Қаржы жүйесі

     Ескерту: ҚҚА-нің бағалы қағаздар нарығының 2010 ж. 1 қазандағы ағымдағы жағдайынан алынған  

     KASE айналымын жіберілген бағалы  қағаздардың негізгі үлес салмағы  борыштық бағалы қағаздарға –  48,9% (255 шығарылым) келеді. Акциялар жəне мемлекеттік бағалы қағаздары  секторы  бойынша 18,8% (98  шығарылым)  жəне  тиісінше 31,7% (165 шығарылым) болып келеді. Инвестициялық қорлардың бағалы қағаздарының үлесі 0,4%-ды (2  шығарылым)  құрайды.  Халықаралық  қаржы  ұйымдарының бағалы  қағаздарының үлесіне 0,2% (1 шығарылым) келеді.

     KASE  жалпы  капиталдандыру 10 958 072  млн.  теңгені  немесе  ЖІӨ-ден 56,8% құрады. 2010  жылғы 1  шілдедегі жағдай  бойынша осындай көрсеткіш 11 081 475  млн. теңгені  немесе  ЖІӨ-ден 57,4%  құрады.  Осылайша,  қор  нарығын  капиталдандырудың абсолюттік  көріністегі көбеюі  де,  сондай ЖІӨ-ге  қатысты қор нарығын капиталдандыру көрсеткішінің көбеюі де байқалады.

     ЖІӨ-ге KASE-нің капиталдандыруын төмендегі  13-суреттен көре аламыз.

     

     Ескерту: ҚҚА бағалы қағаздар нарығының ағымдағы жағдайы

     Сурет 13 – ЖІӨ-ге KASE-нің капиталдандыруы 

 

     2.3 Қазақстандық сақтандыру нарығының экономикалы көрсеткіштерін бағалау  

     2011 жылдың 1 ақпандағы жағдай бойынша сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының тікелей сақтандыру шарттары бойынша қабылдаған сақтандыру сыйлықақыларының жиынтық көлемі 20 664,1млн. теңгені құрады, бұл өткен жылдың осыған ұқсас кезеңінде жиналған көлемнен 69,0% -ға көп.  

Кесте 5 - Сақтандыру сыйлықақыларының келіп түсуі

ЕСКЕРТУ: Кесте ҚҚА мәліметтерінен алынған 

       Міндетті сақтандыру бойынша сақтандыру сыйлықақыларының көлемі өткен жылдың осындай көрсеткішінен 11,8%-ға артып, ерікті жеке сақтандыру бойынша 47,8%, ерікті мүліктік сақтандыру бойынша ұлғаю 2,6%-ы құрады.

     2011 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша  сақтандыру сыныптары бойынша  келіп түскен сақтандыру сыйлықақыларының құрылымына қатысты мынаны айта кетуге болады:

     міндетті  сақтандыруда – сақтандыру сыйлықақылары түсімдерінің 63,9% (2 064,2 млн. теңге) көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру бойынша түскен, 29,2% (941,7 млн. теңге) қызметкердің еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде жазатайым жағдайлардан сақтандыру бойынша түскен, 2,6% (83,1 млн. теңге) тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру жəне басқалар бойынша – 4,3% түскен.

     ерікті  жеке сақтандыруда – сақтандыру сыйлықақылары түсімдерінің жазатайым жағдайлардан сақтандыру бойынша түскен, ауырған жағдайдан сақтандыру бойынша – 13,1% (787,7 млн. теңге) ауырған жағдайдан сақтандыру бойынша – 59,9% (3 605,4 млн. теңге), өмірді сақтандыру бойынша – 2,7% (160,3 млн. теңге), аннуитеттік сақтандыру бойынша – 24,3% (1 461,5 млн. теңге) болып келеді.

     ерікті  мүліктік сақтандыруда басқа да қаржылық шығындардан сақтандыру бойынша – 1,9% (215,5 млн. теңге), мүлікті сақтандыру бойынша (автомобиль, əуе, теміржол, су көліктерін жəне жүктерді сақтандыруды қоспағанда) – 86,7% (9 902,7 млн. теңге), азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру бойынша (автомобиль көлігі, əуе көлігі жəне су көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін қоспағанда) – 3,5% (394,6 млн. теңге) жəне басқалар бойынша – 7,9% болды.

