Автор: Пользователь скрыл имя, 03 Октября 2011 в 19:36, курсовая работа
Қазақстан Республикасы аумағында акцизделетін тауарларды шығаратын, акцизделетін тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік аумағына импорттайтын, Қазақстан Республикасының аумағында бензинді (авиациялық бензинді қоспағанда) және дизель отынын көтерме, бөлшек саудада өткізуді жүзеге асыратын, тәркіленген, иесі жоқ акцизделетін тауарларды, сондай - ақ мұрагерлік құқығы бойынша мемлекетке өткен, Қазақстан Республикасы аумағында мемлекет меншігіне өтеусіз берілген акцизделетін тауарларды өткізуді жүзеге асыратын (бұл тауарларға бұрын акциз төленбесе), Қазақстан Республикасының аумағында акцизделетін қызмет түрлерін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар және резидент емес заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлімшелері де акциз төлеушілер болып табылады.
Кіріспе.........................................................................................................................3
1 Акциз салығын салудың теориялық негіздері......................................................5
1.1 Акциз салығының дамуы.....................................................................................5
1.2 Акциз салығының мәні және экономикалық мазмұны....................................9
2 Акцизді есептеу ерекшеліктері және тәжірибеде қолдану жағдайына сипаттама....................................................................................................................17
2.1 Акциз салығының есептеу механизімі..............................................................17
Қазақстан Республикасында 2001 – 2004 жылдары акциз салығының мемлекеттік бюджетке түсуін талдау......................................................................21
2.3 Қазақстан Республикасында акциздердің түсуіне бақылау жүргізу
жағдайына баға беру.................................................................................................27
3 Қазақстан Республикасындағы акциз салығын салу: мәселелері мен негізгі бағыттары..................................................................................................................31
3.1 Қазақстан Республикасындағы акциздік салық салудың мәселелері...........31
3.2 Акциз салығын жетілдірудің негізгі бағыттары.............................................32
Қорытынды................................................................................................................34
Қолданылған әдебиеттер тізімі................................................................................35
Бірақ бұл болжам оң нәтиже әкелген жоқ, сонымен қатар 2001 жылдың екінші жартысында осы салада бюджет түсімінің төмендегені байқалды.
Мұнай
өңдеуші зауыттарынан алынатын акциз
салығының төмендеуіне
Кесте 2.
Мемлекеттік
бюджетке 2002-2004 жылдарға акциз салығы
бойынша түсімдер динамикасы.
Көрсеткіш | 2002 жыл | 2003 жыл | 2004 жыл |
Мемлекеттік бюджетке түскен барлық салық сомасы | 752784922 |
947250780 |
1186137423 |
Акциздер | 25442690 | 26986266 | 29913102 |
Барлығы, (%) | 100 | 100 | 100 |
Акциздер, (%) | 3,38 | 2,85 | 2,52 |
Барлығы, (%) | 96,62 | 97,15 | 97,48 |
Кестеге
қарай отырып, келесідей қорытынды
шығаруға болады. 2003 жылы салық түсімдері
2002 жылмен салыстырғанда 194465858 теңгеге
немесе 125,8%-ға жоғарылады. Барлық салық
түсімдері ішінен акциз 3,38%, 2003 жылы ол
2,85%, ал 2004 жылы 2,52%-ды құрады. Сонымен қатар
2003 жылы акциз 25442690 теңгеден 26986266 теңгеге
жоғарылады, 1543576 теңгеге түсім көлемі
өзгерді. Оны сурет 1-ден көруге болады.
2002 жыл
Сурет 1. 2002 – 2004 ж.ж. акциз салығының басқа салықтардағы алатын үлесі.
Жалпы акциз
өнімін тауарлар бойынша түсім көлемін
кесте 3-тен көруге болады.
Кесте – 3.
