Бюджетті қалыптастыру мәселелері

    3.2 Жітіқара ауданының даму жолдары 
 

    Аудан (облыстық маңызы бар қала) әкiмдiгi:

    1) жергiлiктi бюджет жобасын әзiрлейдi  және оны мәслихатқа табыс етедi;

    2) жергiлiктi бюджеттiң атқарылуын қамтамасыз  етедi және мәслихатқа оның атқарылуы  туралы жылдық есептi табыс етедi;

    3) тиiстi қаржы жылына арналған жергiлiктi бюджет туралы жергiлiктi өкiлдi органның  шешiмiн iске асыру туралы қаулы қабылдайды;

    4) жергiлiктi атқарушы органның орта мерзiмдi фискалдық саясатын бекiтедi;

    5) экономикалық, бюджеттiк жоспарлау,  бюджеттi атқару жөнiндегi жергiлiктi уәкiлеттi органдарды құрады;

    6) облыстың, республикалық маңызы  бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджет комиссиясын құрады, ол туралы ереженi бекiтедi, оның құрамын айқындайды;

    7) осы Кодексте көзделген жағдайларда  тиiстi қаржы жылының бiрiншi тоқсанына  арналған жергiлiктi қаржы жоспарын бекiтедi;

    8) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

    Жітіқара  ауданындағы шағын және орта кәсіпкерліктің ырғақты дамуына экономиканың осы секторын дамытуға және қолдауға бағытталған бірқатар мемлекеттік бағдарламалардың орындалуы ықпал етті. 2009 жыл шағын кәсіпкерлікті дамыту және қолдаудың, жалдамалы еңбек рыногын дамыту және тұрғындардың жұмыспен қамтылуына көмектесу, агроазық-түлік өңірлік бағдарламаларын жүзеге асырудың ақырғы сатысы болды.шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау бағдарламасына сәйкес мемлекеттік несиелік саясатын жетілдіруге және кәсіпкерлік қызметті қолдау инфрақұрылымын қалыптастыруға ерекше күш салынды. Өңірлік бағдарламаны жүзеге асыру жөніндегі іс-шаралар Жоспарына сәйкес 2009 жылы жергілікті бюджеттен 99,7 млн.теңге бөлінді, оның 77,7 млн.теңгесі шағын бизнес субъектілерінің перспективалы жобаларын жеңілдікпен несиелеуге, 22,0 млн.теңгесі кәсіпкерлік қызметті қолдау инфрақұрылымын одан әрі дамытуға жұмсалды.

    Несиелеу. Шағын кәсіпкерлікті дамытудың басты шарттарының бірі мемлекет тарапынан да, сол сияқты мемлекеттік емес қаржы институттары тарапынан да шағын бизнес субъектілерін экономикалық қолдау және несиелеу болып табылады.

    Казіргі уақытта қаржы дағдарысы құрылыс  саласын қаржыландыру көлемін қысқартуға соқтырды, бұл құрылыстың көлемін  және жылдамдығын төмендетіу қауіпін күшейтеді. Бірақ та,  әлеуметтік инфрақұрылымды жаңартуға арналған инвестициялық шығындардың басымдылығы сақталуда, ең әуелі мектептер мен ауруханаларға, коммуналдық тораптарын жаңарту мен жетілдіруге, сумен жабдықтау, жылумен жабдықтау, энегетика және канализациялауға. өткен уақытта канализация мен сумен жабдықтау сыртқы тораптарының тозу деңгейі бірталай өсті, бұл пайдаланған кезде қажетті сенімділікті шектейді және тұрғын үй құрылысының көлемінің артуын тежейді. Осыған байланысты мемлекет әлеуметтік және инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым объектілеріне акцент жасайды, сондықтан басымдылық инвестициялық жобаларды жүзеге асыру Бөлімнің барлық іс-әрекетінің негізі болып табылады.

    Осы сәтте, республикалық және жергілікті бюджеттен бөлінген қаражат есебінен сумен жабдықтау жүйелері, канализациялау, инженерлік-коммуникациялық және жергілікті мағынадағы объектілер саласындағы басымдылық инвестициялық жобалар жүзеге асырылуда.

