәйкес декларация  беру жөніндегі міндеттеме жүктелген адамдар.

      6.  Қазақстан   Республикасының   Парламентінің   депуттаттары, судьялары табыс етеді.

     Жеке  табыс салығы бойынша декларация табыс ету мерзімдері: Қазақстан  Республикасыны сыбайлас жемқорлыққа  қарсы күрес туралы заң актілерінде  көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша декларацияны есепке тіркелген орны бойынша салық органына салық жырлынан кейінгі жылдық 31 наурызынан кешіктірмей табыс етеді.  Арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер арнаулы салық режимі қолданылатын қызметінен түскен табыстарынан жеке табыс салығы бойынша декларация табыс етпейді. Қазақстан Республикасыны шегінен тыс жерлерде төленген жеке табыс салыынын сомалары салық төлеу кезінде есепке жатқызылады /5/.

     Жеке  табыс салығымен салық салу объеткілері: 1. төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығы — жұмысшыны табысы шегірім соммасына кемітілген материалды, әлеуметтік игіліктер немесе басқада материалды көмек ретіндегі натуралды немесе ақшалай түрде жұмыс берушіні төлейтін табыстары. Натуралды түрдегі табыс қайтарымсыз негізде жұмысшыны өз мүддесіне көрсетілетін қосылан құн салығы мен акциз құнын аландағы тауарлардық (жұмыс қызметтерді) құны.  Материалды пайда түріндегі табыс өз құрамына мыналарды: жұмыскермен өткізілетін тауар құны мен сол тауарларды өзіндік құны арасындаы теріс айырма, жұмыс берушіні шешімі бойынша жұмыскерді оны алдындағы қарыздарын немесе міндеттемелерін жою, өз жүмыскерлерін мүліктік сақтандыру бойынша сақтандыру сыйақыларына кеткен жұмыс берушіні шығындары, өз іс-әрекетімен байланысты емес жұмысшының шығыстарын жабуға кеткен шығындары, бірлік төлемдерден табыс-азаматтардық құқықтық сипаттаы келісім жасасу бойынша салық төлемдерініқ табысы, ұтыс, сыйақы, дивиденттер түріндегі табыстар - Қазақстан Республикасыны Ұлттық Банктіқ лицензиясы негізінде банктік іс-әрекеттерден бөлек түрлерін жүзеге асыратын салымдар бойынша сыйақыларды қоспағанда жеке тұлаға дивидент, сыйақы, ұтыс түрінде төленетін төлемдер, стипендия түріндегі табыстар-білім беру ұйымдарында оқитындара және мәдениет - ғылым, бұқаралық ақпарат құралдарында әрекет етушілерге төленуге тиіс төлемдер, жинақтаушы сақтандыру келісімі бойынша табыстар — ұлттық зейнетақы қорына зейнетақы төлемдері есебінен, жұмыс берушілерді құралдары есебінен төленген сақтандыру сыйақылары, сақтандыру органдарымен жүзеге асырылатын сақтандыру төлемдері.

      2) төлем көзінен салық салынбайтын  жеке табыс салығы- мүліктік табыс-кәсіпкерлік  іс-әрекетте қолданылмайтын мүліктерді  өткізуден алынған құн өсімі  (өткізу қүны мен бағалану құны  арасындағы оң айырма), жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы-жылдық жиынтық табыс пен шегерім арасындағы айырма, жеке нотариустар мен адвокаттардың табысы- нотариустық әрекетаен заңды көмек көрсеткені үшін төлемдерін қорғау жұмысымен байланысты шығындарды қосқандағы барлық адвокаттық және нотариустық іс-әрекеттен алынған табыстар, басқаға табыстар-Қазақстан Республикасы тыс жерлерде жөне жоғарыда айтылған табыстардан басқа табыс түрлері.