2002-2004 ж.ж. Қазақстан Республикасына
акциздік салықтардың түсімі
Атауы | 2002 жыл | 2003 жыл | 2004 жыл |
Барлық салықтық түсімдер | 752784922 | 947250780 | 1186137423 |
Акциздер, оның ішінде: | 25442690 | 26986266 | 29913102 |
Қ.Р.-да өндірілетін: | 10474628 | 11404272 | 10910773 |
Спирттің барлық түрлері | 1038275 | 531150 | 599664 |
Арақ | 3332588 | 2979781 | 2319248 |
Ликерлі арақ өнімдері (12%-30%) | 122597 | 187635 | 65758 |
Шарап | 349912 | 223035 | 131595 |
Коньяк | 38939 | 75249 | 81994 |
Шампан шараптары | 47156 | 26424 | 39620 |
Сыра | 1191388 | 1579326 | 1921231 |
Алкоголі
аз сусындар
(1,5%-12%) |
205568 | 227580 | 95866 |
Бекіре және қызыл балық уылдырығы | 23440 | 39972 | 23564 |
Фильтірі бар темекі бұйымдары | 2667814 | 3596113 | 4185238 |
Фильтрсіз темекі бұйымдары | 444407 | 524996 | 276785 |
Зергерлік бұйымдар | 38150 | 32573 | 0 |
Ойын бизнесі | 168745 | 303848 | 415963 |
Лотореяны ұйымдастыру және өткізу | 82871 | 107115 | 89367 |
Газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнай | 455330 | 792606 | 401580 |
Жеңіл автомобильдер | 0 | 9 | 1 |
Шарап өнімдері | 261851 | 172785 | 174957 |
Атыс және газ қарулары | -9 | 26 | 27 |
Басқа да алкоголь өнімдері | 5606 | 4049 | 88315 |
ҚР-на импортталатын өнімдер: | 14968062 | 15581994 | 19002329 |
Спирттің барлық түрлері | 37135 | 49342 | 32875 |
Арақ | 69866 | 116310 | 305137 |
Ликерлі арақ өнімдері (12%-30%) | 13475 | 40636 | 6674 |
Шарап | 74062 | 85674 | 115250 |
Коньяк | 30962 | 42216 | 45342 |
Шампан шараптары | 1212 | 4515 | 3550 |
Сыра | 521205 | 974668 | 1623833 |
Алкоголі
аз сусындар
(1,5%-12%) |
17768 | 14689 | 88 |
Бекіре және қызыл балық уылдырығы | 2123 | 2122 | 7409 |
Темекі бұйымдары | 228024 | 220482 | 187135 |
Жеңіл автомобильдер | 412499 | 903128 | 1713230 |
Зергерлік бұйымдар | 47981 | 66519 | 0 |
Шарап өнімдері | 0 | 350 | 3 |
Дизель отыны | 0 | 243 | 17 |
Бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) | 2177510 | 2704972 | 3890600 |
Атыс және газ қарулары | 1 | 604 | 40 |
Бензинді бөлшек саудада өткізу | 8320595 | 7802683 | 8327542 |
Дизель отынын көтерме саудада өткізу | 245896 | 228361 | 257103 |
Бензинді көтерме саудада өткізу | 1374088 | 1002631 | 1048802 |
Дизель отынын бөлшек саудада өткізу | 1393660 | 1321849 | 1437699 |
Енді осы түсімдер бойынша кейбір акцизделетін тауар түріне талдау жұмыстарын жасайық.
