Банк жүйесі

• Бағалы қағаздарға деген меншік құқығын беру;
• Пайыздарды төлеу, карыздарды өтеу;
• Мүлікті кепілдіктен босату;
• Сенімхатқа сәйкес бір бағалы қағазды алып, басқасын беру, яғни бағалы 
  қағаздарды айырбастауға байланысты агенттік қызметті жүзеге асыру;
• Акционерлік қоғамдардың акциялар бойынша дивидендтер төлеу. 
  Банктің траст қызметін көрсетудің басты шеңберін жеке тұлғалар, үкімет

органдары, іскер кәсіпорындар үшін агенттік қызметті атқару құрайды. Банк көрсеткен траст қызметі үшін комиссионды сыйақы алады.

     Қазақстан Республикасының  коммерциялық банктерінің  жүргізетін негізгі  пассивтік операцияларыныц  формаларын келесідей  топтауга болады:

• Коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
• Банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
• Басқа да заңды тұлғалардан несие алу;
• Депозиттік салымдар.

     Осы аталған пассивтік  операциялар формасының алғашкы екі нұсқасы  арқылы банктің меншікті ресурстары құрылады. Ал келесі екі формасы  негізінде заемдық немесе тартылған ресурстар қалыптасады.

     Банктің меншікті қаражаты банктің  үиемі тұрақтылығын ұстап тұруда маңызы жоғары. Себебі, меншікті қаражатсыз банк қызметін бастау мүмкін емес. Осы қаражаттар негізінен  банкте қажетті резервтер  құрылады. Банктің меншікті қаражатына жататындар:

• Банктің жарғылық капиталы;
• Банктің резервтік капиталы;   .
• Пайда есебінен құрылған капиталдар;
• Сақтандыру резервтері;
• Бөлінбеген пайдасы.

     Банктің тартылған қаражаттары  активтік операциялар, оның ішінде несиелік операциялардың 90%-ға деген ресурстар қажеттігіи қанағаттандырады. Банктер заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос қаражатгарын тарта отырып, коммерциялык банктер халық шаруашылығының қосымша айналым қаражаттарына деген сұранысымен қатар халықтың тұтыну қажеттілігін қанағаттандырады.

      Банктердің  тартылған қаражаттары  депозиттер және депозиттік емес тартылған қаражаттар болып бөлінеді. Депозиттер банк үшін бірден-бір  арзан ресурс көзі болып табылады.

     Депозит - бұл клиенттердің (жеке және заңды тұлғалардың 6анктегі белгілі бір шотқа салған және өздері пайдалана алатын қаражаттары. 

ҚОРЫТЫНДЫ 

            Қорыта келгенде, жалпы рыноктық қатынастарда шаруашылықтың тиімді ұйымдастырылуы мен қызмет етуі олардың қаржылык жағдайына, несиелер алу жолдарына байланысты болады. Сонымен катар рыноктық экономикада экономиканы реттеуде және тұрақты дамуын қамтамасыз етуінде жүргізілетін тікелей және жанама экономикалық саясаттар сол елдің банк жүйесі қызметтері мен оның атқарып отырған саясаттары аркылы іске асады. Елдің ақша-несие саясатының бағыттарфын, элементтерін және оның тұрақты тиімді дамыту, инфляция деңгейін төмендету және оның тұрақты деңгейін сақтауды іске асыратын Ұлттық банктің өзі бұл қызметтерді экономикадағы екінші деңгейлі коммерциялық банктермен бірлесе отырып атқарады.

      Коммерцпялық  банктер, сонымен  катар экономиканың шаруашылық салалары, халық пен Үкіметтің  экономикалық шаралары. Ұлттық банк саясаттары арасында қаржы делдалы  қызметін атқарады. Коммерциялық банктер уақытша бос ақша қаражаттарын экономикалық шаруашылықта сол ақшаға сұраныс туып отырған салаларды несиелеуді, әр түрлі делдалдық операцияларды жүзеге асыруға, елдің қаржы саласының толық қанды дамуына, отандық инвестицияның өсуіне, халықтың экономикалық қызметтегі еркін жүргізуіне, жалпы бір сөзбен айтқанда нарықтық экономика жүйесінің бір негізгі тармағы болып табылады.

     Ұлттық  банк "банктердің банкі" атағын алып, ал коммерциялық банктер  экономикалық салаларды  дамытуда басты құрал  болып отыр. Олар арқылы экономикада қызмет атқарушы жеке және заңды тұлғаларға несие беріліп олар өндірісті алға жылжытады. Қазірғі кезде елімізде банктік жүйедегі екінші деңгейлі банктер саны 34 болып отыр. Ал бұл 6-7 жыл алдында 4 еседей көп болған. Ұлттық банк жүргізген сапалы даму нәтижесінде банк саны азайса да, олардың қызметі өсуде.

     Жалпы еліміздің банк жүйесі нарыктық экономика  жүйелері ішіндегі ең бір дұрыс қалыптасқан  жүйе және ол экономикалық өсуді қамтамасыз ететін бірден-бір  құрылым десек  артық болмас.

