Күрделі жұмсалымдар

Екiншi аспект технологиялық инновацияға əсер етумен байланысты. Жаңа технология-лар алдында айтылғандай, ғаламданудың қозғалыстағы күштерiнiң бiрi бола отырып мемле-кеттер арасындағы бəсекенi ұлғайтады.

3.2 Инвестициялық қызметті мемлекеттік реттеу әдістерін жетілдіру

Инвестициялық іс-әрекет әлеуметтік факторларды ескере отатрып реттелінбесе, онда ол жалпы дағдарысқа апаратын негізгі себептердің біреуі болып табылады. Сондықтан да экономиканы, соның ішінде ннвестицияны әлеуметтік тұрғыдан талдап, соның негізінде "әлеуметтік және экономикалық кұрылымдарды қатер қалыптастырып, ескеріп отырғанда ғана дүниежүзілік және аймақтық дағдарыстардан құтылуға болады. Инвестицияның жоғарғы қарқынмен дамуының, жақсы экономикалық көрсеткіштердің халықтың әл-әуқатына тікелей әсері мол. Бұған дәлелді инвестициямен жан-жақты қамтылған батыс аймақтардан көптей көруге болады.

Сонымен, ғаламдану кезінде қызмет саудасының өсуi байқалады, онымен қоса қаржылық, заңды, басқарушылық, ақпараттық жəне халықаралық қатынастар саудасының негiзгi факторына айналатын "көрiнбейтiн" қызметтердiң барлық түрлерi байқалады. Егер 1970 жылы қызмет экспорты тiкелей шетел инвестицияның 1/3 бөлiгiмен байланысты болса, онда қазiргi уақытта бұл үлес 50%-ға дейiн өстi, осылайша əлемдiк нарықта аса маңызды тауар интеллектуалды капитал болып табылады.

Ғаламданудың бiрiншi артықшылығы халықаралық бəсекелестiктiң шиеленiсуiнен шықты. Бəкелестiк жəне рынокты ұлғайту мамандықтарды тереңдету мен халықаралық еңбек бөлiнiсiне əкеледi жəне өндiрiстiң өсуiн тек қана ұлттық емес, əлемдiк деңгейде ынталандырады.

Яғни инвестициялардың тартымды екенін ескере отырып, әлеуметтік саланы, инфрақұрылымды дамытуға бағытталған инвестицияларды тартуды қолға алу керек. Бұл мәселеде, яғни экономиканың әлеуметтік бағыттылы-ғын күшейтуде мемлекеттің ролі ерекше.

Әлеуметтік жобалар тез кайтарымды және де табысты жобаларға жатпайды. Сондықтан да бұл саладағы жобаларды кепілдік беру арқылы, бюджеттен қаржы беру арқылы жүзеге асыру кажет.  

Әлеуметтік жобаларды қаржылаңдырудың бір түрі - ол мемлекеттік несиелендіру. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес органдары тек қана аймақгық парлар бойынша тікелей карызы бар. Осы жоспарларға жергілікті атқарушы оргаңдардың карыз алу негізінде каржжыландыруды көздейтін жобалар қамтылады. Бұл қарыздарға жергілікті бюджет кепілдік береді.

Сонымен қатар шетел инвестициясын әлеуметтік салаға тартудың тағыда бір тиімді әрі озық әдістеріне муниципалдық құнды қағаздар шығару жатады. Инвесторлар үшін көптегсн корпоративтік құнды кағаздардың тиімділігін есксре отырып, мемлекеттік құнды қағаздардың Казақстан кұнды кағаздар нарығын|да инвестициялық белсенділікті арттыратын негізгі тетік екенін атап өткен жөн. Ұзақ мерзімді қаржылардың өтімділігін арттыруды қамтамасыз ету үшін, оның қорына қаражат және басқа да бағалы қағаздар рыногында айналымда жүрген банкілік акцепттерді, коммерциялық кағаздарды, тауарлық-несиелік корпорациялардың брокерлік карыздары мен куәліктерін, орналастырады.

