Қазақстан Республикасындағы акциз салығын салу: мәселелері мен негізгі бағыттары

     2) Қазақстан Республикасының кеден  шекарасы арқылы өткізілгенге  дейін бүлінуі салдарынан бұйым  және материал ретінде пайдалануға жарамсыз болып қалған тауарлар;

    3) шетелдік дипломатиялық және  оларға теңестірілген өкілдіктердің  ресми пайдалануы үшін, сондай  – ақ осы өкілдіктердің дипломатиялық,  әкімшілік- техникалық қызметкерлерінің, олармен бірге тұратын отбасы  мүшелерін қоса алғанда, жеке пайдалануы үшін әкелінген және Қазақстан Республикасының қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес  акцизден  босатылатын тауарлар;

       4) Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін, «Еркін айналыс үшін тауарлар шығару» режимін қоспағанда, Қазақстан Республикасының кеден заңдарымен белгіленген кеден режимі шеңберінде акцизден босатылған  тауарлар.

       5) сыйымдылығы 0,1 литрден аспайтын тұтынушы ыдысына құйылған және Қазақстан Республикасының заң актілеріне тіркелген,  құрамында спирті бар медициналық мақсаттағы өнім (бальзамдардан басқа) акцизді төлеуден босатылды.

      Акциз ставкасын Қазақстан Республикасының  Үкіметі бекітеді және тауар құнына пайызбен (адвалорлық) және заттай нысандағы  өлшем бірлігіне абсолюттік сомада (тұрлаулы) белгіленеді.

      Алкоголь  өнімдерін өндіру үшін өткізілетін  спиртке акциз ставкасы алкоголь өнімдерін өндіру үшін пайдаланбайтын адамдарға өткізілетін спиртке  белгіленетін базалық ставакадан төмен  белгіленуі мүмкін. Ойын бизнесі объектілеріне акциздің базалық ставкасының ең жоғарғы және ең төмен шектерін Қазақстан Республикасының Үкіметі бір жылға есептеп белгілейді. Жергілікті өкілді органдар ойын бизнесі объектілеріне белгіленген базалық ставкалар шегінде қызметін бір әкімшілік – аумақтық бірлік аумағында жүзеге асыратын барлық салық төлеушілер үшін бірыңғай акциз ставкасын белгілейді.

      Тұрлаулы  акциз ставкасы белгіленген акцизделетін тауарлар бойынша салық базасы өндірілген, өткізілген заттай нысандағы акцизделетін тауарлар көлемі ретінде белгіленеді. Адвалорлық акциз ставкалары белгіленген акцизделетін тауарлар бойынша салық базасы өндіруші осы тауарды акциздер мен қосылған құн салығын енгізбей беретін бағалар бойынша анықталатын өндірілген, өткізілген акцизделетін тауарлар құны ретінде белгіленеді. Лотереяларды ұйымдастыру және өткізу жөніндегі қызметті жүзеге асыру кезіндегі салық базасы лотереяны ұйымдастырушы салық органында лотерея билеттерін сатуға шығаруды тіркеген кезде жүлде қорына жатқызылатын сома алып тасталған, оған акциз сомасы қосылмай мәлімделген түсім сомасы ретінде анықталады және шығарылым тіркелгеннен кейін ол өзгертілмеуге тиіс.

    Тұрлаулы  акциз ставкалары белгіленген акцизделетін тауарларды Қазақстан Республикасының  кеден аумағына импорттау кезінде  салық базасы импортталатын акцизделетін тауарлардың заттай түрдегі көлемі ретінде белгіленеді. Адвалорлық акциз ставкалары белгіленген акцизделетін тауарларды импорттау кезінде салық салынатын база импортталатын акцизделетін тауарлардың Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес айқындалатын кедендік құны ретінде анықталады.

