Нарық қатынастары жағдайында жеке басты сақтандыру Жүйесінің дамуы

      “автокөлік  құралдарын сақтандыру” класы – 4,1% (321,8 млн. теңге).

      2008 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша, өткен есепті күндермен салыстырғанда, үлесіне жиынтық сақтандыру сыйлықақыларының 75,5%-і келетін сақтандыру сыйлықақыларын жинау бойынша негізгі 5 сақтандыру компаниялары-көшбасшыларының арасында бірқатар өзгерістер байқалды. Олардың ішінде: "Еуразия" СК” АҚ-ы - 47,5%,   “ЭйАйДжи Қазақстан” ЖАҚ-ы – 10,6%, “Лондон-Алматы” СК” БК АҚ–ы –8,3%, "Казкоммерц-Полис"  СК” ААҚ-ы - 4,8%, "Мұнай сақтандыру компаниясы" ААҚ-ы - 4,3%.  

      Есепті  күнге «жалпы сақтандыру» саласы бойынша қызметті жүзеге асыратын Қазақстан  Республикасы резидент еместерінің  қатысуымен сақтандыру ұйымдарының  жиынтық төленген жарғылық капиталы «жалпы сақтандыру» саласы бойынша қызметті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының сақтандыру ұйымдарының жиынтық төленген жарғылық капиталының 9,9%-і болды. «Өмірді сақтандыру» саласы бойынша қызметті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы резидент еместерінің қатысуымен сақтандыру ұйымдарының жиынтық төленген жарғылық капиталы «жалпы сақтандыру» және «өмірді сақтандыру» саласы бойынша қызметті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының сақтандыру ұйымдарының жиынтық төленген жарғылық капиталының 1,0%-ін  құрайды.

        Ағымдағы жылдың қаңтар айында сақтандыру сыйлықақыларының жиынтық көлемі 7 827,7. теңгені құрайды,  бұл 2008 жылда жиналған көлемнен 90,6%-ке көп.

5 кесте  - Сақтандыру сыйлықақысының түсімі

млн.теңге 

6 кесте  - Сақтандыру компанияларында  өмірді  сақтандыру бойынша жасалған   сақтандыру  төлемдері

        Кесте мәліметтерінен көріп  отырғанымыздай   өмірді  сақтандыру  саласы  бойынша Қазақстан Республикасында сақтандыру(қайта  сақтандыру) ұйымдарының саны 2007 жылы 41 және 2008 жылы 44  болса,ол  көрсеткіш 2009 жылы  39 –ға дейін қысқарған.  Берілген мәліметтер бойынша «АТФ Полис «СК» АҚ, «Валют-Транзит-Полис «СК» АҚ, «Валют-Транзит Life» ӨСК АҚ және "Чешска поиштовна" АҚ  ЕК Қазақстан Чех сақтандыру компаниясы - ӨС" АҚ компаниялары  2007-2009  жылдар аралыгында өз  қызметтерін тоқтатқан. Жалпы алғанда   соңғы 3 жыл ішінде   өмірді  сақатандыру компанияларының көбісінде тұрақты өсу байқалады. Мысал келтіретін  болса, өз қызметін  атқаруымен және де даму темпінің  жылдамдығымен елеулі  жетістіктерге   жеткен  бірнещше  сақтандыру  ұйымдарын  атап  көрсетуге  болады.Осы  ұйымдардың  ішінде  ең  көзге  түсетін  компания  "Халык-Life" ӨСК" АҚ болып  табылады. Бұл  компанияның  2007 ж төлемдері 10404 мың  теңгені құраса, бұл  көрсеткіш 2009 ж 449143 мың теңгеге жеткен. Осыған байланысты сол жылдар  аралығындағы  өсімі 4217% құрады.   Келесі  орынды  "PREMIER САҚТАНДЫРУ" АҚ иеленеді. Оның 2007ж төлемдері 783 мың т.  болса,2009ж ол  көрсеткіш 24693мың т.   дейін жетті, ал  өсімі 3053,6% жетті. Ал 3 орынды "Казкоммерц-Life" ӨСК" АҚ алды. Оның 2007ж төлемдері 34746 мың т. құраса, 2009ж ол  көрсеткіш 281761 мың т. жетті, ал  өсімі 771%  құрады.  Сонымен қатар осы жылдар  ішінде  керісінше сақтандыру  төлемдері төмендеген  компаниялар да жоқ  емес. Олардың  ішінде  ең  алғашқы  орында "ТрансОйл" СК" АҚ тұр. Кестеден  көріп отырғанымыздай  бұл  компанияның  2007ж жүргізген  төлемдері 8057мың т.  болса,  ол  көрсеткіш 2009ж 2074 мың т.  төмендеген, сәйкесінше  осы  жылдар  аралығында   оның  төлемдері 74,2%  төмендеген.  Екінші орынды "Пана Иншуранс" СК" иеленеді. Оның 2007 ж  төлемдері  4 524мың т. болса, ал 2009ж ол   2013 мың т. құрады, яғни компанияның төлемдері 55,5% төмендеген. Ал келесі орындарды Виктория" СК" АҚ,  "АМСГ" СК" АҚ, "Лондон-Алматы" СК" АҚ БК компаниялары өзара бөліскен. Олардың төлемдері сәйкесінше 42,6%, 27,6% және 21%  төмендеген. Өкінішке  орай, бұл берілген тізімде мүлдем  3 жыл бойына да ешқандай   іс  жүргізбеген компаниялар да  бар. Олар: "ЦАСО" СҚ" АҚ,  "Астық сақтандыру компаниясы" АҚ, "Темір Ат" СК" АҚ және т.б  компаниялар  болып  табылады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3.  ҚР САҚТАНДЫРУ  НАРЫҒЫН ДАМЫТУ 

