Бириккен касипорын

 

Шоғырландырылған  қаржылық есеп беру: шоғырлану процесі

Еншілес компанияның акциялары сатып алынған уақыттағы шоғырлану процесіне бірнеше кезең кіреді:

1. Бас және еншілес компаниялардың активтерің, міндеттемелерін және меншікті капиталының ұқсас баптарын жол сайын қосу, қосындылау;
2. Топ ішіндегі есептеу бойынша дебиторлық және кредиторлық берешек-алашақты жою жөніндегі түзету жазбаларын жасау;
3. Еншілес компанияларға салынатын инвестицияның баланстық құнын және бас компанияның еншілес компанияның өзіндік капиталына тиісті қатысу үлесін шығару жөніндегі түзету жазбаларын жасау;
4. Бас компанияға тиесілі емес еншілес компанияның өзіндік капиталындағы азшылық үлесті анықтау;
5. Бас компания еншілесінің акцияларына инвестиция салғанда, баланстық құнынан артық шығын шамасын анықтау;
6. Еншілес компанияның активтері мен міндеттемелерінің құнын ағымдағы нарықтық құнға дейін меншікті капиталға еншілестің тиісті қатысу үлес мөлшеріне арнап түзеу;
7. Іскерлік бедел шамасын (гудвилл) анықтау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-кесте

Бухгалтерлік  балансты шоғырландыру

Бап атауы	Бас компания	Еншілес компания	Түзетуге дейінгі  шоғырлан-дырылған сома	Түзетуден кейінгі  шоғырлан-дырылған сома
1	2	3	4	5
Активтер (инвестициядан  басқа) (А)	БА	ЕА	БА + ЕА	БА + ЕА
Топ ішіндегі есептеу  бойынша дебиторлық берешек (ТД)	ТД		ТД
Еншілес компанияға инвестициялар (ЕКИ)	ЕКИ + Г		ЕКИ + Г
Гудвилл (Г)
Кредиторлық берешек (К)	БКК	ЕКК	БКК + ЕКК	БКК + ЕКК
Топ ішіндегі есептеу  бойынша кредиторлық берешек (ТК)		ТК	ТК
Азшылықтың  үлесі (А)				А
Меншікті капитал (К)	БКК	ЕКК = ЕКИ + М	БКС + ЕКИ + А	БКК

 

Бұл кестеде  бухгалтерлік баланстың ұқсас баптарын жол сайын қосындылау бойынша рәсімдер (процедуралар) келтірілген, мұнда:

БКА – бас компанияның активтері;

ЕКА – еншілес компанияның активтері;

ТД – топ ішіндегі есептеу бойынша дебиторлық берешек;

ЕКИ – еншілес компанияға инвестициялар, еншілестің меншікті капиталына бас компанияның тиісті қатысу үлесін көрсетеді;

Г – гудвилл, жағымды іскерлік бедел;

БКК – бас компанияның кредиторлық берешегі (міндеттемелері);

ЕКК – еншілес компаниянның кредиторлық берешек – алашағы (міндеттемелері);

ТК – топ ішіндегі есептеулердегі кредиторлық берешек-алашақ;

А – еншілес компанияның меншікті капиталындағы азшыылықтың үлесі;

БКК – бас компанияншың меншікті капиталы;

ЕКК – еншілес компанияның меншікті капиталы.

Біріктірілген қаржы есептемесі біртұтас компания ретінде топ пікірі тұрғысынан бас және еншілес компаниялардың барлық активтері мен міндеттемелерінің жиынтықталған мөлшері болып табылады. Біріктірілген активтердің жиынтықталған мөлшері міндеттемелер мен бас компанияның меншікті капиталының біріккен шамасымен теңестіріледі.

Еншілес компанияның меншікті капитбалы  «Еншілес компанияларға инвестициялар» бабы бойынша бас компанияның  баланс активінде көрсетілетін, еншілестің меншікті капиталына бас компанияның  тиісті қатысу үлесімен бір уақытта  түзету жазбаларымен шығарылады. Бірақ еншілес капиталдың мөлшеріне азшылықты білдіретін, басқа акционерлердің инвестициясының бөлігі де кіретін болғандықтан, бас компанияның меншікті капиталымен қатар активтерді қалыптастыру көзі құрамында да, шоғырландырылған баланста да азшылықтың үлесі ұсынылады.

