Шпаргалка по "Экономике"

Азаматтық қоғам, керісінше  жеке мүдде үшін  құрылған. Әлеуметтік қажеттілікті қанағаттандыруға және бәсекелесе отыра бір-бірін толықтыру үшін әлеуметтік институттар пайда болды.

Мемлекеттік басқарудың әлеуметтік тетігі адамдардың, олардың қоғамын, әлеуметтік тобының өз-ара қарым-қатынасын тәртіппен болжайды. Оның мақсаты – барлық қоғам мүддесінің басымдықтарын түсінуге тырысып және есепшілдік пен қарама-қарсы міндеттері мен жауапкершіліктерін қорғалуын қамтамасыз етеді.

Әлеуметтік институт адам қоғам түрінің тұрақтылығын олардың әртүрлі қызмет түріне ұмтылу әрекетін көрсетеді. Олар адамдардың әлеуметтік қоғамдағы әртүрлі іс-әрекетін реттеуші функциясын атқарады.

Әлеуметтік институт, мемлекеттік шешімдерді өңдеу мен  іске асыруға, қоғамның даму дәрежесіне және қоғамның өркендеу дәрежесіне көп әсерін тигізеді

 Адамдардың атқаратын  әлеуметтік рөлдері, қоғамдағы  жеке немесе ұжымда белгеле  орнын табу арқылы: саясат, экономикалық  ұлттық, кәсіби және көптеген  т.б. Түрлерімен айналысады. Адамның  мемлекеттік басқару процесінде белсенді араласуы, өзінің қажеттілігін ойдағыдай жүзеге асыруға септігін тигізіп және саяси белсенділігін көтереді.

Азаматтардың мемлекеттік  басқаруға қатысу түрлері:

дауыс беру;

мемлекеттік шешімдерді қабылдауға қатысу;

- саяси лидерлер туралы қоғамдық ойы;

- сот төрелігін –  сот  отырысына жіберуге;

- қоршаған ортаны қорғауға;

- қоғамдық тәртіпті  қолдауға және т.б.

1. Мемлекет әлеуметтік  институт ретінде қоғамдық мүддеге  сүйене отырып азаматтардың әрекетін  ұйымдастыру. Сондай-ақ мемлекет қоғамға билік етеді, демек барлығының немесе әрбірінің мүддесін қорғайды.

2. Қоғам қазіргі еркін  дамуда ашылып жатқан мүмкіндіктерді  игере алмайды егер де басқарушылық  процестерге көп адамдарды тартпаса  және белсенді негізде өздерінің  басқарушылық білімдері мен устремлений қызықтырмаса;

Кәсіби және мүддесіз талпыныстан көптеген адамдар түпкіліктілікті  ала алмайды:

азаматтық қоғамның құрылуы;

нарықтық механизмін базасында экономикалық өсуін қамтамасыз ету;

әлеуметтік міндеттерді  шешу;

демократиялық - құқықтық мемлекетті нығайту; т.б.

Мемлекеттік басқаруды  жүзеге асырудың әлеуметтік тетігі - бұл  әлеуметтік құбылыстардың, іс-әрекеттердің және жағдайлардың заңи байланысы, осының нәтижесінде қоғамның еркін білдіру, жалпылама мүдделердің есебі, мақсаттарды анықтау, шешімдерді қабылдау және талдау, сонымен қатар мемлекетте бар ресурстардың көмегімен жүзеге асыру барысында  ұйымдастырушылық-биліктік келісім орын алады.

Осы механизмнің көмегімен  мемлекеттік басқару жүйесі қоғамның жизнедеятелность  үшін жағдайды құруда  өзінің  сапалы белгісін сақтайды.

 

40) Салааралық  мемлекеттік басқару әдістері.

Салааралық мемлекеттік  басқару әдістерінен тұрады:

1. Әкімшілік (әкімшілік-өкілеттілік);

2. экономикалық;

3. әлеуметтік-психологиялық; 

4. тәрбиелік және т.б.