3.1   Жеке басты сақтандырудың  шетелдік тәжірибесі 
 

       Шетелдік тәжірибе ретінде мен еліміздің экономикалық, саяси және басқа да қатынастары бойынша серіктес елдерінің жеке басты сақтандыру нарықтары жайлы айтқым келіп отыр. Негізінен жеке басты сақтандыру екіге бөлінеді:

       1) Өмірді сақтандыру

       2) Денсаулықты сақтандыру

       Денсаулықты сақтандырудың ішінде Ресей Федерациясындағы медициналық сақтандыру туралы айтып өткім келіп отыр.

      Отандық денсаулық сақтау жүйесінде ақша ресурсының түсуі түрінен негізгі екі көзі болады: - бюджеттен және медициналық сақтандыру жолымен.

    Бюджеттен түсетін ақша алдымен мемлекеттік мақсаттағы бағдарламаларды жасау мен оларды іске асыруға, денсаулық сақтау мекемелерінің материалды техникалық базасын жетілдіруге, медициналық көмектің аса қымбат түрлерін өтеуге, әлеуметтік тұрғыдағы мағыналы ауруларды емдейтін мекемелерді қаржыландыруға, жаппай ауыру-індеттері болғанда, стихиялық апаттар, катастрофалар және т. б. Болғанда медициналық көмек көрсетуге жұмсалады.

    Медициналық сақтандырудан түскен ақшаға азаматтарға  сәйкесінше көрсетілген бағдарламалар  мен келісім-шарттарға байланысты көлемді және шарттар бойынша көмектер көрсетіледі.

    Медициналық сақтандырудың мақсаты – сақтандыру жағдайы туған кезде азаматтардың алдын-ала жиналған ақшаларына байланысты медицмналық көмек алуына және профилактикалық  шараларын қаржыландыруға кепілдік беру. Бұл сақтандыру екі түрде іске асады: - міндетті және өзеркіндік.

