Бюджетті қалыптастыру мәселелері.doc

Жылына орташа алғанда 265мм жауын-шашындар түседі, сондықтан  аудан сумен қамтылуы бойынша  жауын-шашындар жетіспейтін аймақта  орналасқан.

Топырақ құрылымы екі  түрімен анықталады: өңтүстік қара топырағы және күңгірт қоңыр топырағымен. Бонитеттің орташа балы-33. Көкөністер, картөп, дәнді дақылдарын өсіруі үшін жерлер жарамды. Ауыл шаруашылық жұмыстарын жүргізу үшін жарамсыз тасты, сортаң, беріш 4200 га астам жерлерін иеленеді. Аудан аумағы ормансыз, қайың және көктерек шоқ ормандарының жалпы көлемі 2000 гектар. Бұталар, су және батпақ астарында 7000 гектардай табылады. Ауданда Тобыл өзені және оның Желқуар, Шортанды, Бірсуат, Сынтасты құйылымдары бастауын алады, (Үлкенқопа, Мұқтікөл, Шөптікөл және т.б.)  бір неше  үлкен және кішкене көлдер бар. Желқуар және Шевченовка - екі су қоймалары салынған.

Ауданның жер қойнауы  әр-түрлі пайдалы қазбаларына  бай. Аймақ аумағында ең бірінші  алтын табылған.  Соғыстан кейінгі кезеңде қалаға жақын маңында хризотил-асбестің кендері ашылған. Джетыгара кен орындарының 16,5 млн. тонна асбестерінің қорлары өнеркәсіптік маңызы бар екендігін, Мечетная геологиялық барлау экспедициясы белгіледі, осы Джетыгара асбест комбинатының және жаңа қаланың салынуына қызмет етті.

Комбинаттың салынуы  қаланың көптеген  түйінді мәселелердің шешілуіне қалыптасты: медициналық қызмет етуі жақсыланды, кітапханалар ашылды, елдің басқа қалаларымен телефон байланысы белгіленді, жолдардың салынуы басталды, облыста Джетыгара қаласы  дербестік әкімшілік-аумақтық құрылымы болды.

Ауданның халықтың ұлттық  құрамы әр-түрлі саяси және экономикалық оқиғаларға орай қалыптасқан. Аудан аумағында 40-тан астам ұлтты және халықтық өкілдері тұрады: қазақтар, орыстар, украиндар, белорустар, немістер, татарлар, корейлер және т.б.2008 жылдың 1 қыркүйегіне аудан халықы 51,1 мың адам құраған, оның ішінде қалалық-33,6 мың адам, селолық-17,5 мың адам.

Қаланың транспорттық дамуы  және географиялық жағдайы Қазақстанның, Ресей Федерациясының Оралды-Сібір аумағы аралығында, Еуропамен, Қытаймен, Орта Азия және Орталық мемлекеттерімен ішкі теміржол байланысын қамтамасыз етуіне қалыптасады. Жітіқара ауданының сыртқы транспортты автомобильды артериясы болып І-ІІІ техникалық санатындағы Қостанай-Рудный-Денисов-Жітіқара республикалық маңызы бар автомобильды жол табылады.Осы жол Денисов, Таран аудандарының елді мекндерінен және аудан оралықтарынан өтеді. Жітіқара қаласы, сондай-ақ, Ресей Федерациясының Орск және Магнитогорск  қалаларымен автомобильды жолымен байланысқан.

Жергілікті ақшалай қаражаттарының орталықтадырылған қорын жасаумен және пайдаланумен байланысты бюджеттің қызметі айрықша экономикалық формалар арқылы атқарылады. Олар құндық бөліністің жеке кезеңдерің көрсетеді. Екі категория да объективті және бюджет секілді өздерінін арнайы қоғамдық міндеттері бар кірістер мемлекетке қажетті қаражатпен қамтамасыз етсе, шығыстар орталықтандырылған ресерстарды тиісті жалпы ауданың қажеттерге бөлінеді.

Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiне түсетiн салық түсiмдерi:

1) облыстық мәслихат  белгiлеген кiрiстердi бөлу нормативтерi  бойынша жеке табыс салығы;

2) облыстық мәслихат  белгiлеген кiрiстердi бөлу нормативтерi  бойынша әлеуметтiк салық;

3) жеке тұлғалардың,  жеке кәсiпкерлер мен заңды тұлғалардың мүлкiне салынатын салық;

4)жер салығы;

5) бiрыңғай жер  салығы;

6) жеке және  заңды тұлғалардың көлiк құралдарына салынатын салық;

7) мыналарға:

Қазақстан Республикасының  аумағында өндiрiлген спирттiң барлық түрiне;

Қазақстан Республикасының аумағында өндiрiлген алкоголь өнiмiне;

Қазақстан Республикасының  аумағында өндiрiлген темекi бұйымдарына;

Қазақстан Республикасының  аумағында өндiрiлген құрамында темекi бар басқа да бұйымдарға;

Қазақстан Республикасының  аумағында өндiрiлген бекiре мен қызыл балық уылдырығына;

Қазақстан Республикасының  аумағында шығарылған атыс және газ  қаруына (мемлекеттiк билiк органдарының мұқтаждары үшiн сатып алынғаннан басқа); ойын бизнесiне; лотерея ойынын ұйымдастыруға және өткiзуге;

Қазақстан Республикасының аумағында шығарылған жеңiл автомобильдерге (мүгедектер үшiн арнайы жасалған қолмен басқарылатын автомобильдерден басқа); бензинге (авиациялық бензиндi қоспағанда) және дизель отынына акциздер;

8) жер учаскелерiн  пайдаланғаны үшiн төленетiн төлем;

9) жеке кәсiпкерлердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алынатын алым;

10) қызметтiң  жекелеген түрлерiмен айналысу  құқығы үшiн алынатын лицензиялық алым;

11) заңды тұлғаларды  мемлекеттiк тiркегенi үшiн алынатын алым;

12) аукциондардан алынатын алым;

13) механикалық көлiк құралдары мен тiркемелердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алынатын алым;

14) жылжымайтын  мүлiкке және олармен жасалатын  мәмiлелерге құқықтарды мемлекеттiк  тiркегенi үшiн алынатын алым;

15) аудандық  маңызы бар жалпы пайдаланудағы  автомобиль жолдарының бөлiнген белдеуiнде және елдi мекендерде сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастырғаны үшiн төленетiн төлем;

16) консулдық  алымнан және республикалық бюджеттiң  есебiне алынатын мемлекеттiк  баждардан басқа, мемлекеттiк баж болып табылады.

Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiне түсетiн, салықтық емес түсiмдер:

1) коммуналдық  меншiктен түсетiн кiрiстер: аудан (облыстық маңызы бар қала) әкiмдiктерiнiң шешiмi бойынша құрылған коммуналдық мемлекеттiк кәсiпорындардың таза табысы бөлiгiнiң түсiмдерi;

ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) коммуналдық меншiгiндегi мемлекеттiк акциялар пакетiне дивидендтер;

ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) коммуналдық  меншiгiндегi заңды тұлғаларға қатысу үлестерiне кiрiстер;

 ауданның (облыстық  маңызы бар қаланың) өкiлдi органдарының шешiмдерi бойынша өткiзiлетiн мемлекеттiк лотереялардан түсетiн кiрiстердiң түсiмдерi;

ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) коммуналдық  меншiгiнiң мүлкiн жалға беруден түсетiн кiрiстер;

ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетiнен берiлген кредиттер бойынша сыйақылар (мүдделер);

жер учаскесiн  жалдау құқығын сатқаны үшiн төленетiн төлем;

ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) коммуналдық  меншiгiнен түсетiн басқа да кiрiстер;

2) аудан (облыстық  маңызы бар қала) бюджетiнен қаржыландырылатын  мемлекеттiк мекемелердiң тауарлар (жұмыстар, көрсетiлетiн қызметтер) өткiзуiнен түсетiн түсiмдер;

3) аудан (облыстық  маңызы бар қала) бюджетiнен қаржыландырылатын  мемлекеттiк мекемелер ұйымдастыратын  мемлекеттiк сатып алуды өткiзуден түсетiн ақша түсiмдерi;

4) аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекемелер салатын айыппұлдар, өсiмпұлдар, санкциялар, өндiрiп алулар;

5) аудан (облыстық  маңызы бар қала) бюджетiне түсетiн  басқа да салықтық емес түсiмдер болып табылады.

