Шетел тұлғаларына салық салудағы Қазақстан Республикасының Салық жүйесінің экономикалық мәні

    7. Резидент еместiң қызметi оның  салық органында тiркеу есебiне  тұруына немесе тұрмауына қарамастан, осы баптың ережелерiне сәйкес тұрақты мекеме құрады.

    Резидент  еместердiң Қазақстан Республикасындағы  көздерден алатын табыстары 

    Табыстардың мынадай түрлерi:

    1) Қазақстан Республикасында тауарларды  өткiзуден, жұмыстарды орындаудан, қызметтер көрсетуден түскен  табыстар;

    2) нақты қызмет көрсетiлген жерiне  қарамастан, тұрақты мекеме арқылы  Қазақстан Республикасында қызмет  атқаратын және осындай тұрақты  мекемемен байланысты резиденттерге  немесе резидент еместерге көрсетiлетiн  басқару, қаржылық (сақтандыру және (немесе) тәуекелдердi қайта сақтандыру жөнiндегi қызмет көрсетулердi қоспағанда), консультациялық, аудиторлық, заңдық адвокаттық қызмет көрсетулерді қоспағанда) қызметтерден, бағдарламалық өнiмдердi демеу және қолдау бойынша қызмет көрсетуден алынатын табыстар;

    2-1) салық салуда жеңілдігі бар елдердің резиденттері болып табылатын тұлғалармен алынған, оларды нақты көрсету жеріне қарамастан қызмет көрсетулер көрсетуден (тұрақты мекеме арқылы Қазақстан Республикасында қызмет атқаратын және осындай тұрақты мекемемен байланысты резиденттерге немесе резидент еместерге) алынатын табыстар;

    3) Қазақстан Республикасының аумағындағы  мүлiктi өткiзу;

    резиденттер шығарған бағалы қағаздарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасында орналасқан резидент заңды тұлғаға, консорциумға немесе мүлiкке қатысу үлесiн өткiзу;

    резидент  еместер шығарған бағалы қағаздарды, сондай-ақ резидент емес заңды тұлғаға  қатысу үлесін, егер резидент емес заңды  тұлғаның мұндай акцияларының, қатысу үлесінің немесе активтерінің 50 проценттен астамын Қазақстан Республикасында орналасқан мүлік құрайтын болса, үлестерін өткізу;

    резидент  еместер шығарған және Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығының арнайы сауда алаңына жiберiлген борыштық бағалы қағаздарды өткiзу нәтижесiнде алынған құн өсiмiнен түскен табыстар;

    4) Қазақстан Республикасындағы тұрақты  мекеме арқылы қызметiне байланысты  резиденттiң немесе резидент еместің  борышты қайтаруды талап ету  құқығын басқаға беруден түскен  табыстар;

    4-1) борышты талап етуді алу орнына қарамастан, Қазақстан Республикасындағы қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резиденттен немесе резидент еместен борышты талап ету құқығын алу кезінде борышты талап ету құқықтарын басқаға беруден түсетін табыстар;

    5) резидент еместердiң Қазақстан  Республикасындағы қызметi барысында  туындаған мiндеттемелерiн, оның iшiнде жұмыстарды орындауға (қызмет көрсетуге) жасасқан келiсiм-шарттар (шарттар, келiсiмдер) бойынша және (немесе) тауарларды жеткiзуге сыртқы сауда келiсiм-шарттары бойынша мiндеттемелерiн резиденттер мен резидент еместердiң орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн тұрақсыздық айыбы (айыппұлдар, өсiмпұлдар);

    6) резидент заңды тұлғадан дивидендтер  түрiнде түсетiн табыстар;

    7) мыналардан:

    резиденттерден;

    егер  осы резидент еместердiң берешегi олардың тұрақты мекемесiне немесе мүлкiне қатысты болса, Қазақстан Республикасында орналасқан тұрақты мекемесi немесе мүлкi бар осы резидент еместерден алынған, борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақыларды қоспағанда, сыйақылар нысанындағы табыстар. 
 
 
 
 

ІІІ Шетел тұлғаларына салық дағы проблемалар,  оны шешу жолдары                                                                              

    Жеке  табыс салығы  - жеке тұлғалардың  ең бірінші кезекте төлейтін салығы болып саналады.Себебі,тапқан табыстарынан немесе табыс көздерінің бір бөлігін салық ретінде аударып отыру.

    Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев  халықа арнаған Жолдауында жеке табыс  салығының ставкаларын төмендетіп,салық  төлеу тәртібін оңтайлы етіп, белгілі  бір жүйеге келтіруді атап өтті,яғни мұны жеке тұлғаларға халықтың әлеуметтік жағдайының жақсаруына қосқан үлесі ретінде қарауға болады.Ал 2009 жылдан бастап қолданысқа енуі тиіс Жаңа Кодексті әзірлеу барысында жеке табыс салығы туралы жағдайлар көп талқыланды.Көптеген пікірлер мен болжамдар қаралды.Оның бастысы корпарациялық табыс салығының ставкасын азайтып,жеке табыс салығының пайыздық мөлшерлемесін көбейту еді.Бұл сұрақ ұзақ талқыланып,соңында жеке табыс салығының ставкасын 10 % мөлшерде қалуы шешілді.