Әкімшілік тәсіл - Әкімшілік  тәсілдер басшылардың жеке меншікті бағынышты  әсері арқылы таратылады. Бұл іс-әрекет келісім шарттардың, әкімшілік бұйрықтар мен өкімдер, әртүрлі ережелер, нормативтік құжаттар негізінде  жасалынып, бағынышты  тұлғалардың іс-әрекеттерін реттеуді ұйымдастыру арқылы олардың нақты жұмыстарын белгілеп, қажетті тәртіптер мен жауапкершіліктермен қамтамасыз етіледі.

Экономикалық тәсіл - Экономикалық тәсілдердің маңыздылығы  дегеніміз-тұтынушы мен қызметкердің экономикалық қызығушылығына әсері. Баға, еңбек ақысы, несие, табыс, салық және басқа да экономикалық тізгідер арқылы жұмыс механизмінің тиімділігін құрайды.

Экономикалық тәсілдер басқару қызметкерлердің жауапкершілігі, олардың қызығушылығы негізінде  жасалынады, олардың қабылдаған шешімдері арқылы жүзеге асырылып қызметкерлерді бастамашылыққа қойылған мақсаттарды арнай өкімдерсіз  орындау болып табылады.

Үкiмет мүшелерi өз құзыретi шегiнде шешiмдер қабылдауда дербестiкке  ие әрi өздерiне бағынысты мемлекеттiк  органдардың жұмысы үшiн Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң алдында жеке-дара жауап бередi.

 

41

42 Олжас

43

44

 

45) Мемлекет  типологиясы және мем баскару

Мемлекет типологиясы  – сан алуан мемлекеттердің өздеріне тиісті татастай алынған маңызды  қасиеттері мен жақтарының жиынтығы және жалпылама ерекшеліктерінің жүйесі. Қазіргі кезеңде мемлекет типологиясына екі түрлі көзқарас орын алған: өркениеттік және формациялық. өркениеттік көзқарас бойынша жіктеудің негізгі өлшемі ретінде руханилық белгілер - мәдени, діни, ұлттық, психологиялық ерекшеліктер алынады. Қазіргі таңда өркениеттің әр түрлі түсінігі бар екенін ескерсе, осы тұрғыдан мемлекеттерді де сан төрге бөлуге болатынын көреміз. Мысалы, өркениеттік сипатына байланысты шығыстық, батыстық және аралас мемлекеттер болуы мүмкін. Тарихи кезеңдерге байланысты көне, ортағасырлық және қазіргі мемлекеттер деп бөлуге болады. Тарихи және мәдени даму сипатына байланысты шаруалық, өндірістік және ғылыми-техникалық болып бөлінеді. Экономикалық даму деңгейіне байланысты жоғары дамыған, орташа дамыған және дамушы мемлекеттер болып таралады.

Формациялық көзқараста негізгі өлшем ретінде әлеуметтік-экономикалық белгілер (қоғамдық-экономикалық формация) қолданылады. Аталған көзқарастың  өкілдерінің ойынша, қоғамдық дамудың  шешуші факторы базис болып табылады, ол қондырмалық құбылыстардың: мемлекет пен құқықтың да типін анықтайды. Мемлекеттің тарихи тектері дегеніміз белгілі бір экономикалық формацияға сәйкес пайда болған, олардың таптық мәнін көрсететін мемлекеттің негізгі қасиеттерінің жиынтығы. Экономикалық базис типіне сай мемлекеттер: құл иеленушілік, феодалдық, буржуазиялық, социалистік (соңғы кездері бұларға азиаттық өндіріс тәсіліне негізделген мемлекеттер мен прафеодализм қосыла қарастырылуда) болып бөлінеді.

Мемлекеттік басқару  – саяси ұйымдастырылған цивилизацияның әлеуметтік феномені. Мемлекеттік басқару – адамдардың қоғамдық өмірін тәртіпке салу, сақтау немесе өзгертуге мақсатталған мемлекеттің өз билік күшіне негізделген тәжірибелік, ұйымдастырушылық және реттеушілік ықпалдары.

Мемлекеттік басқарудағы қажеттілік –

мемлекет саясатын іске асыруда табиғи, еңбектік, материалдық, ақпараттық ресурстарды нәтижелі пайдаланудан туындайды. Мемлекеттік басқарудың қоғамдық шарттылығы – азаматтардың тұтынушылығын қанағаттандыруға бағытталған күрделі ұйымдастырушылық жүйе.