    Негізгі мәселелер:

    -сметалық-нормативтік  базасының шектелуінен шыққан қиындылықтар, объектер құрылыстарының сметалық құнында объекті салуға жерді пайдалануға арналған жер телімін беруге жобаны (жерге жайғастыру жобасы) жасау үшін шығындарды төлеу қарастырылмағандығы, мақсатты трансферттер есебінен қаржыландыру жобасына кіргізілген инвестициялық жобалар бойынша, сонымен қатар, көрсетілген шығындарды қаржыландыру үшін аудан бюджетінде қаражаттың жетіспеуіне байланысты;

    -жобалық-сметалыұ  құжаттамаға мемлекеттік экспертиза  жасалуының және жобалаудың нормативтік мерзімінің сақталмауы;

    -елді  мекендердің  толық жоспарлау жобаларының және бас жоспарының сақталмауы;

    -қала  ішіндегі шағын аудандарында  жеке үй құрылстарының жобасының  жоқтығы;

    -жобалық-ізденіс  кәсіпорындарының біліктілігі деңгейгнің  нашарлығы;

    -мақсатты трансферттер есебінен қаржыландыру жоспарларының объектілерді жобалау және салу мерзімінің ұзақтылығына сәйкес еместігі;

    -құрылыста  мемлекеттік сатып алуларды ұйымдастыру  және өткізуге байланысты қиындықтар, саланың ерекшеліктері  және  құрылыстық заңнамасының нормалары толық көлемде есепке алынбаған;

    -құрылыс  материалдарын, бұйымдарын және  конструкцияларын өндіретін отандық  кәсіпорындарының жеткіліксіз дамуы;

    -халықаралық  стандарттарға сәйкес нормативтік-техникалық  базасының санының және сапасының  жетіспеуі;

    -құрылыс-сәулет  қызметінің талабына сәйкес білікті  және тәжірибелі мамандардың  тапшылығы, осыған орай, жергілікті  атқару органдары жанындағы Тапсырыс  берушінің  мердігерлік құрылыс-монтаждық  кәсіпорындарының және қызметтердің  дейгейінің жетіспеуі;

    -регионалдық деңгейде ведомстволық емес зертханалардың жоқтығы;

    -төлем  ақы негізінде инженерлік қызметін  іске асыратын мамандардың біліктілік  деңгейінің нашарлығы және қызметтік  міндеттеріне немқұрайлы қарауы;

    Құрылыс бөлімі қызметінің нәтижелеріне жету үшін және оларды жақсарту үшін, бекітілген штаттық сан шеңберінде, қызметкерлердің біліктілік штатын қалыптастыру бойынша стратегиялық бағытын жүзеге асыруды ұйымдастыру жобалануда, қызметкерлермен қызметтік міндеттерін сапалы және мезгілінде атқару үшін жағдайлар жасалуда. Мұндай іс-шаралар стратегиялық жоспарды  жүзеге асырғанде атқару қабілеттігін жақсартуға әкелуі және қызметкерлердің қажетті дағдыларды алуына мүмкіншілік тудырады,  бұл білікті кадрлар тапшылығын жоюға әкеледі.

    Бөлімнің  стратегиялық мақсаттары мен міндеттеріне жетуіне және бөлімге қойылған қызметтер мен міндеттерді жүзеге асыруға, бөлімнің тиімді жұмыс істеуін қамту үшін қызметтік мүмкіндікке білімділік даму бойынша  іс-шаралар жатады:

    1) білім және дағдылар деңгейін  көтеру арқылы білікті қызметкерлер штатын  қалыптастыру. Қостанай облысы әкімдігінің «Мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау  және      олардың   біліктілігін  арттыру  өңірлік орталығында»  жыл   сайын

    2) қызметкермен тиісті курстарды өту жобалануда. 2012 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару Академиясында мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру Институтында 1 қызметкердің курстан өтуі  жобалануда.