Акциялар  сатып алынған күндегі еншілес  компания активтерін бағалаудың күмәнсіз анықтық принциптерін жүзеге асыру  үшін олардың нарықтық құнын көрсету  керек. Активтерді бастапқы тану оларды сатып алуға жұмсалған шығындар құны бойынша жүргізілетін болғандықтан, акцияларды сатып алу күніндегі қаржы есептемесін шоғырландыру процесінде еншілес компанияның активтерін бағалауды еншілес компаниялардың акцияларын сатып алуға шыққан шығындар құнының, олардың баланстық құнынан ауытқуына байланысты сайма-сай үйлескен шамасына орай түзету қажет.

Егер  еншілес компанияның акцияларын сатып алуға шыққан шығындар олардың  баланстық құнынан артса, ауытқулар  әдетте гудвилл, жағымды іскерлік бедел  ретінде түсіндіріледі. Бірақ акцияны  сатып алу жөнінде шыққан шығындар құнының баланстық құннан ауытқыған барлық сомасы жағымды іскерлік бедел факторы болып ұғындырылмайды. Жағымды іскерлік беделдің мөлшерін анық бағалау үшін ауытқу сомасын еншілес компанияның активтері мен құнына дейін түзетуді ескере отырып, анықтау қажет. Сондықтан еншілес компанияның активтері мен міндеттемелерінің баланстық құнын түзету талап етіледі.

Активтер  мен міндеттемелердің құнын түзету еншілес компанияның меншікті капиталының  қатысу үлесіне сайма-сай үйлескен шамаға орай жасалады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-кесте

Топ ішіндегі есептеуді шығаратын түзету ждазбалары

Бап атауы	Бас компания	Еншілес компания	Түзету жазбалары		Түзетуден кейінгі  шоғырлан-дырылған сома
			Д	К
Активтер (инвестициядан  басқа) (А)	БА	ЕА			БА + ЕА
Топ ішіндегі есептеу бойынша дебиторлық берешек (ТД)	ТД			1) ТД
Еншілес компанияға инвестициялар (ЕКИ)	ЕКИ + Г			2)ЕКИ 3)Г
Гудвилл (Г)			3)Г		Г
Кредиторлық алашақ-берешек (К)	КБК	КЕК
Топ ішіндегі есептеу  бойынша кредиторлық алашақ-берешек (ТК)		ТК	1)ТК
Азшылықтың  үлесі (А)				4) А	А
Меншікті капитал (К)	БК	ЕК = ЕКИ + А		2)ЕКИ 4)А	БК

 

Бухгалтерлік  балансты шоғырландыру бойынша жұмыс  кестесіндегі түзету жазбаларының мәні мынада:

1. «Топ ішіндегі есептіу бойынша кредиторлық алашақ-берешек (ТК)» баланс бабының бдебиті, «Топ ішіндегі есептіу бойынша дебиторлық берешек (ТД)» баланс бабының кредиті;
2. Бас компания инвестициясының баланстық құнын еншілестің акциясына және еншілестің меншікті капиталындағы бас компанияның тиісті қатысу үлесіне орай шығарғанда:

«Еншілес компанияның  меншікті капиталы» баланс бабының  дебиті еншілестің (ЕКИ) меншікті капиталына бас компаниясының қатысу үлесіне  сайма-сай үйлесуі – баланстық  құны бойынша;

«Гудвилл» (Г) баланстық  бабының дебиті немесе кредиті (жағымды  немесе жағымсыз іскерлік бедел) – еншілес компанияның меншікті капиталындағы тиісті үлесінің баланстық құны мен сатып алуға кеткен шығындар арасындағы айырмаға;

«Еншілес компаниялар  акцияларына инвестициялар» баланс бабының кредиті (ЕКИ) – шыққан шығындардың  баланстық құны бойынша.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-кесте

Актив құнын түзете отырып шоғырландыру

Бап атауы	Бас компания	Еншілес компания	Түзету жазбалары		Түзетуден кейінгі  шоғырлан-дырылған сома
			Д	К
Активтер (инвестициядан  басқа) (А)	БКА	ЕА	5)АҚТ (актив  құнын түзету)		БА + ЕА + АҚТ
Топ ішіндегі есептеу  бойынша дебиторлық берешек (ТД)	ТД			1) ТД
Еншілес компанияға инвестициялар (ЕКИ)	ЕКИ + БК + Г			2)ЕКИ 3)Г 5)АҚТ
Гудвилл (Г)			3)Г
Кредиторлық алашақ-берешек (К)	БК	ЕК			БК + ЕК
Топ ішіндегі есептеу  бойынша кредиторлық алашақ-берешек (ТК)		ТК	1)ТК
Азшылықтың  үлесі (А)				4) А	А
Меншікті капитал (К)	БК	ЕК = ЕКИ + М	2)ЕКИ 4)М		БК