Мақсаты:  біріншіден, оның пайда болуының қоғамдық көздері (халықтың қажеттіліктері, мүдделері, шешуін қажет ететін мәселелер);

- екіншіден, мақсатқа жету жолдарының салыстырмалығы және ашықтығы;

- үшіншіден, мақсаттардың иерархиясы, яғни қойылатын мақсаттардың басымдылығын (приоритет) айқындау (қоғамдық-саяси; әлеуметтік; рухани; экономикалық; ұйымдастырушылық);

- төртіншіден, мақсаттарды жүйелеу (стратегиялық; оперативті; тактикалық (күнделікті)).

 

46. Мемлекеттік  басқарудың әдістері

Мемлекеттік басқарудың әдістері мен құралдары арқылы мемлекеттік  басқарудың функциялары жүзеге асырылып, мемлекеттік басқарудың субъектілері алдарына қойған мақсаттарға жетеді. Әдісттер мен тәсілдер алға қойған мақсатқа байланысты өздерінің түрлерін.  Әдістер – материалды емес санат болса, ал құралдар – материалды болып келеді.

Әдіс – іс-әрекетке қалай әсер ету керектігін ашса, ал құрал тікелей қолданылуымен  ерекшеленеді. немесе мазмұнды мәнінің  ерекше (өзгеше) сипатына ие болуы мүмкін

Мемлекеттік басқару әдістері :

1) Мемлекеттік билік органдарының қызметтендіру әдістері

- Тура (әкімшілік) реттеудің ықпал ету әдісі

- Жанама реттеудің ықпал ету әдісі

2) Жанама реттеудің ықпал ету әдісі

- әлеуметтік-саяси;

-  экономикалық;

-  сана-сезімге әсер ету;

-  жедел-атқарушылық әдіс  және т.б.

Мемлекеттік билік органдарының функцияландыру әдістері :

• Сендіру

• Мәжбүрлеу

• Қоғамдық басқару (публичное администрирование)

• Мемлекеттік бақылау

• Құқықтық реттеу

 

47) Мемлекеттік  саясатты жүзеге асырудың тетігі.

• Мемлекетті сан қилы қызметін атқаратын механизмі болады. Мемлекеттің механизмі – белгілі түрде ұйымдастырылған, ішкі тұтастығымен және өзара байланыстылығымен сиппатлатын мемлекет органдарының жүйесі. Әр мемлекеттің механизмі оның тарихи, әлеуметтік, ұлттық, экономикалық, географиялық, т.б. ерекшеліктеріне байланысты құрылады.

Негізінен, олар – құқықтық тәртіпті сақтайтын, мемлекеттің ішкі қауіпсіздігін, сыртқы тәуелсіздігін  қорғайтын органдар.

• Мемлекеттік механизмінің негізгі құрылымдық бөлімі – мемлекеттік орган. Мемлекеттік орган дегеніміз – билік өкілеттіктерге ие, мемлекет қызметтерін жүзеге асырушы ұйым. Мемлекеттік орган мемлекеттік қызметкерлерден тұрады, бұлардың айрықша түрі – лауазымды тұлғалар болып табылады. Мемлекетік қызметкерлерді материалдық игіліктерімен қамтамассыз ету – қоғамның міндеті.

• Мемлекеттік органдар түрлі негіздер бойынша жіктеледі:

Туынды тәсілдер бойынша:

а) Бастапқы (өкілдік берілген) органдар, мысалы, мұрагерлік монархия, парламент, президент. Бұл органдар басқа қандай бір органдар арқылы құрылмайды;

б) Туынды (үкімет, прокуратура,т.б). Бұларды бастапқы органдар құрады және бұларға үкіметтік (биліктік) өкілеттерді  солар береді.

• 2. Биліктік өкілеттіктердің көлемі бойынша:

а) Ең жоғары (үкімет);

б) Жергілікті (әкімшілік);

• 3. Құзырларының ауқымдылығы бойынша:

а) Құзырлары жалпылама  болып келетіндері (үкімет);

б) Құзырлары арнайы түрде  белгіленіп берілетіндері (ішкі істер  органдары).