    Жаңа  Кодексі жобасының баса назар  аударылған негізгі ережелері:

      1.Салық салу мәселелері бойынша салықтық міндеттемелерді атқару барысында туындайтын айқын емес,нақтыланбаған тұстарды және қайшылықтарды жою бойынша мәселелерді жедел шешетін, сондай-ақ салық төлеуден жалтарудың болуы мүмкін схемасының жолын кесу бойынша Консультациялық кеңес құрылады.Оны Примьер-Министр басқаратын болады.

       2.КТС бойынша реформалауда тұжырымдалған  тәсілдің мәні – КТС-ң ставкаларын  төмендету,аясы тар салалық жеңілдіктер  беруден бас тарту,автоматты түрде  берілетін біріңғай инвистициялық ынталандыруларды  жүргізу,залалдар мерзімін ауыстыруды 10 жылға дейін ұзарту,сондай-ақ салық құрылымын жалпы жақсарту болып табылады.

       Жобада КТС 20-15 пайызға дейін төмендетілген. Ставкалардың наты мөлшері мемлекеттің өзінің функциясын,қабылдаған әлеуметтік міндеттемелерін орындау үшін жеткілікті деңгейде айқындалатын болады. Түсіп қалатын кірістер салық салу режимі қайта қаралған экономиканың өндіруі секторының тиімділігін арттыру арқылы толтырылатын болды.

        Жаңа инвистициялық преференциялар КТС бойынша ғана берілетін болады. КТС бойынша жеңілдіктер үш жылға дейінгі кезең ішінде инвестицияларды жедел шегеру түрінде әрекет ететін болады. Сонымен бірге залалдарды ауыстыру мерзім 3 жылдан 10 жылға дейін ұзартылады.Бұл инвестицияларды есептеп шығарудың артықшылықтарын толығымен пайдалануға мүмкіндік береді.Преференциялар автоматты түрде,яғни қызметті «өңдеу өнеркәсібі» секторында жүзеге асыратын кәсіпорынның өтімін беру ретімн берілетін болады.

        АЭА-ның барлық аумағында қызмет талаптарын,атап айтқанда инвестициялық преференциялар режимі бар КТС бөлігінде біріздендіру ұсынылып отыр.Жер салығынан және мүлікке салықтан босату АЭА аумағында ғана сақталады.

        Инвестициялық ахуалдың тұрақтылығын  қамтамасыз ету қажеттігін мойындай отырып,АЭА аумағында қызметін жүзеге асырып отырған инвесторлар да  келесі 5 жыл бойы қазіргі режимді пайдалану үкіндігіне ие болатынын,ал инвестициялық мерзімі аяқталғанша преференциялардың қазіргі режимін пайдалану мүмкіндігіне ие болатынын атап өткен жөн.

        3. Жаңа Кодексте білескен қызметке  қатысушыларға,туынды қаржы құралдарына  салық салу егжей-тегжейлі жазылған.Шағын  және орта бизнес үшін аванстық  төлем жойылды,іссапар кезінде  тәуіктік шығыстарға лимит беруге  болмайды,өкілдік шығыстардың нормасы еңбекақы төлеудің 1 процентіне дейін ұлғайды.Жалға берушіге жалға берілген тіркелген активтерді жөндеуге жұмсалатын шығыстарды шегеруге рұқсат етіледі.

        4. ҚҚС бойынша қазіргі жеңілдіктер  жиынтығының орнына есепке жатқызылған   ҚҚС-тың есептелінгеннен асып кетуі сомасын автоматты түрде біріңғай қайтару енгізілді.2012 жылы тәуәкелдерді басқару жүйесі негізінде дебетті сальдоны автоматты түрде қайтару жүйесін толық егізу көзделіп отыр.Бұл жылды ҚҚС-тың классикалық жүйесіне көшу және жеңілдіктердің мынадай жиынтығын жою сәті ретінде белгілеуге болады:импортқа ҚҚС төлеудің,есепке жатқызудың, «еркін қойма» аумағынан сатуды босату әдісімн импортқа ҚҚС төлеудің мерзімін кейінге қалдыру.

        Алкогольге және темекі өніміне  акциздердің ставкалары үш жыл ішінде біріздендіріледі.2009 жылдан бастап Салық кодексінің мәтініне енгізіледі.

        5. Шағын бизнеске салық салуды  реформалау бөлігінде айтарлықтай  өзгерістер болмайды.Патент негізінде  және ооаңлатылған декларация  негізінде шағын бизнеске арналған  арнайы салық режимдерінің бұрынғы түрлері сақталады.Алайда, экономиканың көлеңкелі секторын қысқарту және базарлардағы салық салуды жүйелендіру қажеттігін назарға ала отырып,2011 жылдан бастап біржолғы талон негізінде арнайы салық режимін жою ұсынылып отыр.