    3) қызметкерлердің потенциалын жүзеге асыру мақсатында қажетті жағдайлар жасау. Қойылған мақсатқа жету үшін, бөліммен 1 қызметкерге 1 жылға саналған, оларға  кіреді:

    -жылына  бір қызметкер ұстауға арналған  шығындар;

    -жылына 1 қызметкерді материалдық-техникалық  жарақтандыруға арналған шығындар.

    Өзінің  жұмыс процесінде бөлім, кестеде келтірілген, бірталай болуы мүмкін тәуекелдер тууымен кездесуі мүмкін.

    Қазіргі уақытта ауданының агроөнеркәсіптік кешенінде жағдайын өндірісінің тиімділігі артуымен,ауыл мекендерінде қаржылық қызмет көрсету нарығының дамуымен,ауыл елді мекендерінің халықтық өмір сүру сапасы жақсыруымен   сипаттайды.

    Ауданында 2008 жылдың нәтижелері бойынша, сәкестендіретін  бағаларда ауыл шаруашылығы жалпы  өнімінің көлемі 6438,1 млн. тенге, соның  ішінде өсімдік шаруашылығы 3253,8 млн. тенге және мал шаруашылығы 3184,3 млн. тенге құрады. Ағымды бағаларда жалпы өнімінің көлемі 8755,9 млн. тенге, өсімдік шаруашылығы 4924 млн. тенге, мал шаруашылығы 3831,9 млн. тенге құрады.

    2008 жылда жалпы дәнді дақылдардың  жинауы 8,3 ц/га өнімділігінде 168,8 мың. тонн құрады, осы баға 2006 жылда жеткен деңгейінен 33,1 мың тоннаға  артық, бірақ 2007 жылда 9,8 мың тоннаға кем болды.Осы көлем келесі астығына дейін ауданының ішкі қажеттілігін қамтамасыз ету жол берді.

    Соңғы жылдар аралығында дәнді дақылдар егістік  алқабының тұрақты өсеуі байқалады, егер 2007 жылдың егістік алқаптарының құрылымы: 165,5 мың .га – дәнді дақылдар, соның ішінде  158,3 мың. га – бидай, 5,9 мың.га – арпа, 1,3 мың.га – сүлы болса, онда 2008 жылда 23,3 %  артық құрады, ол: 204,0  мың. га – дәнді дақылдар, 196,3 мың. га – бидай, 6,7 мың.га – арпа.

    2008 жылда 62,9 % алқабы құрайтын ылғалдықорсақтағыш  технологиялар қолдануы арқасында  бидай өндірісінің өсуіне , кондициондық  тұқымдарының  өсуі, олардың барлығы  тексерілген және кондициондық  деп танытты, және өзіміздің ауыл шаруашылығы тауар өнімшығарушылардың  мемлекеттік қолдау көлемінің артыруына кол жеткізді.

    Тиімді  егіншілік жүргізу, құнарлығы мол  топырақты қалпына келтіру және сақтау мақсатында тыңайытқыш қолдану  керек, 2009 жылда 4,8 мың.га тыңайытқыш қолдану  жоспарлап жатыр.

    2008 жылда 100,3 мың.га алқабында гербицидтермен  егістерді өңдеу жұмыстары өткізілді,  соның ішінде 67,4 мың. га жерге.

    Өсімдік шаруашылығында мәселелер дамуын тоқтату  бір қатар жол бар: ауыл шаруашылық дәндәктерлің күтіп-баптауының тиімді технологиялары; картоп, көкөніс өндірісі, халықтың үй шаруашылығында жеміс- жидек дақылдарына негізделген, химизация деңгейі төмен; ауыл шаруашылық дақылдардың төмен өнімділікті шарттылық жасайтын агротехникалық жұмыстарының оңтайлық мерзімдері ұсталмай жатыр.

    Көрсетілген мәселелерді шешу үшін мемлекеттік  қолдауының бағытталуы мен нысандарының жетілдіруі арқылы  өсімдік шаруашылық диверсификациялауының келешек  ынталандыру қажет.

    Мал шаруашылығы – халыққа толық  азық түлік беретін ауыл шаруашылықтың  маңызды саласы, ал өнеркәсіптік үшін – шикізат.