     Сонымен қатар, еліміздің банктік жүйесінің болашағы оң көрсеткіштерге жете береміз деп айтсақ артық болмас, өйткені еліміз экономиканы әлі де болса, тиімді реформалау үстінде. Яғни, экономиканың тұрақсыз өсуіне алып келетін шикізаттық бағыттағы экономиканы, 2003-2015 жылдарға арналған Индустриялы-инновация стратегия негізінде тұрақты экономикалық өсуге қол жеткізу және еліміздің қаржы-банктік жүйесіи жетілдіру, сондай-ақ халықаралық стандарттарды қабылдау ісі іске асырылуда.

      Қазақстанның  экономикалық дамуында жағымды тенденцияның сақталуы еліміздің Ұлттық банкінің ақша-несие саясатында жаңа режим болып табылатын инфляциялық таргеттеуге өтуіне байланысты болып отыр. Қазіргі таңда инфляция таргеттеудің негізгі саясаттары мен құралдарының басты  себептері мен әдістері қарастырылып бұл режимді Ұлттық банктің қолға алуы жақсы жаңалық болып табылады.

      Елдің макроэкономикалық тұрақтылығы,қаржы секторының жедел әрі сапалы дамуы, соңғы жылдардағы сыртқы экономикалық жағдайының жақсаруы Ұлттық банктің жаңа сапалы кезеңдік дамуына көшуіне себеп болды. Бұл банк стратегиясы ақша-несие саясатын нақты жүргізуге, осы арқылы коммерциялық банктердің қызметтері мен активтілігін дамытуды және ақша айналысын тұрақтандыруды жолға қоюда.

      Ұлттық  банктің ақша-несие  саясаты ифляцияны  минимизациялауға бағытгалуды, яғни тек қана ақша агрегаттары мен теңгенің бағамына тәуелді емес, ауыл шаруашылығы бағаларын, бензин және тұрғын-коммуналдық бағаларды реттеп отыру шаралары болып табылады.

      Бәрімізге белгілі, 2007 жылдар төңірегінде  Алматы қаласын халықаралық қаржы орталығына айналдырмақшы. Әрине бұл еліміздің экономика және қаржы саласы үшін үлкен жетістік болмақ, осыған байланысты еліміздің екінші деңгейлі банктік қызметтерін иновациялау және әлемдік деңгейдегі қызмет көрсету үлгілерін дамытудың маңыздылығы артып отыр.

      Ұлттық  банк аркылы коммерциялық банктерминалды резервтік  талаптарға жауап  беруге міндетті болады. Ақша-несие саясатының басты жетістіктерінің  бірі Қазакстанда  валюталық режимді  ары карай либеризациялау. Валюталық режим  либеризацпя жоспары бойынша 2007 жылы 1 қаңтардан бастап резидент еместердің капиталдық операцияларына толықтай либеризация жүргізу керек. Бұл өз кезегінде валюталық операцияларды ұлттық валюта теңгенің толық қанды қызмет етуін қамтамасыз етеді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   Қолданылған әдебиеттер: 

     1. С.Әкімбеков, А.С.Баймұхаметова, У.А.Жанайдаров «Экономикалық теория»-Астана, 2002 ж. 

     2. Шеденов Ө. Қ., Сағындықов Е. Н., Жүнісов Б. А., Комягин Б.Н«Жалпы экономикалық теория»/Ақтөбе: А-Полиграфия, 2005 ж  

   3.С.Б Мақыш , А.Ә Ілиас “Банк ісі оқу құралы” Алматы: Қазақ университеті                  2004  

   4.“Қазақстан республикасындағы банк және оның қызметі туралы ҚР президентінің заң күші бар жарлығы”   1995- 31 тамыз, 2444 

   5.С.Б. Мақыш ″Коммерциялық банк операциялары″, II басылым Алматы, 2004 

   6.  Баян Өменова "Ақша, несие, банк, валюта қатынастары"  Алматы,  2000 

   7.  С.Б.Мақыш "Ақша айналысы және несие"  Алматы,  2004 

   8.  "Банки Казахстана"     "Банковская система"    2003, №12

   9.. "Банки Казахстана"    "О некоторых аспектов развития"   2004,  №1

   10.  "Проьлемы стабильности"      Вестник КазГУ     2004,   № 4   

     11.  Садваквсова " Кредитная система банка"    Вестник КазГУ     2005, №2

   12. С.Қабашев " Қаржы - қаражат "   2004, №2, 58-61б 

   13." Егемен Қазақстан "   2004, 4- сәуір, 2- б 

   14.  Бас редактор  М.К.Каратаев  " Қазақ Совет энциклопедиясы " 2-том.    1973,  57-б 

   15.Ғ.С. Сейітқасымов  " Ақша, несие, банк "  Оқулық,  Алматы, 2001  

   16. Ж,Әшіров, «Франчайзинг: тарихы мен болашағы»//Базар бастығы, №4-5(14), 2005 ж. 40-41 бб.

      17.«Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы»6 ҚР Президентінің 2006 жылғы 30 наурыздағы №80 Жарлығымен бекітілген//Егемен Қазақстан, 1 сәуір 2006 жыл.