Акционерлік қоғамның нарықта қызмет көрсетуі

     Директорлар кеңесі құрамының құрылымы:

- Акционерлердің  мүдделерін əділ жəне əділ  білдіруді қамтамасыз етуі тиіс.

- Директорлар кеңесінің сандық құрамын Акционерлер анықтайды.

- Директорлар  кеңесіне сайланған тұлғалар  жыл сайын өкілеттілік мерзімі  бір жылға қайта сайлануы мүмкін. Тəуелсіз Директорлар Директорлар  кеңесіне тоғыз мəртеден көп  қайта сайлана алмайды.

- Жаңа  Директорларды сайлау Заңнамада жəне Жарғыда қарастырылған ретте ресми, қатаң əрі транспарентті рəсімге сəйкес жүзеге асырылады.

- Акционерлерге  Директорға үміткер туралы жеткілікті  мəліметтер, соның ішінде өмірбаяндық,  үміткер мен Қоғамның өзара  қатынастары туралы ақпарат (афилиирленгендік, ынтымақтастық жəне т.б.) жəне Акционерлерге оны сайлау туралы деректі шешім қабылдауға мүмкіндік беретін кез келген ақпарат берулі тиіс.

- Директорлыққа  үміткерлердің өз міндеттерін  орындауға жəне бүкіл Директорлар  кеңесінің Акционерлер мен Қоғам мүдделерінде тиімді жұмысын ұйымдастыруға қажетті сəйкесінше жұмыс тəжірибесі, білімі, біліктілігі, іскерлік жəне салалық ортада жетістіктері мен мүлтіксіз беделі болуы тиіс.

- Директор  лауазымына сайлана алмайтын  тұлға: өтелмеген немесе заңда белгіленген ретте алынып тасталған соттылығы бар; бұрын мəжбүрлеп тарату немесе мəжбүрлеп акцияларын өтеп алу, немесе белгіленген ретте банкрот деп танылған басқа заңды тұлғаны консервациялау туралы шешім қабылданғанға дейінгі бір жылдан аспайтын мерзімде басқа заңды тұлғаның Директорлар кеңесінің төрағасы, бірінші басшысы (басқарма төрағасы), бас бухгалтері болған. Бұл талап мəжбүрлеп тарату немесе мəжбүрлеп акцияларын өтеп алу, немесе белгіленген ретте банкрот деп танылған басқа заңды тұлғаны консервациялау туралы шешім қабылданған күннен бастап бес жыл бойы қолданылады. Осы тармақта көрсетілген ережелер Жарғыда белгіленуі тиіс.

- Директорларды  сайлау шарттары тексеруге жетімді  болуы тиіс. Директорларды сайлау  шарттарында сайлаудың болжамды  мерзімі, сондай-ақ міндеттерді орындауға жұмсалатын уақыт шығындары көрсетілуі тиіс.

- Директорлар  кеңесі лауазымына толыққанды  кірісуі үшін сайланған Директорларды  тиісінше оқытуды, сонымен қатар  Директорлар кеңесіндегі жұмысына  қажетті Білімдер мен дағдыларды  ұдайы жетілдіруді ұйымдастырып отырады.

- Директорлар  мен Қоғам арасындағы қатынастар  шарттармен рəсімделеді.

Директор:

- соңғы  бес жылда Қоғамның немесе  оның еншілес ұйымының қызметкері  болса;

- Директорды  марапаттаудан басқа Қоғамнан  қосымша сыйақы алған немесе алатын болса;

• басқа ұйымдарда немесе органдарда ұқсас қызметте бола отырып, басқа ұйымдарда немесе органдарға осындай қатысу арқылы басқа Директорлармен елеулі байланыстары болса;
• Акционерлердің немесе мемлекеттік басқару органдарының өкілі болса;
• қатарынан тоғыз жылдан астам Қоғам Директоры болса.

