Жалпы  бұл 2009 жылмен  салыстырғанда 2480000 теңгеге   артық пайда әкелді, яғни  толығырақ тоқтала кетсек 2009 жылы  егін  шаруашылығынан 13350000 пайда әкелді.

    Мал  шаруашылығында  сомасы 2703000 мың  теңгені құраса,  ал  2009 жылы бұл көрсеткіштер  егін  шаруашылығында  жалпы сомасы  11530000 мың теңгені құрады.  Бұдан көргеніміздей серіктестік жыл сайын табыстылығының  артуына көптеген  істі  тиімді  жүргізілуінің нәтижесі  саналады.

    «Сұлтан»  жауапкершілігі  шектеулі  серіктестігінің  қазіргі  күнде  қаржылық  жағдайы  тұрақтанып, нарықтағы  позициясы жоғары  позициядағы  кәсіпорын екенін  дәлелдеп  келеді. Оған  сол  болып  отырған  жағдай  серіктестіктің басқаруының тиімді  ұйымдастырылуының  арқасында  мүмкін  болып  отыр.

    «Сұлтан»  ЖШС – інің болашақтағы  жоспары. «Сұлтан»  ЖШС – ның қазіргі күндегі жағдайы тұрақтанып, даму  үстінде. Серіктестіктің  басқару деңгейін  жыл сайын жетілдіру басты мәселесі  болып табылады. Және  де бұған құрутайшылар  аса  зор  мән  беруде. Сонымен  қатар болашақта  бидайдың  жаңа шыдамды, құнарлы  сорттарын  егуді  жоспарлап  отыр. Мал  басын  көбейту, сүт, нан, жүн  өнімдерін  көбейтудің  арқасында  серіктестіктің  қызметін  жетілдіру көзделуде.

    Қазіргі  күннің  өзінде  шетел  фирмаларымен  бірігіп (түрік  фирмасымен  бірге)  диірмен ашуды жоспарлауда. Бұл  жоспар  биылғы  жылдың, өзінде  іске асыру  көзделуде. Диірмен ашу  жоспары  бидайды тек  шикізат күйінде  ғана  емес дайын  өнім, ұн  ретінде өткізуге де мүмкіндік береді. Сондай – ақ диірмен қарапайым халыққа да  қызмет көрсетіп, серіктестіктің  табыстылығының  артуына да  мүмкіндік береді.

    Сонымен  қатар  мал басын көбейтіп, жүнді  жуып өткізу  мақсатын да болашаққа  жоспар етіп  қоюда. Себебі  жуылмаған  жүн  жуылған  жүннен  арзан болады. Егер  бұл  болашақ  жоспарлар  жүзеге  асырылса,  қосымша  жұмыс  орындары  ашылып,  мемлекетке  де  өз  пайдасын  тигізіп  отырады.

    Жалпы бұл  жоспарлардан  қанша  пайда  алынатынын  есептемес  бұрын  инвестициялық  ахуалды  бақылау  қажет. Ол келесі  кестеден орын алды. 

    2.1.12.кесте.  Соңғы  бес   жылға  инвестициялық   көлемі. 

     

    Инвестициялық  қызметті табысты  жүргізудің  арқасында табыс көрсеткіші  ауыл  шаруашылығына  салынған  өзіндік  капитал  400 000 АҚШ  долларын  қрайды. Жалпы  инвестициялаудың   жоғары  деңгейде  болуы  серіктестіктің  қаржылық  тұрақтылығы  артуда.  Инвестициялық ахуалдың жоғары  болуы  серіктестікке  жаңа салаларға  диверсификациялануына  мүмкіндік  береді. Жоғарыда   келтірілгендей диірменді  алуға инвестициялау  көлемі кезең – кезеңімен  жүзеге  асырылады. Одан  түсетін  ақшалай  түсімдер  2005 жылғы болжау бойынша келесі  кестеден  орын  алды.

    2.1.13.кете. 2010 жылға болжанған ақшалай түсімдер.  

