Қазақстан Республикасының монетарлы және фискалды саясаттарының бағыттары мен механизмін талдау

      Инфляцияны  ұстау жөніндегі шаралар Қазақстан  Республикасының Ұлттық Банкі мен  Қазақстан Республикасы Үкіметінің бірлескен  іс-әрекеттерін күшейтуді талап етеді.

        Төлем жүйелері саласында төлем жүйелерінің тиімділігін және қауіпсіздігін арттыру,  тәуекелдерді басқару және төлем жүйелерін қадағалаудың тиімді жүйесін құру бойынша одан әрі шаралар қабылданатын болады. Осы жүйеге техникалық және бағдарламалық қамтамасыз етудің операторларын, провайдерлерін, сондай-ақ  төлем жүйелері пайдаланушыларын бақылау және қадағалау жүйелері кіреді.  Төлем жүйелерін жоғары ақпарат технологияларымен және алдыңғы қатарлы техникамен жабдықтауға айтарлықтай көңіл бөлінеді.

      Төлем жүйелерінің үздіксіз және үзіліссіз  жұмыс істеуін қамтамасыз ету  және қауіпсіздік деңгейін арттыру  мақсатында жаңа резервтік орталықты  құру жөніндегі жұмыс жүргізіледі.

      Қолма-қол ақша айналысы саласында  2006 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жаңа дизайндағы  банкноталарды айналысқа енгізеді, бұл полиграфиялық және компьютерлік технологиялардың дамуына байланысты болып отыр. Банкноталарда жаңа қорғау және  машина оқитын элементтер болады.

      Қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге  ықпал ету шеңберінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі өз қызметін Қазақстан Республикасының Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігімен тығыз үйлестіреді.

      Ақша-несие саясаты  қаржы нарығының тұрақтылығын сақтауға ықпал етеді. Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың 2003-2006 жылдарға арналған  тұжырымдамасына сәйкес қаржы нарығын одан әрі дамыту  оның барлық бөліктерін халықаралық стандарттарға жақындату бағытында жүргізіледі.

      Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан  Республикасының Қаржы нарығы мен  қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау  агенттігімен және басқа да мүдделі  мемлекеттік органдармен бірлесіп экономиканың әлсіз факторларын  ашатын Қаржылық тұрақтылық туралы есепті дайындау жұмысын жүргізеді.

      Халықаралық қаржылық ұйымдармен (Халықаралық Валюта Қоры, Дүниежүзілік Банк, Еуропалық  Қайта құру және Даму Банкі, Азия Даму Банкі, Ислам Даму Банкі және басқалары) белсенді ынтымақтастық жалғастырылады.

      Интеграциялық бірлестіктер шеңберінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жалпы төлем жүйесін ұйымдастыру, ЕурАзЭҚ-на мүше елдердің  интеграцияланған валюта нарығын құру, сондай-ақ Бірыңғай экономикалық кеңістікті (БЭК), Шанхай Ынтымақтастық Ұйымын (ШЫҰ) қалыптастыру  жөніндегі мемлекетаралық және ведомствоаралық топтардың жұмысына қатысу  жөніндегі жұмыстарды жалғастырады. 

Кесте 4  

Ақша-несие саясатының 2006 - 2008 жылдарға арналған

негізгі көрсеткіштерінің болжамы 

(мұнайға қалыпты бағалар сценариі) 
 

Сурет 8 
 

3.2 Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң орта және ұзақ мерзiмдi фискалды саясаты      

 Фискалдық  саясаттың мақсаты мен мiндеттерi. Орта мерзiмдi кезеңдегі фискалдық саясаттың негізгі мақсаты тұрақты экономикалық дамудан және барлық өңiрлердегі азаматтардың әл-ауқатының өсуiнен көрiнетiн ел экономикасының бәсекеге қабілеттiлiгiн арттыру болып табылады. 
      Орта мерзiмдi кезеңде бұл мақсатқа қол жеткiзуге мынадай негiзгi мiндеттердi шешу:

  экономика  салаларын әртараптандыру, ұзақ  мерзiмдi жоспарда сервистік-технологиялық  экономикаға көшу үшiн жағдайлар дайындау;

  көлеңкелi экономика үлесiн азайту;

    ЖIӨ-ге қатысты мемлекеттiк борыштың  мөлшерiн қысқарту, оның құрылымын  оңтайландыру; инфрақұрылымды және  адами капиталды дамыту; мемлекет  көрсететiн қызметтер сапасын  арттыру ықпал етедi. 
     Бұдан басқа, фискалдық саясат мемлекеттің жалпы экономикалық саясатының маңызды құрамдаушысы бола отырып, жоспарланған кезеңде инфляцияның орташа жылдық деңгейi бойынша белгiленген меженi, төлем балансының орнықтылығын, тауарлар мен қызмет көрсетулердiң соңғы тұтынуының өсуiн және капиталдың жинақталуын қолдауға ықпал етуi тиiс.      

