Химиядан өзінді жұмыстарды ұйымдастыру

He істеу керек?	Нені бақыладыңыз?	Реакция тендеуі	Қорытынды
Натрий карбонатына  тұз кышқылын құйыңыз
Мыс сулъфатына натрий гидроксидін құйыңыз.

Кестені тексере отырып, бағалау. Келесі өзіндік тапсырманы орындау.

3-тапсырма: Төмендегі берілген заттардың ерітінділері арасындағы реакциялардың  иондық теңдеуін жазыңыздар.

a)CuSO₄ + LiOH →                                                                                                                                                                                                                                                                                      ә) Ba(NO₃)₂ + К₃РО₄ →

б)Cu(N0₃)₂ + FeS0₄ →

6-тапсырма: Ион алмасу нәтижесінде төмендегідей заттардың түзілуіне қажетті қосылыстарды атап, формуласын жазыңыздар.

а)  Мыс (II) гидрооксиді;

ә) магний карбонаты;

б) мыс (II) сульфиді;       

в) көміртек (IV) оксиді.

Кестелерді жинап алып бағалау   тапсырылды.

Осы кезде  әрекеттесуші заттардың артық мөлшерін есептеуге  үйретеді. VIII сыныпта оқушылар заттың массасын химиялық теңдеу бойынша есептеуді  меңгерген сабақта сол біліктерге сүйеніп, берілген заттың артық массасын есептей білуге байланысты есеп шығарады.

Мысалы. 20 г азот қышқьшының ерітіндісі әрекеттесу үшін мыс (II) оксидінің 10 грамы жеткілікті бола ма? Есеп шартына  көңіл аударып, қажетті мәліметтерге тоқталайық.

Қандай заттар әрекеттеседі? Қандай заттар берілген? Нені табу керек?

Бер: m(HNO₃) = 20 г CuO + 2HNO₃ = Cu(NO₃)₂ + H₂O

M(CuО) = 10 г

Т/к: m(HNO₃) = ?         Mr(CuO) = 64 + 16 = 80

M(CuO) = ?                  Mr(2HN0₃) = 2 • (1 + 14+63 • 3) = 126

                                      Қай зат артық мөлшерде алынғанын

                                                 анықтайық.

1)  80 г - 126 г          15,75 г         

      10г - х                            

2)  20 г HNO₃ - 15,75 г HNO₃ = 4,25 г HNO₃

Оқушылармен жүргізілген  өздік жұмыстардың нәтижесінде  иондық теңдеулерді құрастыру білігі қалыптасты. Сонымен бірге есептер  шығару тәсілдерін меңгергендіктері байқалды [18].

Оқытудың әр түрлі  тәсілдерін пайдаланып оқушылардың  тақырыпты терең де жан-жақты түсінуіне жағдай жасап, осы бағытта олардың оқулықпен және әр түрлі анықтамаларды пайдаланып, өз бетімен жұмыс істеу біліктерін қалыптастыра білу — мұғалім міндеті. Осы міндетті негізге ала «Темір, темір қосылыстары» тақырыбы бойынша өткізілген сабаққа элементтердің периодтық жүйесіндегі қосымша топша металдарының өкілі ретінде темір және оның қосылыстарының атом құрылысының ерекшелігімен таныстыру; оқушылардың сөйлеу мәдениетін, ойын дамыту мақсаты қойылды.

Сабақтың көрнекілігі  ретінде графопроектор, тірек-сызбалары, периодтық жүйе, тәжірибелерге қажетті заттар, перфокарталар қолданылды.

Сабақтың басында қосымша  топша элементтері атомдарының  құрылыс ерекшелігіне көңіл бөлінеді. Осы мәселені талқылау кезінде оқушылар мұғалімнің көмегімен төмендегі  қорытындыға келеді.

1.  Қосымша топша  металдарының атом құрылысының  ерекшелігі бар: олардың атомдарындағы  электрондары сыртқы электрон  қабатымен бірге ішкі электрон  қабатында орналасқан.