    2007 жылмен салыстырғанда 2008 жылда  мал шаруашылық саласында шаруашылықтың  барлық деңгейлерінде құс және  мал санының өсуі құрады: 1,7% - ІММ,  соның ішінде 0,7 % - сиырлар, 0,4 % - шошқа, 4,5 % - ат, және құс – 0,1 %.

    2008 жылдың ішінде шаруашылықтардың  барлық жеке меншік нысандарындағы  шаруашылықтармен 10,0 мың. тонн көлемінде  құс және малдың барлық түрінің  еті өндірілді, барлық сүт –  28,3 мың тонн, жұмыртқалар – 10,2 млн. дана. Мал шаруашылық өнімінің  өндірісі көлемі ауданының ішкі нарық саясатын және халықтың қажеттілігін қамтамасыз етеді.

    Бірақ бір қатар тоқтатушы факторлар  бар: өндірілген өнімінің жалпы санының 94% - ет өндірісі, 100 % - сүт өндірісі және жеке қосалқы шаруашылығына келетін  жұмыртқа өндірісі - 100 %.

    Негізгі ауыл шаруашылық малдардың бастары  үй шаруашылығында негізделген, жалпы  мал санынан ортақ салмағы 80,5 % құрайды; малдардың асыру және ұстаудың қарапайым технологиялар, өнімінің қайта өндеу және өндірісінің  ескірген технология, мал шаруашылығында процестерінің автоматизациялаудың және механизациялаудың төмен деңгейі; орта және іріөнімдік мамандырылған шаруашылықтың жоқ юолуы; асыру базасының әлсіруі, осылардың барлығы малдардың максималды өнімділікке қол жеткізу, жоғары сапалы өнімінің өндірісін қамтамасыз етуге, технологиялық модергизацияны қажетті көлемінде өткізуге мүмкіндік бермейді.

    Ветеринария саласында ауданында эпизоотикалық  ырыс-берекемен қамтамасыз ету бойынша  мақсатты бағыттандырылған жұмыс өткізіп  жатыр.

    Соған қоса мәселелі сұрақтары бар: малзираттардың арнайы мал союшы пунктердің саны жеткіліксіз; ветеринариялық-санитарлық және зоогигиеналық талаптарды сақтаусыз ауыл шаруашылық малдарды ұстау; вет мамандарының-лицензияттардың біліктілік деңгейінің кемеуі, және ауданында олардың жетіспеушілігі.

    Қайта өңдеу АӨК осы заманғы жағдайын өнім өсуінің маңызды әлеуеті  бар және тұрақты сияқты бағалауға  болады. Ауыл шаруашылық өнімінің және азық-түлік өнімінің  өндірісінің  қайта өңдеу көлемдері жаңа жылмен артырады.

    Ауданда  қайта өңдеу 25өндіріс бар: соның ішінде сүт өңдеу және көтере сатып алу бойынша 2 кәсіпорын – «Булудов» САҚ,  «Дина» САҚ; шұжық бұйымдар өндіру бойынша 4 кәсіпорын – «АДМ Агро-Кост» САҚ, «Булудов» ЖК, «Хорошко» ЖК, «Идрисов» ЖК; ұн өндіру 8 кәсіпорын – «КазАгроТрейд» САҚ, «Жамбота» САҚ, «Дала» САҚ, «Шандыколь» САҚ, «Степное» САҚ, «Бесеналиев» ЖК, «SHER- 777» САҚ, 2-110 тонн/ауысу жобалық қуатымен  «Алтын бидай - 2005» САҚ; нан бұйымдарын өндіру бойынша 11 кәсіпорын.

    2008 жылда 2007 жылмен салыстырғанда  қайта өңдеу өнімінің көлемдері өсуі 37 % құрады: соның ішінде ұн бойынша өсуі – 38 % - ке, нан – 37 % ке жетті.

    Қазіргі уақытта бір қатар мәселелер  бар: көтере сатып алу үшін өңдеу  қаржылардың жетіспеушіліктен қайта  өңдеу кәсіпорын қуатын кем тиелгені; өткізім нарығының жоқ болмауы, ӨХС стандарттарын енгізілмей жатыр және қайта өңдеу кәсіпорындарында СБНҚТ.