    Спирттің  барлық түріне әртүрлі акциз ставкалары белгіленген жағдайда салық базасы сол бір ставкамен салық салынатын  операциялар бойынша  жеке – жеке анықталады. Алкоголь өнімін өндірушілер базалық ставкадан төмен акцизбен сатып алған спиртті алкоголь өнімін өндіруден басқа мақсатқа пайдаланған кезде осы спирт бойынша акциз сомасы алкоголь өнімін өндірушісі болып табылмайтын тұлғаларға сатылатын спирттің барлық түрлері үшін белгіленген акциздің базалық ставкасы бойынша қайта есептеліп, бюджетке төленуге тиіс. Қайта есептеу мен салық төлеуді спиртті алушы жүргізеді. Төтенше оқиғалар салдарынан болған жағдайларды қоспағанда, өндірілген акцизделетін тауарлар бүлінген, жоғалаған кезде акциз толық мөлшерде төленеді.

    Акциздік  маркалар жоғалған, бүлінген кезде  акциз мәлімделген ассортимент  мөлшерінде төленеді. Алкоголь өнімін таңбалауға арналған бүлінген немесе жоғалған (оның ішінде ұрланған) акциздік маркалар бойынша акцизді есептеу  маркада көрсетілген сауыттың (ыдыстың) көлеміне қолданылатын белгіленген ставка негізге алынып жүргізіледі. Маркада сауыттың көлемі белгіленбеген жағдайда бүлінген немесе жоғалған акциздік маркалары бойынша акцизді есептеу акциз маркалары бүлінген, жоғалған кезеңнің алдындағы салық кезеңі ішінде өнім құю (орау) жүргізілген сауыттың неғұрлым үлкен көлемі негізге алынып жүргізіледі. Егер акциз маркалары төтенше жағдайлар салдарынан бүлінсе, жоғалса немесе бүлінген акциз маркаларын салық органдары жоюға жасалған есептен шығару актісі негізінде қабылдаса, акциз төленбейді.

      Ойын  бизнесі (лотереяларды қоспағанда) саласындағы  қызметті жүзеге асыру кезінде ойын столы, ақшалай ұтысы бар ойын автоматы, тотализатор кассасы, букмекер  кеңселерінің кассасы салық салу объектілері болып табылады.

     Лоторея ұйымдастырушысының лоторея билеттерін сатуға шығаруы лоторея бойынша  салық салу объектісі болып табылады. Лотерея билеттерін сатуға шығарудың  әрбір шығарылымы және оның ақша түріндегі  көлемі лотерея билеттерін өткізу басталғанға  дейін он күнтізбелік күннен кешіктірілмей салық органдарында міндетті түрде тіркелуге тиіс. Лотерея билеттерін сатуға шығаруды тіркеу тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

      Акцизделетін  тауарлардың экспортқа өткізу кезінде  салық төлеуші салық салудан  босатудың негізділігін растау үшін тіркелген орны бойынша салық органына 60 жұмыс күнінің ішінде міндетті түрде келесідей құжаттарды:

 -экспортталатын акцизделетін тауарларды беруге келісім – шартты;

 -акцизделетін тауарларды экспорт режимінде шығаруды жүзеге асырған кеден органының белгілері бар кедендік жүк декларациясын немесе оның кеден органы куәландырған көшірмесін табыс етеді. Акцизделетін тауарларды экспорт режимінде магистральдық құбыр жүйесімен не толық емес мерзімдік декларациялау рәсімін қолдана отырып әкеткен жағдайда кеден рәсімдеуін жүргізген кеден органның белгілері соғылған толық кедендік жүк декларациясы экспортты куәландыру болып табылады;

    -Қазақстан Республикасының кеден шекарасындағы өткізу пунктінде орналасқан кеден органының белгісі соғылған тауарға ілеспе құжаттардың көшірмелерін табыс етеді. Акцизделетін тауарларды экспорт режимінде магистральдық құбыр жүйесімен әкеткен жағдайда тауарға ілеспе құжаттар көшірмелерінің орнына тауарларды қабылдау – тапсыру актісі табыс етіледі;

    -Салық төлеушінің Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасында ашылған шоттарына акцизделетін тауарлар өткізуден түскен  нақты түсімді растайтын төлем құжаттары мен банк  көшірмесін табыс етеді.