2.  Қосымша топшаның  металдары байланысына бірнеше  валенттік электрондар қатыса алады.

3. Қосымша топша металдарының  атом құрылысының ерекшелігі  валенттік электрондар саны элементтердің  және оның қосылыстарының қасиеттерінің  өзгеруіне әсер етеді.

Бір оқушы тақтаға  шығып, периодтық жүйеге қарап темір  элементіне сипаттама береді, басқа оқушылар жауапты толықтырады.

Сыныптағы әр топқа алдын  ала темірдің тарихы, маңызы, ашылуы, қолданылуы, физикалық қасиеттері және қосылыстары туралы тапсырма береді. Сол тапсырманы оқушылар өздері айтады.

Атомның құрылысымен  таныстырғанда темірдің тотығу дәрежесі кқбінесе +2, +3 болатынына оқушылардың көңілін аударған жөн. Темірге сутек сияқты әлсіз тотықтырғыштармен әсер ететін болса, тотығу дәрежесі +2 болатын қосылыстар түзіледі де, ал күшті тотықтырғыштармен өсер етсе, тотығу дәрежесі +3-ке тең темір қосылыстары түзіледі.

Тірек-сызба арқылы темірдің физикалық, химиялық құрылысы, қосылыстары, қолданылуы түсіндіріліп, сипаттама  беріледі.

 

 

 

                                                                                                 3 – Тірек – сызба

Темірге сипаттама

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Берілген сызбанұсқаның  жоғарғы жағы графопроектор арқылы көрсетіледі. Төменгі жагын оқушыылар өздері толтыру керек.

Темірдің химиялық қасиеттері:

1. Темірдің жай заттарға  әсері.

2. Темірдің күрделі заттарға әсері.

Реакция тендеулерін  жазып электролиттік диссоциациялану, тотығу-тотықсыздану үрдістері тұрғысынан түсіңдіріледі. Айтылған болжамдарды  тәжірибе жасап дәлелдеуге болады. Мысалы, темірдің оттекте, хлорда жануы. Темірдің сумен әрекеттесу тәжірибесі алдын ала дайындалады. Бір апта бұрын 3 сынауыққа шеге салады, оның біріншісіне оттек толтырылып, тығынмен жабылады, екіншісіне қайнаған су толтырылады. Үшіншісіне суды ығыстыру арқылы оттек толтырылады да, суы бар кристаллизаторға қойылады. Осы тәжірибенің нәтижесін оқушылар түсіндіреді.

«Темірдің (II), (III) гидроксидтерін алу үшін не істейміз?» деген проблемалық  сұраққа жауап беру үшін оқушылар бұрын алған білімін естеріне түсіреді. Темірдің (III) оксиді мен гидроксиді екідайлы қасиетін тәжірибе жасап дәлелдейді. Темірдің (III) валентгі тұзынан ыстық концентрлі сілті мен реакциясын мұғалім өзі жасап көрсету керек. Реакция теңдеуі тақтаға жазылады.

Fe(OH)₃ + NaOH - Na[Fe(OH)₄]

Неліктен темір (II) гидроксиді негіздік, ал (III) гидроксиді екідайлы қасиет көрсетеді? Оқушылар өздері жауап беру керек. Оқушылардың жауабын жинақтай отырып мынадай қорытынды жасаймыз.

1. Темір (II) гидроксидінде ион заряды +2, ион радиусы үлкен.

2. Темір (II) гидроксиді  гидроксид иондарына оңай ажырап, диссоциацияланады.

3. Темір (III) гидроксидінің  ион заряды +3 ион радиусы кіші.

4.  Диссоциациялану  екі бағытта жүреді, себебі оттек  орталық атомға берігірек байланысқан.

Сабақ соңында оқушылардың  осы тақырып бойынша алған  білімдерін қорытындылау үшін тест алынады. Тест сұрақтары графопроекторда жазылып көрсетіледі. Ал жауабын оқушылар перфокартадан белгілейді[19].