Бюджеттің
кіріс көздерін қалыптастырудың
негізгі көздері ретінде
2002
жылы 2001 жылмен салыстырғанда арақ
өнімін өндіру көлемі
Сонымен қатар 2002 жылдың қараша айынан бастап арақ өнімдерінің көлемі кері әсерін тигізді. Бұл акциз ставкаларының жоғарылауына қолайлы жағдай болды. Араққа ставка көлемі 1 литріне 40 теңге болғанда тұрақты өндіріс көлемі жоғарылай түсті, ол ставканың жоғарылау нәтижесінде өндіріс көлемі күрт төмендей бастады. Мысалы, 2001 жылдың қаңтар айында 254,7 мың доллар арақ өндірілсе (100 теңге/литр) қарашада ол ставканың төмендеуімен байланысты 654,5 мың (40 теңге/литр), ал 2002 жылдың желтоқсан айында (100 теңге/литріне) ставкаға байланысты өндіріс көлемінің төмендеуі 377,8 мың долларға дейін кетті.
2003
жылы Қазақстан
2004 жылдың акциз салығының түсімі 2319248 теңгені құрап, ол 2003 жылмен салыстырғанда 660533 теңгеге төмен және 2003 жылға қарағанда түсім 22,17%-ға төмендегені байқалады.
Жоғарыда
көрсетілген талдауды сурет
2 көруге болады.
Сурет 2. 2002-2004 жылдары мемлекеттік бюджетке арақ бойынша
болжамдалған және нақты түсім көлемі.
2001 – 2002 жылдары салыстырмалы кезеңге қарағанда ликерлі арақ өнімі бойынша да жалпы алкоголь өнімінің үлес салмағы да төмендеуде. Мысалы 2001 жылмен салыстырғанда күштілігі 12-30% саналатын ликерлі – арақ өнімдерінің түсімі ликерлі – арақ өнімін өндіруге қарағанда рентабельді. Сол себептен кәсіпорындар шығарылатын ликерлі – арақ өнімінің ассортиментін қысқартып, өзгертілетін рецепт есебіне арақтың түрлілігі бойынша өндірісті енгізеді. Сонымен қатар бұл өнімге деген сұраныс барған сайын қысқаруда, себебі әртүрлі 38% шарап өнімдері пайда болып, оларға деген арақпен оның түрлеріне қарағанда жоғарылауда. Республика бойынша алкоголь нарығы арақ және ликерлі арақ өнімдерін өндіруші Шығыс Қазақстан, Ақтөбе, Қостанай облыстарының өндіруші компаниялары есебінен құрылады.
Енді акцизделетін тауарлардың тағы бір түрі Қазақстан Республикасында өндірілген шампанның салық сомасының мөлшерін қарастырайық. Бұл өнім бойынша түсім көлемі 2003 жылы төмендеп кетті. Мысалы, шампан бойынша 2002 жылы салық сомасы 47156 теңгені құраса, ал 2003 жылы ол 20732 мың теңгеге түсті. Сонда 2002 жылмен салыстырғанда 26424 теңгеге төмен төленді, ал ол сома 2004 жылы 39620 теңгеге дейін жоғарылады. 2003 жылмен салыстырғанда жоспар 149,94%-ға орындалды. Бұл өнім бойынша ірі өндірушілердің бірі ретінде әлі күнге дейін ААҚ «Бахус» саналады.
Сонымен қатар ойын бизнесінің де пайдалану көрсеткіші өсуде. Ойын бизнесі – құмар ойындарды ұйымдастырып, өткізуге және табыс табу мақсатымен бас тігуге байланысты кәсіпкерлік қызмет, ал ойын мекемесі – құмар ойындар өткізілетін және бас тігуге ставкалар қолданылатын орын, казино, тотализатор, букмекерлік кеңсе, ақшалай ұтыстары бар ойын автоматтары залы және одан өзге де ойын үйлері. Ойын бизнесі бойынша 2004 жылы 415963 теңге түсім түсті. 2003 жылмен салыстырғанда ол 112115 теңгеге немесе 136,9% жоғары, себебі қаламызда ойын бизнесі жыл сайын дамуда.