Акционерлік Қоғамда келесі Комитеттер құрылады:

- Аудит  жөніндегі комитет;

- Сыйақылар  жөніндегі комитет;

- Тағайындаулар  жөніндегі комитеті;

- Директорлар  кеңесінің ұйғарымы бойынша басқа  Комитеттер.

  
 

«Эйр Астана» акционерлік қоғамының директорлар кеңесінің мүшелері:

1. Бозымбаев Қанат Алдабергенұлы «Самұрық мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі Қазақстандық холдингі» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы  - Компанияның Директорлар кеңесінің Төрағасы;
2. Бектұров Азат Ғаббасұлы – Қазақстан Республикасының Көлік коммуникациялар вице министрі
3. Найджел Бредли  - «БАЕ СИСТЕМС» компаниясы (Ұлыбритания) компаниясының коммерциялық директоры;
4. Майкл Джон О Каллахан  - «БАЕ СИСТЕМС» компаниясы Өндірістік Тобының басқарушы директоры;
5. Лорд Александр Фермор-Хескет – тәуелсіз директор;
6. Дмитрий Ларионов  - компанияның тәуелсіз директоры.

     Питер Фостер - «Эйр Астана»  әуекомпаниясының президенті, Сонымен қатар, компанияда әр маман өзінің тәжірибелік білімі және біліктілігі негізінде қызмет көрсетіп келеді. Олардың ішінде,

- Жоспарлау  департаментінің вице – президенті  Алма Алигужинова;

- Қаржы  вице – президенті Асхат Бейсенбаев;

- Мемлекеттік,  корпативті істер және қауіпсіздік  вице – президенті ;

- Жабдықтау  вице – президенті Галина Умарова;

- инжиниринг  және техникалық қызмет көрсету  вице – президенті Джон Уэнрайт;

- Ұшу  қызметі вице – президенті  Том Николс;

- Сауда  және маркетинг вице – президенті  Ашендра Лианаге;

- Корпоративті  қауіпсіздік жөніндегі вице –  президенті Герхард Коэтзи;

- Борттық  қызмет директоры Фред Горман;

- Жолаушыларға  жерде қызмет көрсету бөлімінің  бастығы Оливер Мэтвич;

- Коммерциялық  жоспарлау бөлімінің директоры  Ибрагим Джанлиель;

- Бұқарамен  байланыс департаментінің директоры  Белла Тормышева;

- Заң  департаментінің директоры Айдар Қашқарбаев;

- Қызметкерлерді  басқару департаментінің директоры  Евгения Ни;

- Ақпарат  технологиялары департаментінің  директоры Джерри Митчелл;

- Ішкі  аудит директоры Валентина Кегай;

- Бас  есепші Алима Заманбекова;

- Бақылау  орталығы менеджері Бердіхан Агмуров [13]. 

2.   “Эйр Астана”  акционерлік қоғамының  басқару органы  – акционерлердің  жалпы жиналысы  қызметін бақылау

 

     Акционерлік қоғамды басқарудың жоғары органы –  акционерлердің жалпы жиналысы болып  табылады. Бұл жиналысқа қатыса отырып, әрбір акционер қоғамды басқару функциясын жүзеге асырады. Акционерлердің жалпы жиналысында жиналысты жүргізу тәртібі реттелген дауыс беру сырттай формада болуы мүмкін.  Ал квота жоқ жиналыстың заңдық күші болмайды.

     Бүгінгі күнде акционерлердің жалпы жиналысы көптеген кәсіпкерлер қатыса алмайды. Олар қатысқандардың есебінен табыс тауып отырады. Сондықтан, “Акционерлік қоғам” туралы заңда акционерлердің жалпы санының 2/3 қатысуы қажет екендігі туралы айтылған. Бұл жағдай әсіресе мына мәселелер қарастырылғанда қатаң ескертіледі:

1. Акционерлік қоғам жарғысына толықтырулар мен өзгерістер енгізгенде;
2. Оның типін өзгерту туралы ұсыныс түскенде;
3. Қоғамның ерікті түрде қайта құрылуы мен жойылуы туралы шешім қабылдағанда.