        6. Жер учаскілерінің ауданы не аумағына қарай біріңғай жер салығы ставкаларының 0,1 % -дан 0,5 %-ға дейінгі үдемелі шәкілін енгізу ұсынылып отыр.Бұл ретте,ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілрге арналған басқа режимдер сақталады: заңды тұлғалар үшін салықтарды 70 % азайту,ауыл шаруашылығы өніін қайта өндірушілер үшін 70 %-ға азайту.

        7. Жеке табыс салығының біріңғай  ставкасы 10 процент деңгейінде сақталады.Әлеуметтік  салықты реформалау шеңберінде  салық ставкуалары 13 проценттен 5 процентке дейінгі кемімелі шәкілден ставкасы 11 процент шәкілге көшуді жүзеге асыру ұсынылып отыр.

        8. Жоба мүлікке салынатын салықты алу тәртібін өзгерту көзделіп отыр.Барлық мүліктен жылжымайтын мүлікке дейін салық салу обьектілерін азайту ұсынылып отыр.Бұл ретте,жергілікті бюджеттердің кірісін сақтау мақсатында 1 проценттен 2 процентке дейін ұлғайту ұсынылып отыр.

        9.Жеке тұлғалардың мүлкіне   салынатын салық бойынша жылжымайтын  мүлікті бағалау әдісімен Салық   кодексіне бекіту ұсынылып отыр,сондай-ақ  ставкалар құны 30 млн. теңгден басталатын қымбат тұратын мүлікке ғана 0,5 проценттен 1 процентке дейін ұлғайтылады.

        10. Жер қойнауын пайдаланушыларға салық жүктемесін ұлғайтуға мүмкіндік беретін салық салудың мынадай негізгі өзгерістері енгізілді:

• Роялти төлемін өндіру көлемі мен әлемдік баға есептеу базасы болып табылатын пайдалы қазбаны өндіруге салынатын салықпен ауыстыру;
• 2009 жылғы 1 қаңтарынан бастап ТШО келісім-шартынан барлық жер қойнауын пайдаланушылар мен қолданыстағы ӨБК үшін келісім-шарттар салық режимінің «тұрақтылық» ережесін алып тастау;
• Жеке салық есебін жүргізудің базалық қағидаттарын белгілеу;
• Қол қойылатын бонустың бастапқы мөлшерін айқындау;
• Үстемелі пайда салығының әдістемеі өзгертілді және салық алынатын таза табыстың мөлшері 20 проценттен 25 процентке дейін ұлғайтылды.

        Жаңа Салық кодексі экономиканың  орнықты дамуы және жаңғарту  үшін жағдай жасауға мүмкіндік  береді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚОРЫТЫНДЫ 

        Сонымен, салықтар нарықты экономиканы  реттеудің ең тиімді нысаны  болып табылады.Салық негізінде құрылатын мемлекет бюджеттің кірісіне қарай, мемлекеттің кәсіпкерлікпен айналысуының және әлеуметтік кепілдік қызметінің мүмкіндігі белгілі болады.Салық мөлшерін заңды хұқы бар мекемелер мен жеке адамдардың кәсіпкерлік белсенділігі,төлем қабілеті бар сұраным көлемі реттеледі.

        Салық саясаты аса нәзік және  күрделі аспапғол жеңілдіктер  мен жазалау шаралары арқылы  шаруашылық қызметтің барлық жақтарына нысаналы түрде әсер етеді.Нарықтық экономикасы дамыған елдерде салықталдың тізімі бір бетке сиып кете алады,ал жеңілдіктер томдарды алып жатады.

    Әкімшілік-әміршілік  жүйе жағдайындағы экономикада салық  адам мүддесі үшін қызмет көрсетеді.Ол халықты үкімет алдында тұқыртып ұстаудың құралына айналды.Ал нарықтық қатынастары дамыған елдерде салық мемлекет қазынасын толтыруға қызмет ете түседі. Содан да болар,Америкада іскер адамның екі туған күні бар деп есептеледі:біріншісі-өзінің туған күні және екіншісі-оның салық инспекторымен есеп айырысқан күні.

        Салық кодексінде жеке табыс  салығы және әлеуметтік салық бөлігінде 2004 жылдың 1 қаңтардан бастап күшіне енген өзгерістерге байланысты осы салықтарды ай сайынғы есептеу тәртібі өзгерді.

        201.00 нысан бойынша төлем көзінен салық салынатын,төленген салықтар бойынша есепті салық агенттері есепті тоқсаннан кейінгі айдың 15-інен кешіктірмей табыс етеді.Салық агенттері 201.00 нысан бойвнша есептен басқа осы есепке қосымша нысанды табвс етеді.