Республикада сыра өндіру, сату көлемдері артуда. Нарықта сыраның сапалы өндіріс түрі көбеюде және ол жыл сайын өзгеріп отырады. Ақырғы жылдары алкоголь ішімдіктеріне деген сұраныс бара-бара төмендеу үстіде, оған себеп болып қазіргі кездегі алкоголь ішімдіктерінің танымал түрі сыраға сұраныстың артуы табылады. Мысал ретінде Оңтүстік Қазақстан Облысының «Шымкент сыра» атты кәсіпорынын қарастырсақ, ол құйылған сыраға байланысты есептеледі. Сыра бойынша төленген салық сомасы 16048000 теңгені құрады. Ол 2001 жылмен екі есеге артық деп айтуға болады. Сыраны тұтынушылар көлемі жыл сайын жоғарылай түсуде. Жалпы қолданылатын алкоголь өнімін тұтыну көлемі бойынша сыраны тұтыну 35% - дан 5% - ға жоғарылады. Сыра өндіру 2001 жылмен салыстырғанда 17,0% -ға жоғарылап, ол 20219,2 мың долларды құрады. Бюджетке акциз бойынша түсім 2002 жылы 1191,4 млн. теңгені құрайды. Ол алдыңғы жылдармен салыстырғанда 2,8 есе жоғары.
Қазақстан Республикасында өндірілген сыра бойынша 2004 жылы мемлекеттік бюджетке түсетін түсім 1921231 теңгені құрады. 2003 жылмен салыстырғанда акциз 341905 теңгеге жоғары және ол 121,65%-ке өсті. Бұл өнім бойынша салық сомасының артық болуына осы өнімге халықтың сұранысы артуда.
Қазіргі кезде Республика бойынша ірі сыра өндіруші зауыттар жыл сайын дамуда. Осыған байланысты оның сапасы мен ассортименті де түрлі болып келеді. Оны сурет 3 көруге болады.
Сурет
3. Республика бойынша ірі кәсіпорындардың
сыра өндіру динамикасы.
Бұл диаграммаға қарап, Қазақстан Республикасында ірі кәсіпорындардың «№1 Алматы сыра зауыты», «Эфес Қарағанды», «Сусындар» АҚ, «Шымкент сыра зауыты» мемлекеттік бюджеттегі үлесін көруге болады.
Қазіргі
кезде акциздік салық салуда бірқатар
қиыншылықтар әлі де кездесіп жатыр,
бірақ уақыт өте келе олар өз шешімдерін
тауып келе жатқаны белгілі. Соның
нәтижесінде де акцизден түсетін
салықтың түсімдер көлемі өсе түседі деген
сенімдеміз.
2.3
Қазақстан Республикасында
жағдайына
баға беру
Бүгінгі күнде акциздік өнім бюджеттік түсімнің бірқатар бөлігін құрайтын салық салу объектісінің маңызды бөлігі болып табылады. Сәйкесінше, акциздік өнімге мемлекет тарапынан бақылау қажет.
Акциздік тауарлардың және қызмет түрлерінің тізімі, акциздерді есептеу мен төлеу тәртібі Салық кодексінде нақты бекітілген. Бірақ салық төлеушілер мен мемлекеттік органның арасындағы салықтық мәдениеттің дамуы кезінде бірқатар мәселелер туындайды. Оларды шешу ішкі нарықтың тұрақтылығын, отандық тауарларға сұраныстың өсуін және олардың сапасын бақылауды қамтамасыз ететін мемлекеттік реттеу механизмдер жүйесін құру қажет.
Салық органдарының қызметкерлері бюджетке төленетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің толық түсуіне, есептеудің дұрыстығын, оларды алудың толымдылығы мен уақытылы аударылуы жөніндегі мәселелер бойынша уәкілетті органдар бақылау жасауды жүзеге асырады. Осы бақылау жүзеге асыру барысында заңда бекітілген салықтық тексерулер мен бақылау негізінде ұйымдастырады.
Салықтық
тексеру – салық қызметі
Информация о работе Қазақстан Республикасындағы акциз салығын салу: мәселелері мен негізгі бағыттары