     Сақтандыру  салалары бойынша (life, non-life) жиналған сақтандыру сыйлықақыларының көлемі былайша көрініс алады: 

Кесте 6 – Сақтандыру салалары бойынша сыйлықақыларының келіп түсуі

ЕСКЕРТУ: Кесте ҚҚА мәліметтерінен алынған 

     "Өмірді  сақтандыру" саласы. 2011 жылғы 1 ақпандағы  жағдай бойынша "өмірді сақтандыру" саласында жиналған сақтандыру  сыйлықақыларының көлемі 1 621,8 млн.  теңге болды, бұл өткен жылдың  осындай күніне қарағанда 99,8 % көп. Жиынтық сыйлықақылардағы "өмірді  сақтандыру" саласы бойынша жиналған  сақтандыру сыйлықақыларының үлесі  есепті күні 2010 жылғы 1 ақпандағы  7,2%-ға қарсы 7,8% болды.

     "Жалпы  сақтандыру" саласы. "Жалпы сақтандыру" саласы бойынша 2011 жылдың қаңтарда  жиналған сақтандыру сыйлықақыларының  көлемі 19 042,4 млн. теңге болды,  бұл 2010 жылғы осындай кезеңге  қарағанда 55,5%-ға көп.

ЕСКЕРТУ: ҚҚА-нің есебі 

     2011  жылғы  бір  ай  ішінде  жасалған сақтандыру  төлемдерінің  жалпы  көлемі өткен  жылдағы   осындай  кезеңмен салыстырғанда  53,8 ға  өсіп, 2 153,82 млн. теңге   болды.  Бұл  ретте,  қайта   сақтандыру ұйымдарынан  қайта   сақтандыру  бойынша өтеу  есебінен  сақтандыру  төлемдерінің үлесі  6,0% (129,0 млн. теңге) болып отыр.

       2011  жылғы 1  ақпандағы  жағдай  бойынша  Қазақстан  Республикасының   сақтандыру нарығында 38  сақтандыру  ұйымы (оның  ішінде: 7 –  өмірді  сақтандыру  бойынша), 14 сақтандыру брокері жəне 70 актуарий өз қызметтерін лицензия негізінде жүзеге асырды.  Ол 14-суретте  көрсетілген.

       

     Сурет 14 – Институционалдық құрылым.  

     Бұдан басқа, Қазақстан аймағында ресейлік 3 сақтандыру ұйымдарының өкілдері бар– ОСАО «Ингострах», ОАО «Российское  страховое народное общество «Росно»  және ОАО «Страховое общество газовой  промышленности».  Сақтандыру брокерлерінен  Аоn Казахстан, Марш  және TOS RISQ Казахстан  халықаралық сақтандыру брокерлерінің құрамына кіреді.

     Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында  қабылданған коммерциялық сақтандырудың  дәстүрлі түрі тұрғындардың барлық талаптары  мен мұқтаждықтарын өтей алмайды. Сонымен  бірге, Қазақстан халқының көп бөлігі дәстүрлі түрде ислам дінін қабылдаған болса, онда ислам сақтандыруының өнімдері мұсылман халқының тарапынан үлкен  сұранысқа ие.

     2009 жылдың ақпан айында Қазақстан  Республикасында «Қазақстан Республикасының  кейбір ұйымдар мен ислам банкі  саласы және  ислам қаржыландыру  ұйымдары бойынша заңды актілеріне  өзгерістер  мен толықтырулар  енгізу жайында» заң қабылданды. Осының нәтижесінде Қазақстанның  қаржы жүйесі аясында толыққанда  ислам қаржы жүйесін құру қолға  алынды. Ислам банкінің, ислам қаржыландыруының  басқа да элементтерінің дамуы  ислам сақтандыру жүйесінсіз  мүмкін емес.

     Такафул немесе исламдық сақтандыру-бұл, қайтарымды көмек принциптеріне және ерікті түрдегі салымға негізделген, тәуекелді  ерікті түрде  бөлетін жүйе болып  табылады.

 

     2.4 Зейнетақы нарығының бүгінгі таңдағы жағдайы 

     2011 жылғы 1 ақпанда 13 жинақтаушы  зейнетақы қоры (бұдан əрі –  қорлар) өз қызметін жүзеге асырды. Қаңтар айында заңды тұлғаларға  зейнетақы жарналарын тарту жəне  зейнетақы төлемдерін жүзеге  асыру жөніндегі қызметке лицензия  берілген жоқ. 

     16  заңды  тұлғаның  қорлардың   зейнетақы  активтерін  инвестициялық   басқаруға лицензиясы  бар,  оның  ішінде 13  қор  зейнетақы   активтерін  дербес  басқару лицензиясына  ие.