Қазіргі кезде бұл банктерсіз бағалы қағаздарды сату өте қиынға түседі. Көптеген компаниялар инвестициялык банктердің көмегінсіз үзақ мерзімді ақша қаражаттарын ала алмаған болар еді. Кейбір мемлекеттердің қазіргі төжірибесінде мүндай банктер компанияның бағалы қағаздарын орналастырумен айналыепа-сада, компаниялар қүрылып қызмет ете алмайды.

Инвестицияны әлеуметтік салаға тартудың көрсетілген бағыттарынан басқа да істеріне кепілдік қоры, ипотекалық несиелендіру  де инвестицияның тұрақты, уақыт талабына заңдық нысандар кұру жатады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Шетел капиталының құйылуы мен оның мемлекеттің тиімді реттеуі ел экономиксына оң әсерін тигізеді. Инвестиция Қазақстан сияқты экономикалық дамуы орташа және төмен елдердегі жеке сектордың қалыптасуы мен нығаюына ықпал етеді. Бүгінде жеке сектордың негізі болып табылатын орта және шағын кәсіпкерлікті дамыту үшін жақсы жағдайлар жасалуда.

Жеке секторды дамытудың негізігі әдісі шетел инвестициясын тарту және шетел инвестициясына нақты жеңілдіктер ұсыну екендігі белгілі. Осы мақсатта Қазақстан мемлекеті көне заң жобаларын біріктіріп, жалпы инвестиция туралы заңды қабылдады. Бұл заңның енгізілуі қазақстандық инвестиция заңнамасын дамытудың маңызды кезеңі болды. Ол ҚР экономикасына инвестиция, әсіресе шетел капиталын тартудың негізгі құқықтық және экономикалық негізін анықтайды, шетел инвесторларын қорғаудың мемлекеттік кепілдігін бекітеді.

Шетел инвестициясы ішкі инвестицияның дамуы мен өсуіне кепіл болады, ол Қазақстанның әлемдік қаржы нарығына кіруіннің себепшісі бола алады. Дегенмен, Республика экономикасына шетел капиталының келуіне келесілер кедергі келтіреді: экономикалық және шаруашылық жағдайдың тұрақсыздығы, құқықтық базаның жетілмеуі, мемлекет құрылымындағы лоббизм мен коррупция, нарықтық қатынастың жетілмеуі.

Өкінішке орай, инвестициялық ахуалдың жақсаруына қарамастан шетел инвестицияларының қызметін қамтамасыз ететін құқықтық жүйе шетел инвесторларының коррупция мен басшылар қысымынан қорғай алмай отыр.

Шетел тәжірибесін ескере отырып, Қазақстанға қажетті бағыттардың қатарына, саяси және макроэкономикалық жағдайда жақсартудан басқа, келесілер жатқызылуы тиіс:

-   бөлек аудандар мен салаларда шетел инвестицияларына жеңілдіктер мен преференциялар беру;

-   экономикалық және ішкі саудаға тұрақты заңнама қалыптастыру;

-   салық ауыртпалығын төмендету және салық құрылымын төмендету;

-   жерге жеке меншікті енгізу;

-   шетел инвестициясын сақтандыру механизмін қалыптастыру.