     Акционерлік қоғамның жарғы капиталын есептегенде жарияланған емес, төленген капитал есепке алынады. Акция эмиссиясы туралы шешімді Директорлар кеңесі қарастырады. Мұндай шешімде шығарылатын акцияның көлемі, категориялары, түрлері және оларды орналастыруы мен мерзімі көрсетілуі керек. Директорлар кеңесі акционерлердің үлесінің көлемін белгілейді.

     Дүниежүзілік  тәжірибе көрсеткендей, ірі акционерлік  қоғам секілді кәсіпкерлік бірлестіктерді тиімді басқару үшін коллегиялық  орындаушылық органдарды құру қажет. Акционерлік  қоғамда орындаушылық органға директорлар кеңесімен жүзеге асырылатын басқару формалары. Орындаушылық органдар қоғамның ағымдағы қызметіне бақылау жасайды [14].

     Қоғам кем дегенде жылына 1 рет акцинерлер жиналысын өткізу қажет. Жылдық акционерлер  жиналысы қаржылық жылдан соң 5 ай ішінде өткізілуі қажет. Бұл мерзім егер есепті кезеңде қоғамның аудитін аяқтай алмаған жағдайда 3 ай мерзімге ұзартылады. Акционерлердің жалпы жиналысы жылдық жиналыстан басқа кезектен тыс болады. Акционерлердің жалпы жиналысында артықшылығы бар акция иегерлері күн тәртібіндегі мәселелер бойынша сұрақтар қоя алады. Әрбір акционер акция көлеміне байланысты жалпы жиналыста дауысқа ие болады. Жалпы жиналысқа дайындық орындаушы органмен немесе сол қоғамның тәуелсіз тіркеушімен жүзеге асырылады.

   Акционерлер жиналысында мына мәселелер қалуы мүмкін:

1. қоғам жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу;
2. қоғамның типін өзгерту;
3. еркін қайта ұйымдастыру және қоғамды жабу;
4. директорлар кеңесін сайлау, оның сандық құрамын анықтау;
5. қоғамның жарғы капиталының көлемін өзгерту;
6. есепті комиссияның құрамын бекіту;
7. қоғамдық қаржылық жылдық есебін бекіту, қоғамның ревизиялық комиссиясын бекіту;
8. қоғамның таза табысын бөлу;
9. жыл қорытындысы бойынша дивиденттер көлемін бекіту;
10. қоғам аудиторын бекіту;
11. қоғам қызметі туралы акционерлер ақпаратын ұсыну тәртібі.

Акционерлердің  жалпы жиналысын  өткізуді ұйымдастыру

     Акционерлердің  жалпы жиналысын ұйымдастыру  мен өткізу тəртібі мынадай талаптарды қанағаттандыруы тиіс:

• Барлық акционерлерге əділ жəне тең қатынас;
• Акционерлердің барлығы үшін жалпы жиналысқа қатысу мүмкіндігі;
• Барынша жүйелі əрі есепті ақпаратты беру;
• Акционерлердің жалпы жиналысын өткізу қарапайымдығы жəне айқындылығы.