Негiзгі капиталды сатудан аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiне түсетiн түсiмдер:

1) аудан (облыстық  маңызы бар қала) бюджетiнен қаржыландырылатын  мемлекеттiк мекемелерге бекiтiлiп  берiлген мемлекеттiк мүлiктi сатудан түсетiн ақша;

2) жер учаскелерiн  сатудан түсетiн түсiмдер болып табылады.

Облыстық бюджеттен  түсетiн ресми трансферттер аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiне түсетiн ресми трансферттердiң  түсiмдерi болып табылады. 
      Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiнен берiлген кредиттердi өтеуден, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) коммуналдық меншiгiндегi мемлекеттiң қаржы активтерiн сатудан, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органының қарыздарынан түсетiн түсiмдер аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiне есептеледi.

Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiнiң шығыстары мына бағыттар бойынша жүзеге асырылады:

1) жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызмет көрсетулер:

аудандық (қалалық) деңгейдегi жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың жұмыс iстеуi;

аудандық (қалалық) деңгейде экономикалық және бюджеттiк жоспарлау;

аудандық (қалалық) бюджеттiң атқарылуын ұйымдастыру;

салық салу мақсатында мүлiктi бағалауды жүргiзу;

аудандық (қалалық) деңгейдегi коммуналдық меншiктi басқару;

2) қорғаныс, қоғамдық тәртiп, қауiпсiздiк:

әскери комиссариаттарды жабдықталған шақыру (жинау) пункттерiмен, дәрi-дәрмекпен, құрал-сайманмен, медициналық және шаруашылық мүлiкпен, автомобиль көлiгiмен, байланыс құралдарымен, медициналық және техникалық қызметкерлермен, қызмет көрсететiн адамдармен қамтамасыз ету жөнiнде жалпыға бiрдей әскери мiндеттердi атқару шеңберiндегi iс-шаралар және медициналық комиссиялар құру;

аудандық (қалалық) ауқымдағы төтенше жағдайлардың алдын-алу және оларды жою;

аудан (облыстық маңызы бар қала) аумағында қоғамдық тәртiптi қорғау және қоғамдық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;

медициналық айықтырғыштардың, кәмелетке толмағандарға, белгілi бiр  тұрғылықты орны мен құжаттары жоқ  адамдарға, әкiмшiлiк тәртiппен қамауға  алынған адамдарға арналған қабылдау орындарының жұмыс iстеуi;

елдi мекендерде жол жүрiсi қауiпсiздiгін қамтамасыз ету;

3) бiлiм беру:

балаларды мектепке дейiнгi тәрбиелеу мен оқыту;

оқытудың кешкi (ауысымдық) нысанын және интернат үлгiсiндегi ұйым арқылы мiндеттi тегiн орта бiлiм  берудi қоса алғанда, мемлекеттiк оқу  орындарында азаматтарға мiндеттi тегiн орта бiлiм берудi ұйымдастыру және қамтамасыз ету;

аудандық (қалалық) ауқымдағы мектеп олимпиадаларын өткiзу;

ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мемлекеттiк  бiлiм беру ұйымдары үшiн оқулықтар  сатып алу және жеткiзу;

балалар мен жасөспiрiмдерге арналған қосымша бiлiм беру;

4) әлеуметтiк  көмек және әлеуметтiк қамсыздандыру:

тұрғын үй көмегi;

мұқтаж азаматтарға үйде әлеуметтiк көмек көрсету;

белгiлi бiр тұрғылықты орны жоқ адамдарды әлеуметтiк бейiмдеу;

халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;

мемлекеттiк атаулы әлеуметтік көмек;

жергіліктi өкiлдi органдардың шешiмдерi бойынша мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарына әлеуметтiк көмек;

5) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық:

ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мемлекеттiк тұрғын үй қорының сақталуын ұйымдастыру;

тұрғын үй қорын  түгендеу;

азаматтардың  жекелеген санаттарын Қазақстан  Республикасының заң актiлерiне сәйкес тұрғын үймен қамтамасыз ету;

Қазақстан Республикасының  заң актiлерiне сәйкес мемлекеттiк  қажеттiлiктер үшiн жер учаскелерiн алып қою, оның iшiнде сатып алу жолымен алып қою және осыған байланысты жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыру;

авариялық және ескiрген тұрғын үйлердi Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес бұзу;