    Міндетті  медициналық сақтандыру 1993 ж. енгізілген. Бұл сақтандыру қоры мемлекеттік  бағдарламаларға сәйкес, көлемді  және шарттар бойынша барлық азаматтарға  барлығына бірдей мүмкін болатын медициналық және дәрі-дәрмектік көмек көрсетуді қамтамасыз етуге бағыттылған. Міндетті медициналық сақтандырудың базалық бағдарламасы Ресей Федерациясы үкіметімен бекітіледі. Былай келе негізінде бұл бағдарламамен азаматтарға жедел жәрдеммен бірге әуелгі медициналық көмек, амбулаториялық жағдайда қарау мен емдеу, аурулардың алдын алу, және де стационарлық көмек көрсетіледі. Негізгі базалық бағдарламаға жататын аурулар, емдеулер, алдын алулар тізімі Ресей Федерациясы денсаулық сақтау министрлігінде жасалады. Базалық бағдарламаның негізінде мемлекеттік билік органдары және жергіліктік өзін-өзі басқару органдары міндетті медициналық сақтандырудың территориалдық бағдарламаларын жасайды.

    Міндетті  медициналық сақтандырудың негізгі нысандарына: сақтандырылушы, сақтандырушы, медициналық сақтандыру компаниялары, медициналық мекемесі жатады. Сақтандырылушыларға Ресей Федерациясы азаматтары, азаматтығы жоқ тұлғалар, және үнемі Ресейде тұратын шет ел азаматтары жатады. Жұмыс істемейтін (балалар, оқушылар, пенсионерлер) халықты сақтандырушыларға мемлекеттік билік органдары және жергіліктік өзін-өзі басқару органдары жатады, ал Жұмыс істейтін халықты сақтандырушыларға мекемелер және басқа да жұмыс берушілер жатады. Медициналық сақтандыру компаниялары міндетті медициналық сақтандырумен айналысуға құқылы мемлекеттік рұқсаты (лицензиясы) бар заңды тұлғалар болып табылады.

    Сақтандырылушы мен медициналық сақтандыру компаниясының арасындағы қатынас бір жылдан аз емес уақытқа отыратын сақтандыру келісім-шартымен жүзеге асады. Сақтандыру келісім-шарты сақтандыру жағдайы туған кезде міндетті медициналық сақтандыру компаниясының міндеттерін көрсетеді. Сақтандыру жағдайы деп – міндетті медициналық сақтандырудың территориалдық бағдарламада көрсетілгендей медициналық мекемеге сақтандырылушының медициналық көмек сұрап  келуі. Міндетті медициналық сақтандыру келісім-шартқа отырған әр-бір азамат медициналық сақтандыру полисін алады. Ол полис берілген жерінде ғана емес, Ресей Федерациясы территориясының барлық жерінде де күші бар.

    Медициналық мекемелер міндетті медициналық сақтандыру (міндетті медициналық сақтандыру) жүйесінде медициналық сақтандыру компанияларымен келісім-шарт жасасу негізінде жүзеге асырылады. Емдеу-профилактикалық көмегін берудің келісім-шарты (медициналық қызмет көрсету) – бұл медициналық мекеме сақтандырылушы контингентке белгілі көлемде және сапада белгіленген уақытта бекітілген міндетті медициналық сақтандыру бағдарламаның шегінде медициналық көмек көрсету бойынша келісім. Келісім шаттың негізгі бөлігі мекеменің көрсететін қызметтер тізімі болып табылады.

    Міндетті  медициналық сақтандыру жүйесі келесідегідей  тәжірибеде жүзеге асады. Азамат медициналық  көмекті қажет еткенде міндетті медициналық сақтандыру жүйесінде  жұмыс атқаратын емханаға немесе ауруханаға сақтандыру полисін көрсетеді. Егер бұл қызметтер міндетті медициналық сақтандыру территориалдық бағдарламасына енгізілген болса, олар тегін сақтандырылғандарға жатады. Осыдан кейін медициналық мекеме медициналық сақтандыру компаниясына жасаған қызметтері үшін шот жібереді де, олар сәкесінше тексергеннен кейін оны төлейді. Шотты төлеу сақтандыру компаниясына міндетті медициналық сақтандыру территориалдық қордан келіп түсетін ақшадан төленеді. Сақтандыру компаниясын қаржыландыру көлемі бір сақтандырылушыға есептелінген норматив пен сақтандырылушылар санына байланысты.