Қазақстан өнеркәсіптеріне тікелей шетел инвестицияларын тартудың жалпы заңдылықтарын, теориялық - методологиялық және мемлектік  реттеу мен ұйымдастырушылық мәселелерін  зерттеу нәтижелері төмендегідей тұжырымдар иен ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді:

- шетел инвестицияларын соның ішінде, тікелей инвестицияларды пайдалану қай ел үшін болса да,  объективті қажеттілік екенін ресми түрде тану керек;

- ол, ел экономикасын халықаралық еңбек бөлінісі жүйесіне  кеңінен қатынастырып, мұқтаж салаларға капиталдар келтірудің тиімді жолы;

- тікелей шетел инвестицияларын Қазақстанға тарту экономикалық және техникалқ прогресті жеделдету; өндірістік аппаратты жаңарту мен қайта жарақтандыру; өндірісті ұйымдастырудың үздік әдістерін үйрету; нарықтық  экономиканың талаптарына сай мамандарды дайындаудағы мәселелерді шешуге  көмектеседі;

- бүгінгі күнге дейін ел экономикасына тартылған тікелей инвестициялардың салалық құрылымы бойынша мұнай газ секторына  шоғырлануы, ал аймақтық  аспектілері бойынша сәйкесінше осындай табиғи ресурстар қорына бай аймақтарға тартылуы;

- Инвестициялық  іс - әрекетке қатысты мемлекеттің заң шығару және атқару қызметі мына бағыттарға бейімделуі тиіс:мемлекет инвестициялық  саясаты мемлекеттік бюджеттік қорларды пайдалану арқылы; ішкі несие қорлары мен жеке заңды тұлғалардың өзіндік қаражаттарын тиімді қолдануды ынталандыру арқылы; шетелдік инвестициялар тартумен тиімді пайдалану механизмі арқылы;

Қолданылған Әдебиеттер тізімі:

1.      Назарбаев Н. Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы. –Алматы: 1992.

2.      Назарбаев Н. Ә.  Қазақстан – 2030. – Алматы : «юристь»,  2001.

3.      Указ Президента Республики Казахстан «О нефти» от 28 июня 1995 г. и с изменениями от 11 августа 1999.

4.      Указ Президента «О недрах и недропользовании» от 27 января 1996 г. и с изменениями от 11 августа 1999.

5.      Недра и природные ресурсы: сборник законодательных актов.- Алматы, 2003

6.      Базаков С. Стратегическое планирование: опыт и проблемы. Стратегия развития Казахстана до 2030г. Проблемы и пути их реализации. – Алматы; Казахстан 1998. С.131

7.      100 лет нефтегазовой промышленности Казахстана (история и современность). Под. ред. И. Тасмагамбетова. - Алматы, 1999 г., с. 10;

8.      Глухов В.В., Бахрамов Ю.М. Финансовый менеджмент. – С.-Петербург: Специальная литература, 1995.

9.      Грабовой П. Г. . Риски в современном бизнесе. – М.: Аланс, 1994. -  240c

10. Забелин П.В., Н.К. Моисеева. Основы статегического управления-М. 1998. С.56

11. Идрисов А.Б. и др. Стратегические планирование и анализ эффективности инвестиции. Москва: Филин, 1996. С.37

12. Организация и технология планирование: Лабороторный практикум. Составители: Н.В. Зиньковская. П., и др. – М, 1993. С.67

13. Стратегическое планирование. Под ред. Уткина Э.А. М: Ассоцация авторов и издателей « Тандем» изд. ЭКМОС., 1998. С.73

14. Стратегия развития Казахстана до 2030 г. и пути их реализации. Алматы. Казахстан, 1998. С.84

15. Джарасов С. План и рынок в технологических концепции. А.  Богданова // Экономист, 1995. С.60

16. Макроэкономическое показатели Казахстана // Экономика  Казахстана, 1997. С.56

17. Станиславчик Е. Н. Риск-менеджмент на предприятии. Теория и практика. М.: «Ось-89», 2002. – 80 с.

18. Стоянова Е.С Финансовый менеджмент. Российская практика. – М.: Перспектива, 1995.

19. Чернова Г. В. Практика управления рисками на уровне предприятия. – СПб: Питер, 2000. – 176с

20. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа М: ИНФРА, 1995.

1 Қосымша

Сурет 1 Инвестициялардың түрлері

2 Қосымша

Сурет 2 Қазақстан қалаларына инвестициялардың құйылуы

5

[i]