коммуналдық тұрғын үй қорының тұрғын үйлерiн салу;

республиканың сейсмикалық қауiптi аймақтарында орналасқан тұрғын үйлердiң сейсмикалық берiктiгiн  қамтамасыз етуге бағытталған, Қазақстан  Республикасының заң актiлерiне сәйкес iс-шаралар;

коммуналдық меншiктегi сумен жабдықтау объектiлерiн, тазарту, сорғыту жүйелерiн, кәрiз, жылу және электр желiлерiн құру, және реконструкциялау;

елдi мекендердiң санитариясын қамтамасыз ету;

жерлеу орындарын  күтiп-ұстау және туысы жоқтарды жерлеу;

елдi мекендердегi көшелердi жарықтандыру;

елдi мекендердi абаттандыру және көгалдандыру;

6) мәдениет және  спорт:

жергiлiктi деңгейде мәдени-демалыс жұмысын қолдау;

аудандық (қалалық) кiтапханалардың жұмыс iстеуi;

зоопарктер  мен дендропарктердiң жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету;

спорттың ұлттық және бұқаралық түрлерiн дамыту;

аудан (облыстық маңызы бар қала) деңгейiнде спорт жарыстарын өткiзу;

облыстық спорт  жарыстарына спорттың әр түрi бойынша  аудандық (облыстық маңызы бар қалалық) құрама команда мүшелерiн дайындау және олардың қатысуы;

бұқаралық ақпарат  құралдары арқылы жергiлiктi деңгейде мемлекеттiк ақпарат саясатын жүргiзу;

жергiлiктi деңгейде мемлекеттiк тiлдi және Қазақстан  халықтарының басқа да тiлдерiн дамыту;

жергiлiктi деңгейде жастар саясатын жүргiзу;

7) ауыл шаруашылығы,  жер қатынастары:

мал шаруашылығында пайдаланылатын арнаулы қоймаларды (көмiндiлердi) салу, күтiп-ұстау;

ауру жануарларды санитарлық союды ұйымдастыру;

жердi аймақтарға бөлу жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыру;

аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердiң, ауылдардың (селолардың), ауылдық (селолық) округтердiң шекарасын белгiлеу кезiнде жүргiзiлетiн жерге орналастыру;

ауыл шаруашылығы  алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру жөнiндегi жұмыстар;

елдi мекендердi жер-шаруашылық орналастыру;

8) көлiк және  коммуникациялар:

аудандық (қалалық) маңызы бар автомобиль жолдарын салу, реконструкциялау, жөндеу және күтiп-ұстау;

кент iшiндегi (қала iшiндегi) және аудан iшiндегi қоғамдық жолаушылар тасымалдарын ұйымдастыру;

9) басқа да бағыттар:

Қазақстан Республикасының  Ұлттық қорына берiлетiн ресми трансферттер;

облыстық бюджетке берiлетiн ресми трансферттер.

Аудандар (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттерiнен:

1) осы баптың 1-тармағында көрсетiлген қызмет  түрлерiн орындайтын мемлекеттiк  мекемелердiң қызметiн қамтамасыз етуге;

2) осы баптың 1-тармағында көрсетiлген бағыттар бойынша бюджеттiк инвестициялық жобалар мен бағдарламаларға;

3) ауданның (облыстық  маңызы бар қаланың) жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдарының  Қазақстан Республикасының заңдарында  көзделген өзге де функцияларына  жұмсалатын шығындар да қаржыландырылады.

Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiнен қаржыландырылатын  жергiлiктi атқарушы органдарды ұстауға  арналған шығындар Қазақстан Республикасының  Үкiметi бекiтетiн штат санының жалпы  лимитi және заттай нормалар негiзiнде жоспарланады.

Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетiнiң құрамында қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың, кенттiң, ауылдың (селоның), ауылдық (селолық) округтiң бюджеттiк бағдарламалары мынадай бағыттар бойынша көзделедi:

1) қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың,  кенттiң, ауылдың (селоның), ауылдық (селолық) округтің әкiмi аппаратының жұмыс iстеуi;

2) шаруашылықтар  бойынша статистикалық есепке алуды жүзеге асыру;

3) азаматтық  хал актiлерiн тiркеу жөнiндегi қызметтi қамтамасыз ету;