     Акционерлердің  жалпы жиналысын өткізгенге дейін  акционерлерге берілетін ақпарат  пен материалдар, сондай-ақ оны беру тəртібі талқыланатын мəселелердің мəні туралы мейілінше толық ақпаратты, барлық қызықтырушы сұрақтарға жауап алуды жəне күн тəртібіндегі мəселелер бойынша дəйекті шешім қабылдауды қамтамасыз етулері тиіс. Қоғам Акционерлердің жалпы жиналысын өткізу туралы Акционерлердің жалпы жиналысын өткізетін күннен 30 күнтізбелік күн бұрын, ал сырттай немесе аралас дауыс берген жағдайда 45 күнтізбелік күннен кешіктірмей хабарлауы тиіс. Акционерлердің жалпы жиналысын шақыру туралы ақпараттандыру əдістері барлық акционерлерді уақтылы хабарландыруды қамтамасыз етуі тиіс. Қоғам қызметі туралы ақпаратты барлық Акционерлерге бір мезгілде жеткізу мақсатында, оларға тең қатынасты қамтамасыз ету үшін, Акционерлердің жалпы жиналысы бұқаралық ақпарат құралын анықтайды немесе ақпаратты Қоғамның корпоративтік веб-сайтында орналастырады. Барлық Акционерлердің Акционерлердің жалпы жиналысының жұмысына қатысатын тұлғалардың тізімімен танысу мүмкіндігі болуы тиіс. Бұл үрдіс Акционерлердің жалпы жиналысының жұмысына қатысатындар тізіміне нормативті енгізіле алмайтын Акционерлердің құқықтарын іске асыруға мүмкіндік туғызады. Акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға жəне оның материалдарын алуға құқылы тұлғалардың тізімімен танысу үрдісі барлық Акционерлер үшін қарапайым əрі жеңіл болуы тиіс. Акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға құқылы Акционерлердің тізімін Қоғамның тіркеушісі Заңнамада белгіленген ретте нақтылы ұстаушылардың акциялардың меншік иелерін мəлімдеуімен Қоғам акцияларын ұстаушылары тізілімі негізінде құрады. Акционерлердің жалпы жиналысын дайындау барысында таратылатын ақпараттық материалдар қарастырылатын мəселелердің мəнін толық ашуы жəне жалпы жиналыстың күн тəртібіне қатысты жүйелендірілуі тиіс. Бұл материалдарды алу мен танысудың мейілінше қарапайым əрі жеңіл тəртібі белгіленуі тиіс. Корпоративтік хатшы Акционерлерге сұрастырылған ақпараттың берілуін қамтамасыз етеді. Акционерлердің жалпы жиналысына Қоғам қызметінің жоспарлары, жетістіктері мен түйінді мəселелері туралы қосымша ақпарат, сондай-ақ басқа ұйымдардың Қоғам қызметі туралы аналитикалық зерттеулері мен материалдары берілуі мүмкін. Ақпаратты мəлімдеу талаптары Қоғамға артық əкімшіліктік ауыртпалық түсірмеуі немесе орынсыз шығындар əкелмеуі тиіс. Акционерлердің жалпы жиналысының күн тəртібіне Директорлар кеңесінің мүшелерін сайлау туралы мəселелер енгізілген жағдайда бұл қызметтерге үміткерлер туралы мейілінше толық ақпарат берілуі тиіс. Күн тəртібінің мəселелері барынша нақты болуы жəне оларды əрқалай түсінуді болдырмауы тиіс. Акционерлердің жалпы жиналысының күн тəртбіне «əр түрлі», «өзге», «басқалары» жəне т.с.с. тұжырымдамаларды енгізуге жол берілмейді. Акционерлдердің жалпы жиналысында Қоғам немесе мəселені акционерлердің жалпы жиналысына қарауға шығаруға ұйтқы болған ірі Акционер күн тəртібінің дауысқа салынған əрбір мəселесі бойынша жеке шешім ұсынулары тиіс. Акционерлердің жалпы жиналысында дауыс беру үрдісі дауыс берудің барлық мүмкін əдістері қолданылып, акционерлер үшін барынша қарапайым əрі ыңғайлы болуы тиіс. Акционерлердің акционерлердің жалпы жиналысының күн тəртібіне ұсыныстар енгізу, сондай-ақ акционерлердің жылдық немесе кезектен тыс жиналысын шақыруды талап ету құқықтары оларға нақты дəлел келтіргенде оңай іске асырылуы тиіс.  Директорлар кеңесінің Төрағасы Акционерлердің сұрақтарына жауап берілуін қамтамасыз етеді [15].