     Есепті  күнде 10 екінші деңгейдегі банк кастодиандық қызметті жүзеге асырды. Сонымен  бірге, 6  екінші  деңгейдегі  банк  қорларға  кастодиандық  қызмет  көрсетті: «HSBC  Банк  Қазақстан»  АҚ  еншілес  банкі, «Банк  Центр  Кредит»  АҚ, «Қазақстан Халық  Жинақ  Банкі»  АҚ, «Еуразиялық  Банк»  АҚ, «АТФ  Банк»  АҚ, «Ситибанк  Қазақстан» АҚ.

     Міндетті  зейнетақы жарналары бойынша  салымшылар (алушылар) шоттарының саны 2011  жылғы 1  ақпандағы  жағдай  бойынша 2 270,1  млрд.  теңге  жинақталған  зейнетақы  қаражатының  жалпы  сомасымен  7 986 822  болды.  Міндетті  зейнетақы жарналарын  аударатын  салымшылар шоттарының  саны  қаңтар  айында 2 960 (0,04%) азайды, ал жинақталған  зейнетақы қаражаты 17,6 млрд. теңге (0,8%) ұлғайды.

     2011  жылғы 1  ақпанда  міндетті  зейнетақы  жарналары  бойынша   салымшылар (алушылар)  шоттарының  ең  көп  саны  бұрынғыша  4  қорда  жинақталды: «Қазақстан  Халық Банкі» – 25,8%, «ГНПФ»  – 22,3%, «Ұлар Үміт» – 13,9% жəне  «БТА Қазақстан» – 9,6%  немесе  олардың  үлесіне  барлық  қорлар  салымшыларының  жалпы   санының   71,6%-ы келеді. 

     Ерікті  зейнетақы  жарналары  бойынша  салымшылар (алушылар)  шоттарының саны 2011 жылғы 1  ақпанда  жинақталған  зейнетақы  қаражатының жалпы  сомасы 1,2 млрд.  теңгемен 39 397  болды.  Ерікті  зейнетақы  жарналарын  аударатын  салымшылар шоттарының саны қаңтар айында 137 бірлікке (0,4%) азайды.

     Ерікті  кəсіби  зейнетақы  жарналары  бойынша  салымшылар  шоттарының  саны 2011 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша  жинақталған зейнетақы қаражатының  жалпы сомасы 104,6  млн.  теңгемен 4 048  болды.  Ерікті  кəсіби  зейнетақы  жарналарын аударатын  салымшылар (алушылар) шоттарының саны қаңтар айында 3 бірлікке (0,1%) азайды.

       Салымшылардың (алушылардың)  жинақталған   зейнетақы  қаражаты  ағымдағы  жылы  қаңтар  айында 17,6 млрд.  теңге (0,8%)  ұлғайып, 2011 жылғы 1  ақпанда 2 275,7 млрд. теңге болды. 

     Зейнетақы жарналарының жалпы түсуі қаңтар айында 29,2 млрд. теңгеге (1,6%) ұлғайып, 2011 жылғы 1 ақпанда 1 850,9 млрд. теңге болды.

     Зейнетақы  активтерін  инвестициялаудан  түскен,  салымшылардың (алушылардың) шоттарына  бөлінген «таза» инвестициялық кіріс  сомасы (комиссиялық сыйақыны шегергенде) 2011  жылғы 1  ақпандағы  жағдай  бойынша 569,0  млрд.  теңге болды. Қаңтар айында «таза» инвестициялық кіріс 2,4 млрд. теңгеге (0,4%) азайды.

     Салымшылардың (алушылардың) 2010 жылғы 1 қаңтардан бастап 2011 жылғы 1 ақпанға  дейінгі  кезеңде  жинақталған  зейнетақы  қаражатының  көлемі  мынадай көрсеткіштермен  сипатталды: 

     Кесте 7 – Жинақталған зейнетақы қаражатының  көлемі

     ЕСКЕРТУ: ҚҚА мәліметтері негізінде 

     2011 жылғы 1 ақпанда жинақталған зейнетақы  қаражатының ең көп сомасы 6 қорда  жинақталды: «Қазақстан Халық Банкі»  – 725,5 млрд. теңге (31,9%), «МЖЗҚ»  – 380,5 млрд. теңге (16,7%), «Ұлар Үміт»  – 321,9 млрд. теңге (14,2%) жəне «БТА  Қазақстан» – 163,7 млрд. теңге (7,2%), «Грантум» - 152,3 (6,7%), «Капитал» - 112,5 (4,9%) бұл 6 қордың үлесіне барлық  қорлардағы жинақталған зейнетақы  қаражаты көлемінің немесе жиынтығының  81,6%-ы келді.