      Қазақстан Республикасы акцизделетін тауарлар экспортын акцизден босатуды көздейтін халықаралық шарттар жасасқан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттерге акцизделетін тауарлар экспортталған кезде Қазақстан Республикасының кеден аумағынан экспорт режимінде әкетілген акцизделетін тауарларды импорттаған елде ресімделген кедендік жүк декларациясының көшірмесі қосымша табыс етіледі. 

    Акциз сомасын есептеу белгіленген  акциз ставкасын салық базасына қолдану арқылы жүргізіледі. Ойын бизнесі  бойынша акциз сомасын есептеу  салық кезеңіне белгіленген акциз ставкасын салық салынатын объектілердің санына қолдану арқылы анықталады. Салық кезеңінде салық салынатын объектінің саны өзгерсе, енгізілген (шығып қалған) объектіге акциз сомасы толық көлемде төленеді.

    Акцизделетін  тауарларды (спирттің барлық түрін  және газ конденсатынмен бірге мұнайды қоспағанда) сатып алған немесе оны Қазақстан Республикасының кеден аумағына импорттаған кезде, егер аталған тауарлар бұдан әрі акцизделетін тауарлар өндіру үшін негізгі шикізат ретінде пайдаланған болса, Қазақстан Республикасының аумағында төленген акциз сомалары шегерілуге тиіс. Салық кезеңінде акцизделетін тауарлар дайындауға нақты пайдаланылған акцизделетін шикізат көлемі негізге алынып анықталған акциз сомасына шегерім жасалады.

   Акцизделетін  тауарларға акциз:

1. салық кезеңінің алғашқы он күні ішінде жасалған операциялар бойынша айдың он үшінші күнінен;
2. салық кезеңінің екінші он күні ішінде жасалған операциялар бойынша айдың жиырма үшінші күнінен;
3. салық кезеңінің қалған күндерінде жасалған операциялар бойынша есепті айдың үшінші күнінен кешіктірілмей бюджтке аударылуға тиіс.

    Алыс  – беріс шикізаты мен материалынан өндірілген акцизделетін тауарлар бойынша  акциз тапсырыс берушіге немесе тапсырыс беруші көрсеткен тұлғаға өнім берілген күні төленеді. Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген газ конденсатын қоса алғанда шикі мұнайды өнеркәсіптік ұқсатуға берген кезде акциз ол берілген күні төленеді. Өз өндірісінің акциз салынуға тиісті шикізатынан акцизделетін тауарлар өндірілген кезде осы шикізатқа акцизделетін тауарлар бойынша акциз төлеуге белгіленген мерзімде акциз төленеді.

    Импортталатын тауарларға акциздер Қазақстан Республикасының  кеден заңдарында кеден төлемдерін төлеу үшін төленеді. Таңбалануға  тиісті импортталатын акцизделетін тауарларға акциздік маркаларын алған күнге дейін немесе алған күні акциз төленеді.

    Акциз төлеушіге акциздердің дұрыс  есептеліп, бюджетке уақытылы аударылуы  үшін жауапкершілік жүктеледі. Акцизді  төлеу мерзімі және декларацияны беру мерзімі демалыс немесе мереке күнге тура келсе, бұл мерзім демалыс немесе мереке күннен кейінгі бірінші жұмыс күніне ауыстырылады.

    Акциз алымының маркаларымен таңбалануға  тиіс акцизделетін тауарларды акциздік маркаларды қолданбай өткізуге тыйым  салынады. Акциз туралы заңдарды бұзғаны  үшін төлеушіге арнайы белгіленген санкциялар қолданылады.

    Бюджетке  аударылуға тиіс акциздердің сомасы банк және банк операцияларының кейбір түрлерін жүзеге асыратын басқа да ұйым төлем тапсырмасы (өкімі) алынған  күні тиісті бюджетке аударады.