 

 

3. 7«Оттекті  органикалық заттар:  спирттер,  көпатомды спирттер, фенолдар, альдегидтер, карбон қышқылдары».

 

Сағат саны: 14                                                                    7 - Кесте

Модуль құрылысы	Сағат саны	Сабақ	Сабақгың түрі және мазмұны	Минут
Негізгі бөлім	2	1,2	1. Оттекті органикалық  заттар спирт, фенол, альдегид, қышқылдар такырыбы бойынша модуль құрылысымен таныстыру. 2. Әрбір оқушы алдына  қойылған мақсат және міндеттермен  танысады. 3. Мұғалімнің негізгі лекциясы. Кесте, керекті құралдар пайдаланылады. Мұғалімнің түсіндіруі арқылы оқушылардың тірек -сызбаларын жазуы. 4. Бекіту.	10       60   20
Диалогтық бөлім	3	3,4,5	Материалды бекіту. Оқулықтар, кестелер, ғылыми әдебиеттерді пайдаланып өз бетімен жұмыс орындап, нәтижесін өзара тексеру.	135
	3	6,7,8	Бекіту. Жекеше және топпен жұмыс.	135
	4	9,10, 11,12	Бекіту. Деңгейлік тапсырмаларды  оқушылардың өз бетімен орындайтын жекеше жұмысы. Сарамандык жұмыс.	180
Қорытын-ды бөлім	2	13,14	Тест. Бақылау жұмысы.	90

 

 

Өзара бақылау бетшесі. Анықтамаларды аяқтаңыз.

I нұсқа

1.  Функционалдық топтар  дегеніміз ...

2.  Молекула құрамында көмірсутек радикалымен байланысқан

карбоксил тобы бар заттар...

3.  Көп атомды спирттер  дегеніміз...

4.  Альдегидтер дегеніміз  ...

5.  Спирттердің жалпы  формуласы...

II нұсқа

1.  Сутек атомдары  гидроксил тобына алмасқан органикалық заттар ...

2.  Фенолдар дегеніміз...

3.  Альдегидтердің  жалпы формуласы...

4.  R — СООН формуласы сәйкес келетін органикалық заттар...

5. Сол класқа жататын заттардың химиялық, қасиетін сипаттайтын атомдар тобын...

 

Сабақ№3,4,5

Диалогтық бөлім.

Тақырыпты бекіту.

Өзара бақылау қорытындысы арқылы оқулық бойынша өздік жұмыс.

1. Ұйымдастыру қезеңі. Модуль кұрылысына көңіл аудару.

2.  Кестелерді қайталау.

3.  Оқулық бойынша  өздік жұмыс.

 

 

 

 

 

 

 

	№З Бірнеше заттардың  формулаларын жазып, аттарьн атау керек.
	р/с	Спирт	Альдегид	Қышқыл
	1
	2
	3

 

 

№4 Спирт, альдегид, карбон қышқылдарының реакцияласқандағы  химиялық теңдеулерін жазыңыз.
	Заттар	Спирт	Алъдегид	Қышқыл
	О2 Н2 Н2О Вг2 Na MgO NaOH Cu(OH)2 CuO Аg2O HN03 CaC03 FeCL3 C2H5OH CH3COOH

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 6 Кестені толтырыңыз

 

р/с	Зат Жалпы сипаттама	Этанол	Этандиол	Фенол	Этаналь	Сірке қышқылы
1	Молекулалық формуласы
2	Құрылымдық формуласы
3	Байланыстардың түзілуі
4	Алынуы: а) өндірісте  ә) зертханада		'
5	Физикалық қасиеттері
6	Химиялық қасиеттері
7	Қолданылуы

 

№7 Кестені толтырыңыз.

	Агрегат күйі  Зат	Газ	Сұйық	Қатты
	С2Н5ОН
	С2Н4(ОН)2
	С6Н5ОН
	СН3СНО
	НСООНЫ
	CH3COOH