       Фискалды саясатты iске асыру тетiктерi.      

 Мақсатты  өлшемдердi, қолдағы даму резервтерi  мен сыртқы және iшкi факторлардың  күтiлетiн әсерiн есепке ала  отырып айқындалатын республиканың әлеуметтiк-экономикалық дамуының ықтимал сценарийлерiн қалыптастыру Yкiметтiң орта мерзiмдi перспективадағы салық-бюджет саясатының мүмкiндiктерiн айқындауға, мемлекеттiк шығыстар туралы салмақты шешiмдер қабылдауға және тиiсiнше мемлекеттiк қаржы ресурстарын пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк бередi. 
      Орта мерзiмдi фискалдық саясатты iске асырудың мiндеттерi мен негізгі бағыттарын айқындау кезiнде ел экономикасын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған базалық сценарийi негіз ретiнде алынды

     Базалық сценарийде мұнайға әлемдiк баға бiр баррель үшiн 28-33 АҚШ доллар аралығында болады деп болжанады. Сыртқы конъюнктура индексi 2003 жылмен салыстырғанда 2005 жылы тағы да 1,6%-ға одан әрi азая отырып, 5,4%-ға кемидi. 2006-2007 жылдары индекс неғұрлым аз, жылына 0,5%-ға өсетiн болады. Мұнайдың экспорттық бағасы бiр баррель үшiн 21-25 АҚШ доллары деңгейiнде тұрақталады. Сауда теңгерiмiнiң оң сальдосы жылына орта есеппен 2,3 млрд. астам АҚШ долларын құрайды.     

 Осы  сценарийге сәйкес ЖIӨ-нiң орташа жылдық өсуi 2005-2007 жылдары 8,1 %-ды құрайды.

   Тауарлар өндiрiсiмен салыстырғанда  қызметтер көрсетудiң басып өсу  үрдiсi сақталады. Болжанып отырған  кезеңде тауар өндiрiсi орта  есеппен жылына 7,8 %-ға, ал қызметтер  көрсету өндiрiсi 8,7 %-ға өседi.

   Кәсiпорындардың қаржы жағдайының  жақсаруымен бiрге халықтың нақты  кiрiсiнiң ұлғаюы экономиканың  нақты секторына инвестициялардың  өсуi үшiн қажеттi жағдайлар жасайды.

   Инвестициялық сұраныстың кеңеюi  бiрiншi кезекте кәсiпорындардың дербес қаражаты есебiнен алынатын инвестициялық қаржыландырудың iшкi көздерiмен байланысты болады. Негiзгі капиталға инвестициялар көлемiнiң өсу қарқыны жоспарланып отырған кезеңде 12-15 %-ды құрайды. 
      Инфляция деңгейi орта есеппен 2004 жылғы 5,6-7 %-дан 2007 жылы 4,1-5,5%-ға дейiн төмендейдi.

   Yкiметтiң фискалдық саясатының iске  асырылуына тәуелсiз макроэкономикалық  факторлар өзгерген жағдайда  оның негізгi параметрлерi кейіннен  мұндай өзгерiстердiң дәрежесiне  қарай түзетiлетiнiн не нақтыланатынын атап өту қажет. 
 

Кесте 5  

Қазақстан Республикасының макроэкономикалық көрсеткіштерiнiң 2004-2007 жылдарға арналған болжамы (базалық сценарий) 

Кесте 5 жалғасы 
 
 

Сурет 9

     Қазақстан Республикасының Бюджет кодексiнде айқындалған құрылым* бойынша ел экономикасын дамытудың базалық сценарийi негiзiнде жасалған 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттiк бюджет болжамы көрсетiлген.                                                              
 
 

Кесте 6

2005-2007 жылдарға  арналған мемлекеттiк бюджет болжамы 
                 (ЖIӨ-ге пайызбен)