     Коэффициенттерді  есептеу мәні- жалақы өсуімен байланысты пайыздар айлық жалақы арасындағы тәуелділіктердің орнауы. Жеке тұлғалардан салықтарды сипаттағанда оның бөлінбейтін құрамы «салық жеңілдіктерін» айтып кету қажет. Бұл жеңілдіктер салық төлеушінің салық соммасын төмен детеді немесе оның төлеу төмдеттемелерінен босатады.  Салық жеңілдіктері мен ерекшеліктері:

      1)  салыќ салынатын кірістің мөлшерінен төмендететін жеңілдіктер-банк несиелерін өтеуге арналған жене өндірістік бағытта капитал салымдарын ќаржылаңдыруға бағытталған кәсіпорын шығындары, үй ќұрылыстарын       ќаржыландыруға     шығындар,    ќайырымдылыќ маќсаттарға салым шығындары, баланста тұрған денсаулыќ саќтау, халыќтың   білім   беру,   мәдениет,   спорт   объектілерді   ұстап   тұру шығындары,    ғылыми    зерттеу    және    тәжірибе    конструкторлыќ жұмыстарға бағытталған шығындар, сайлау ќорларына ерікті түрде берілетін сыйлар шығындары, әлеуметтік саланы дамытуға кеткен шығындар.

      2)  шығындардың     одаќ     меншігіндегі     кәсіпорынға     арналған жеңілдіктер-осы    Одаќтың    жарғылыќ    әрекетін    жүзеге    асыруға бағытталған табыс соммасына кемітілген салыќ салынатын табыстар.

      3) зиян шегудегі кәсіпорынға арналған жеңілдіктер-салыќ салынудан босатылған   табыс   зиян   соммасы   келесі   бекітілген   мерзімге   тең үлестермен бөлінеді.

      4) ќосымша жеңілдіктер-салыќ төлем  соммасы  шегінде  арнайы салыќ төлеушілер категориясына салалыќ немесе іс-әрекет түрлері бойынша    аймаќ,     ќала,     облыс    территориясында    орналасќан кәсіпорынның төлеушілері. 

1.4  Шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы ерекшеліктері

      Дамыған Батыс Еуропа елдерінде салыќ жүйесі Америка Ќұрама Штаттарындағы секілді сан алуан. Мұнда федерадия немесе жалпы мемлекеттік салыќтар, аймаќтардың салыќтары (жерлер, провиндиялар салығы), жергілікті салыќтар әрекет етуде. Еуропада салыќ салу деңгейі Солтүстік Америкаға ќарағанда жоғары. Міндетті аударымдардың үлестік салмағы жалпы ішкі өнімге ќатынасыңда Америкада-30%, Канадада-31-34%, Германияда-37-38%.

      Франция, Австрия, Дания, Бельгия, Нидерланды, Швецияда-40%-дан  жоғары. Америкада жергілікті салыќтар жер бюджетінің негізін ќұрайды және федералды немесе штатты бюджеттерден субвенция, дотациямен ќосымшаланады. Еуропа елдеріңде негізгі салыќтар, яғни федеративті салыќтар барлыќ деңгейлі банктер арасында заңды түрде бөлінеді. Бұл әсіресе Германия салыќ жүйесінде айќын кәрініс табады.

Жапония елінің салық салу ерекшеліктері:

      Жапонияның салыќ салу жүйесі Америка Ќұрама Штаттарынан және Батыс Еуропалыќ елдерден арнайы ерекшеліетері бар: Жапонияда мемлекетік және жергілікті салыќтар әрекет етеді. Мұндағы салыќ үсімдерінің 64%-ы мемлекеттік салыќтар, ал ќалған бөлігін жергілікті салыќтар ќұрайды. Кейін салыќ ќұралдарының едәуір бөлігі Жапонияның мемлекеттік бюджетіне мемлекеттік салыќтарын жергілікті бюджетке аудару арќылы ќайта бөлініске түседі. Елде өзінің жеке дара бюджеті бар 3.045 ќала, ауыл, аймаќтарды біріктіретін 47 префектура бар. Салыќ бәлінісі олардың жиналуының айналы көрінісі болып табылады: ќаржы ресурстарының 64 %-ы жергілікті ќұралдар секілді, ал ќалған ќұралдар жалпы мемлекеттік ќызметті жүзеге асыруды ќамтуға арналады.