    Құрылымдық  бөлімшелері бар акциз төлеушілер құрылымдық бөлімшелерді олардың орналасқан жері бойынша салық органдарында тіркеу есебіне қоюға және өзінің құрылымдық бөлімшелерін тіркеу есебіне қойғаны туралы өзі тіркелген жері бойынша салық органына хабарлауға міндетті. Құрылымдық бөлімше үшін төленуге тиіс акциз сомасы әр құрылымдық бөлімше бойынша жасалған құрылымдық бөлімше жөніндегі акциз есебі негізінде анықталады. Акциз есебін құрылымдық бөлімшелер бойынша жасаған кезде акциз салынған және салық кезеңі ішінде құрылымдық бөлімшелер жүргізген операциялар ескеріледі. Акциз төлеушілер құрылымдық бөлімшелері үшін төлеуге тиіс акциз сомалары бойынша есепті құрылымдық бөлімшенің тіркелген жері бойынша салық органына белгіленген мерзімдерде табыс етуге міндетті. Ағымдағы төлемдерді қоса алғанда, құрылымдық бөлімшелер үшін акциз төлеуді акциз төлеуші заңды тұлға тікелей өзінің есеп шотынан төлейді немесе ол құрылымдық бөлімшеге жүктеледі. Жеке кәсіпкер, ағымдағы төлемдерді қоса алғанда, акциз төлеуді өзі қызметін жүзеге асыратын жері бойынша жүргізеді.

    Операция жасалған күн болып барлық жағдайларда акцизделетін тауарларды алушыға тиеп жөнелту күні, тауар өндіруші өзі өндірген акцизделетін тауарларды өзінің құрылымдық бөлімшелер желісі арқылы өткізген жағдайда тауарларды құрылымдық бөлімшелерге тиеп жөнелткен күн, акцизделетін алыс – беріс тауарларын беру кезінде аталған тауарларды мердігерге (ұқсатушыға) берген күн, алыс – беріс тауарларынан акцизделетін тауарлар әзірленген кезде әзірленген акцизделетін тауарларды тапсырыс берушіге немесе тапсырыс беруші көрсеткен тұлғаға берген күн,  акцизделетін тауарларды өздерінің өндірістік қажеттеріне пайдаланған кезде аталған тауарларды осындай пайдалануға берген күн, лотерея ұйымдастырған және өткізген жағдайда салық органдарында лотерея билеттерін сатуға шығаруды тіркеген күн, акцизделетін өнім, акциз маркалары бүлінген жағдайда бүлінген акцизделетін өнімді (акциз маркаларын) есептен шығару туралы акт жасалған күн немесе оны өндірістік процесте одан әрі пайдалану туралы шешім қабылданған күн, акцизделетін тауарлар, акциз маркалары жоғалған жағдайда акцизделетін тауарлар, акциз маркалары жоғалған күн  болып табылады.

    Акциз төлеу акциз төлеушінің тіркелген  жері бойынша жүргізіледі. Акцизге  қатысты күнтізбелік ай салық  кезеңі болып табылады.

    Әрбір салық кезеңі аяқталған соң, салық кезеңінен кейінгі айдың он бесінен кешіктірмей, салық төлеуші өзі тіркелген жері бойынша салық органына акциз жөніндегі декларация табыс етуге міндетті. Акциз төлеушілер декларациямен бір мезгілде құрылымдық бөлімшелер үшін акциз бойынша есепті табыс етеді. Декларация мен құрылымдық бөлімшелер үшін акциз бойынша есеп – қисаптар салық органына салық кезеңінен кейінгі айдың он бесінен кешіктірілмей табыс етіледі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  2 Акциз салығының есептеу ерекшеліктері және тәжірибеде қолдану жағдайына сипаттама  

          2.1 Акциз салығның есептеу механизімі 

      Акциз ставкаларын  Қазақстан Республикасының  Үкіметі бекітеді және тауар құнына пайызбен (адвалорлық)  және  заттай нысандағы өлшем бірлігіне абсалютті  сомада (тұрлаулы) белгіленеді.

    Алкоголь  өнімдеріне акциз ставкасы онда су араластырылмаған жүз процент спирттің болу көлеміне байланысты бекітіледі. Спирттің барлық түрлеріне акциз ставкасы оның бұдан әрі пайдалану мақсатына қарай анықталады.