 

 

 

4-кесте

Міндеттемелердің  құнын түзете отырып, шоғырландыру

Бап атауы	Бас компания	Еншілес компания	Түзету жазбалары		Түзетуден кейінгі шоғырлан-дырылған сома
			Д	К
Активтер (инвестициядан  басқа) (А)	БА	ЕА			БА + ЕА + АҚТ
Топ ішіндегі есептеу  бойынша дебиторлық берешек	ТД			1) ТД
Еншілес компанияға инвестициялар	ЕКИ + АҚТ + Г			2)ЕКИ 3)Г 5)АҚТ
Гудвилл (Г)			3)Г		Г
Кредиторлық алашақ-берешек (К)	БК	ЕК	5)АҚТ		БК + ЕК - АҚТ
Топ ішіндегі есептеу  бойынша кредиторлық берешек (ТК)		ТК	1)ТК
Азшылықтың  үлесі (А)				4) А	А
Меншікті капитал (К)	БК	ЕК = ЕКИ + М	2)ЕКИ 4)А		БК

 

Әрбір есептік  күндегі бас және еншілес компанияның бухгалтерлік балансын шоғырландыру процесіне бірнеше кезең кіреді:

1. бас және еншілес компания активтерінің, міндеттемелерінің және меншікті капиталының ұқсас баптарын жол сайын қосындылау;
2. Топ ішіндегі есептеулер бойынша дебиторлық және кредиторлық берешекті жою жөніндегі түзету жазбаларын жасау;
3. Еншілес компанияның меншікті капиталына бас компанияның тиісті қатысу үлесі мен еншілес компанияға салынатын инвестицияның баланстық құнын шығару жөніндегі түзету жазбаларын жүргізу;
4. Бас компанияға тиесілі емес еншілес компанияның меншікті капиталындағы азшылық үлесін анықтау;
5. Еншілес компанияның активтері мен міндеттемелерінің баланстық құнын түзету мөлшерін олардың ағымдағы нарықтық құнына дейін амортизациялау;
6. Іскерлік беделдің (гудвиллдің) шамасын амортизациялау.

3, 4 – кестелерде  бухгалтерлік баланстың ұқсас  баптарын, сонымен бір уақытта  активтер мен міндеттемелердің  баланстық құнын, олардың ағымдағы  нарықтық құнына дейін түзете  отырып, жол сайын қосындылау  жөніндегі рәсімдер (процедуралар) келтірілген, мұнда:

АҚТ – актив құнын түзету;

МҚТ – міндеттемелерін құнын түзету.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-кесте

Табыс пен шығындар (пайда мен залал) туралы есептің шоғырлануы

Бап атауы	Бас компания	Еншілес компания	Түзетуге дейінгі  шоғырлан-дырылған сома	Түзетуден кейінгі  шоғырлан-дырылған сома
1	2	3	4	5
Тауарларды (жұмысты, көрсетілген қызметті) өткізуден  түскен табыс	БТ	ЕТ	БТ + ЕТ	БТ + ЕТ
Бас және еншілес  компаниялар арасындағы тауарларды (жұмысты, қызметті) өткізуден түскен табыс		ЕТ (ВДД)
Барлық табыс
Өткізілген  өнімгнің өзіндік құны	БӨҚ	ЕӨҚ	БӨҚ + ЕӨҚ	БӨҚ + ЕӨҚ
Бас және еншілес  компаниялар арасындағы операциялар  бойынша өткізілген өнімнің өзіндік  құны		ЕЖӨҚ (ВСД)
Жалпы табыс	БЖТ	ЕЖТ		Түзетулерді ескере отырып
Кезең шығыстары	БКШ	ЕКШ	БКШ + ЕКШ	БКШ + ЕКШ
Салық салынғанға дейінгі таза табыс				Түзетулерді ескере отырып
Табыс салығы бойынша  шығыстар				Түзетулерді ескере отырып – ЖТСШ (жалпы табыс салығының  шығындары)
Салық салынғаннан  кейінгі таза табыс				Түзетулерді ескере отырып - ЖТСШ