• 4. Билік бөлінісі қағидаттары бойынша:

а) Заң шығару органдары (Парламент);

б) Атқарушы(Әділет және т.б. министірліктері);

в) Сот органдары (соттар);

5. Шешім қабылдау тәртібі  бойынша:

а) Алқалыоргандар, яғни шешімді алқалы түрде қабылдайттындар (Папламент,Үкімет және т.б.)

б) Жеке дара басшылық органдар, яғни шешімді жеке дара басшылықпен қабылдайтындар (Президент, министрліктер, комитер).

 

48)      Мемлекеттік қызметтің қазіргі кездегі жағдайы.

Қазіргі таңда Мемлекеттік  қызмет жүйесі, әрине, бұдан 10 жыл бұрынғымен салыстырғанда керемет дамыған. Басшылыққа алатын белгілі заң бар. Ол заңға жылдар бойы өзгерістер енгізілуде. Мемлекеттік қызметке қабылдау, қызметшілерді аттестациядан өткізу үшін тесттен өткізу, кадр резерві жұмыстары бір жүйеге қойылған. Әрине,өмір талабына байланысты әлі де болса Мемлекеттік қызметті әрі қарай жетілдіруге күш салуымыз керек деп ойлаймын.

Мәселен: 2012 ж. 2-ақпанында  Қазақстан Республикасы Президентінің  жанындағы Мемлекеттік басқару  академиясында «Қазіргі мемлекеттің  қызметтері: үрдістері мен келешегі»  тақырыбы бойынша дөңгелек үстел  өткізілді. дөңгелек үстелдің жұмысына қазіргі мемлекеттің қоғамдық процестердегі орны мен рөлін анықтау мәселелері бойынша маманданған ҚР орталық мемлекеттік органдарының құрылуы жайлы әңгіме болды.

 

49 Бердібек

50

51

52 Бердібек

 

53 Жұмабек

54

55 Жұмабек

 

56 Баха

57

58 Баха

 

59 Айзада

60

61

62 Айзада

 

63. Мемлекеттік  қызметтің жақын арадағы жылдардағы  басымдылықтары (ҚР 2010 жылға дейінгі  стратегиялық даму жоспары)    

  Стратегиялық жоспар-2010-ды iске асыру кезеңiнде басталған мемлекеттiк сектор реформаларына негiзделе отырып мемлекет корпоративтiк басқару, нәтижелiлiк, ашықтық пен қоғам алдындағы есептiлiк қағидаттары бойынша мемлекеттiк басқарудың сапалы да жаңа үлгiсiн құрады. Аталған үлгi 2015 жылға қарай толыққанды iске асырылатын болады, ал оның негiзгi элементтерi Стратегиялық жоспар-2010-ды iске асырудың алғашқы жылдарында енгiзiлетiн болады. 
      Мемлекеттiк секторды реформалау негiзi бес бағыт бойынша жүзеге асырылады: 
      1) мемлекеттiк органдардың, оның iшiнде мемлекеттiк басқарудың әр түрлi деңгейлерiнде, өкiлеттiк пен жауапкершiлiктiң нақты шеңберiн айқындау; 
      2) мемлекеттiк қызметтi тиiмдi көрсетуге жәрдемдесетiн стандарттарды әзiрлеу жене үдерiстердi жетiлдiру арқылы мемлекеттiк қызмет көрсету сапасын жақсарту; 
      3) мемлекеттiк қызмет реформасын жеделдету, оның iшiнде мемлекеттiк қызметшiлердi оқытуды жетiлдiру; 
      4) нәтижеге бағдарланған мемлекеттiк басқару жүйесiнiң толыққанды жұмыс iстеуi үшiн қажеттi элементтердi енгiзу; 
      5) әкiмшiлiк реформаларды басқаруды жақсарту және мемлекеттiк секторды реформалау үдерiсi үшiн жауапкершiлiктi күшейту.

Нақты өкiлеттiктер мен жауапкершiлiктi айқындау