     

    Ақшалай  түсімдердің  негізгі  көзі  ауыл  шаруашылығы  өнімдерін  өткізу мен  диірмен  қызметінен  түседі.

    Серіктестіктің  тұтынуына  әсер  етуші  ақшалай  құралдардың факторлары.

• болжаланбаған  ірі  көлемді  төлеңдер(шаруашылық  қызметіне  байланысты)
• инвестицияның  мақсатты  жұмсалуы
• акция құралдарының  өзін  алудың  мүмкіндігі
• құралдарға  салынған  инвестициядан  түскен  түсімдер.
• Банктен  несие  алу  мүмкіндігі

       Сонымен  серіктестіктің   үнемі   дамып  отыруы  халық  тұтынатын   негізгі  тағам  саналатын   нан өнімдерін  өндіруге  де  мүмкіндігі  болады. Сүт өнімдері  де   қолға алынуда. 
 
 
 
 
 
 
 

    2.2. «Сұлтан» ЖШС –  тің  қазіргі   жағдайы (сандық  талдау)  

    «Сұлтан»  ЖШС  ауыл  шаруашылық  саласындағы  кәсіпкерлік  субъект  болып  табылады.  Бұл  жауапкершілігі  шектеулі  серіктестіктің  негізгі (опперациялық)  қызметіне  егін  шаруашылығы,  мал  шаруашылығы,  өсімдік  шаруашылықығы  жатқызылады. Мәселен, өткен  2009 жылдың  қорытындылары бойынша жоғарыдағы  шаруашылық-  экономикалық қызметтердің  бағыттарындағы  егін  шаруашылығы 56 % - ды, мал шаруашылығы 20% - ды,  өсімдік  шаруашылығы 17% - ды және  де басқа  қызметтер 7% - ды  алады. Шаруашылық  қызметтің  осы  бағыттары бойынша үлестеу мен ең басымдысынан  бастап ранжирлеу өткізу  көлемі  бойынша жүзеге  асырылған. Бұл мәліметтерден көріп  отырғанымыздай  шаруашылық – экономикалық  қызметтің бағыттарына  ең  басымдысы  егін шаруашылығы  болыпты.  Мұндай  жағдайдың  қалыптасуын  ең  бастысы  осы  бағыттың жүзеге  асырудың   басқа  қызмет  бағыттарын асыруға  қарағандағы  жоғары  рентабельділік.  Егін шаруашылығы қызметінің  жоғары  рентабельділігіне  өткен жылғы  бидай нарығындағы  қолайлы конъюнктура, яғни  бидай  ауыл  шаруашылық  өніміне  жоғары Қазақстан  нарығындағы  бағалар  себепші болды.  Көріп  отырғанымыздай  бұл  серіктестіктің опперациялық қызметі  әртараптанғандығымен   және  нарықтың  конъюнктурасына  тез бейімдену  қабілетімен  сипатталады. 

    Енді  бұл  шаруашылық   субъектінің  көрсеткіштерін  таңдауға  көшейік.

    Бұл  көрсеткіштерді  келесі  кестелерден  көруге  болады. (2.2.1; 2.2.2;2.2.3;2.2.4  кестелер)

    2.2.1. кесте 2006 – 2009 жж «Сұлтан» ЖШС – інің  негізгі көрсеткіштері. 

    Бұл  өткізу  көлемдері  бойынша  және пайда динамикалары бойынша өсу мен  өнім қарқындарын есептейік.

2.2.2. кетсе. Өткізу  көлемдері мен   пайда динамикаларының өсуі мен   өсім  қарқындары.  

 

      

         - өткізу көлемінің өсу  қарқындары        - пайда  көлемінің  өсім  қарқындары.

    2.2. сурет. Өткізу  және  пайда   көлемдерінің   өсім қарқындары  бойынша  динамикасы.

    Бұл  иллюстрациялардан  көріп  отырғанымыздай  өткізу  көлемдерінің  және  пайданың  өсім қарқындары 3 жыл  ішіндегі  деңгейлері  мен  ауытқулары  өте  жоғары. Бұлай болудың  басты себебі, ауыл шаруашылығындағы  экономикалық  емес  факторлармен  түсіндіріледі(мысалы, спецификалық,  климаттық  жағдайдар)

    Келесі  талдайтынымз  бұл  2008 және  2009 жж қаржылық  есеп.

    Ол  бойынша  көрсеткіштерді  келесі  кестеден көре  аламыз.

    2.2.3.кесте. 2008 – 2009 жж. баланс.

      

    Осы  баланстан  көріп  отырғанымыздай  сыртқы  қарыздың  көздерден  тартылған  қаражаттар жоқ. Және  несиелік  берешектің  пассивтердегі  үлесі  өте  төмен. Бірақ  несиелік  берешек  2009 жылы күрт  өскені көрініп  тұр, бұл  ең алдымен  кәсіпорынның  инвестициялық  тартымдылығының  жоғарлануынан  болды. Ал  инвестициялық  көркемділігінің  жоғарлауы  серіктестіктің  қаржылық  жағдайының  жақсаруына  байланысты. Соңғы туралы талдауларды  төмендегі  коэффициенттік  талдаудан  көруге  болады.

    Бұл  екі  жылдық  баланс  бойынша  ұзақ  мерзімді  активтер  79,16% - ға,  тауарлық  материалдық  запастар 4,48%  - ға, ақша  қаражаттары – 94,39% - ға, дебиторлық  берешек  840,86% - ға  және  жалпы  активтер  93,41% - ға  өскен. Көріп  отырғанымыздай   активтердің  ішінен ең  жоғары  өсім  қарқыны  дебиторлық  берешекте  болып  тұр. Мұндай  жағдай, яғни  дебиторлық  берешектің  күрт  өсуі «Сұлтан» ЖШС – тің өз  өнімдерін  қарызға  беруінен  болып  тұр. Бұл  болса, кәсіпорынның  болашақта  сапасыз  активтердің  көбеюіне  алып  келуі  мүмкін. Сондай – ақ  осындай тенденция  болашақта  айналмалы  қаражаттардың   тапшылығына  алып  келуі.

    Ал  активтер  ішінен ең  төмен  өсім  қарқыны  тауарлық  материалдық  запастарда  болып  тұр. Бірақ  бұл төмен  деңгей  біздің  пікіріміз  бойынша  қауіпті  емес.

    Пассивтерге  келетін  болсақ, ең  жоғары  өсім  қарқыны несиелік  берешекте  болып  тұр. Бұл  тенденция  біздің  пікіріміз  бойынша несие  алудың шарттары  мен  несиені  сый – ақысының  2009 жылмен  салыстырғанда төмендеуіне байланысты.  Бұл жақсы қарқын, себебі несие алудың  осындай күрт  өсуі  «Сұлтан»  ЖШС – тің инвестициялық  тартымдылығының 2008 жылмен  салыстырғанда  жоғарлауымен байланысты.

    Ал  ең төмен өсім  қарқыны  пассивтер  бойынша  салықтың  берешекке  тиесілі. 2.2.3. кестесінен  көріп  отырғанымыз  да  салық  берешегі  2005жылы және  2009 жылмен  салыстырғанда  56,11% - ға азайған. Бұл  болса, кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын  жоғарлатады.

    Енді  бұл  көрсеткіштерден  коэффициенттік  қаржылық талдауға  көшуге  болады. Ең  алдымен  басты  коэффициенттер болып  табылатын  «Сұлтан»  жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің  рентабельдігін  талдайық.

    Коэффициенттік  талдаудың  бірінші  қадамында.  Біз  келесі индикаторлардың динамикасын  қарастырамыз:

1. Серіктестіктің  таза  рентабельділік  нормасының  2006  - 2009жж аралықтарындағы   динамикасы.
2. Меншікті капиталдың   табыстылығы (ROE).
3. Активтердің табыстылығы.