Табыс салығының есебі

 

     Салық салынбайтын объектісі болып:

     - жер салығы салынатын объектілері;

     - көлік құралдарының салығы салынатын объектілері;

     - Қазақстан Республикасының үкіметінің шешімімен консервацияға жатқызылған негізгі құралдары;

     - мемлекеттік автомобиль жолдары;

     - инвестициондық жобаның пайдалануға берілген негізгі құралдар.

     Объектінің орташа құнын анықтау үшін бір мысал келтіріп көрейік.     Мысал. Негізгі құралдың қалдық құны 01.01.2002 ж. 11160 мың теңге, ал материалдық емес активтердің құны 200 мың теңге құраған. Ағымдағы жылы келіп түскен негізгі құралдың құны 1200 мың теңге болса, ал олардың есептен шыққаны 800 мың теңге құраған.                                                        

     Енді  біз осы негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің қозғалысын көрсететін кестені құрастырып көрейік.

 

     Ағымдағы  кезеңде объектілердің орташа жылдық құны 10918528 (теңге (141940870:13) құраған, сәйкесінше, мүлік салығының сомасы— 109185,28 теңгеге тең болған (10918528 х 0,1).                                                                      

     Әрбір салық төлеуші салықты өздігінше есептейді, бірақ ол кезде салық базасына тиесілі салық мөлшерлемесін пайдаланады. Есептелген салыққа 821 шоты дебеттеледі де, 634 шоты кредиттеледі. Салықты бюджетке төлеу сол объектілердің тұрған жерлері бойынша жасалынады.

     Жер қойнауына салынатын салықтар. Мұндай арнайы салықтардың қатарына:

1.  Үстеме пайдаға салынатын салық;

2. Жер қойніауына салынатын арнаулы төлемдер:

2.1. Бонустар (қол қойылған және коммерциялық);

2.2. Роялтилер;

3. Өнімді бөлу бойынша ҚР үлесі жатады.                                        

     Үстеме  пайдаға салынатын салық. Жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салық онда жасалатын контрактының мазмұнына байланысты бoлып келеді, сондықтан оны шартты түрде екі модельге бөлуге болады:                 

     біріншісі — Салық Кодексі белгілеген міндетті төлемдерімен қоса салықтың барлык түрін төлеуді қарастырады;                                                             

     екіншісі  — тек Қазақстан Республикасының үлесінде жер қойнауына тиесілі міндетті төлемдерімен қоса барлық салықтарды төлеуді қарастырады, тек шикі мұнай өнімдеріне төленетін акциздерді, үстеме пайдаға салынатын салықты, жер салығын, мүлік салығын қоспағанда. Үстеме пайдаға салынатын салық, пайданың ішкі нормасының салықтық кезеңнің соңына жеткен деңгейінен есептелінеді, ол келесі мөлшерлемеде болады:

     Бонустар. Жер қойнауын пайдаланушылардың белгіленген төлемдері болып табылады және жерді пайдалануға жасаған келісім-шартта белгіленген мөлшерлемесі мен тәртіп бойынша ақша түрінде төленеді. Жер қойнауын пайдалануды жүргізудің жеке шарттарын негізге ала отырып, бонустардың мына төмендегі түрлерін төлейді: қол қою бонусы; коммерциялық табу бонусы.

     Қол қою бонусы жер қойнауын пайдаланушылардың заңда белгіленген тәртіпке сай келісім-шарт жасау кезінде жер қойнауын пайдалану жөніндегі қызметін жүзеге асыру құқығын беру үшін бір жолғы тіркелген (тұрақты) төлемі болып табылады. Қол қою бонустарының бастапқы мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі немесе Өкілетті органдары белгілейді, не тендер өткізудің шарттары бойынша белгіленеді. Қол қою бонусының түпкілікті мөлшері жер қойнауын пайдалану үшін берілетін кен орындарының (аумақтардың) экономикалық құндылығына қарай келісім-шарт негізінде белгіленеді. Қол қою бонусын төлеу мерзімі тараптардың келісім-шартымен немесе келісімімен белгіленеді, бірақ ол келісім-шарт жасалған күннен бастап отыз күнтізбелік күннен кешіктірілмеуі керек.

     Коммерциялық  табу бонусы тіркелген төлем болып табылады және оны келісім-шарт аумағындағы әрбір коммерциялық табыс табу үшін жер қойнауын пайдаланушылар төлейді. Коммерциялық табу бонусы бұдан былайғы өндіру процесі көзделмеген пайдалы қазбалардың кен орындарына барлауды жүргізуге арналған келісім-шарттары бойынша төленбейді. Коммерциялық табу бонусын       
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды

  Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі  бухгалтерлік есеп Стандарттарында  және субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттарының Бас есеп жоспарында бекітілген жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді. Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілердің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.

  Экономиканың  барлық саласындағы кәсіпорындардың  иелері мен еңбек ұжымдары шикізат  пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерді  өндіруге, оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, кәсіпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айрықша бағаламауға болмайды.

  Айтып өткендей салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің міндеттемесі болып табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі. Салық кодексі республикалық және жергілікті бюджетке түсетін салықтарды, алымдар мен салымдарды және баска да міндетті төлемдерді білгілейтін, Қазақстан Республикасы зандарымен реттелетін кеден баж салығы, алымы мен төлемдері мәселерін коспағанда, Қазақстан Республикасындағы барлық салықтық қатынастарды реттейтін бірден-бір заңды кұжаты болып табылады. Салық кодексі салықтардың толық тізімін, оларды есептеу тәртібін, салық салу объектілерін, салықтың   негізгі түрлері бойынша төлеушілерін анықтайды.

  Есепке  алынған ақпараттардың көмегімен  шаруашылық жүргізуші субъектілердің есебін және олардың құрылымдық бөлімшелердің  қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп, мемлекеттік бюджеттің, ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу мүмкіндіктері пайда болады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                           Қолданылған әдебиеттер тізімі 

1.     Закон Республики Казахстан от 26 декабря 1995 г. N 2732 "О бухгалтерском учете и финансовой отчетности" (с изменениями от 11.06.2005 г.).

2.     Типовой план счетов бухгалтерского  учета, утвержденный Приказом министра финансов РК от 18.09.2005 г. № 438.

3.     Приказ Министра МФ РК 19 марта  2005 г. № 128 "Об утверждении  типовых форм первичных документов"

4.     Ажибаева З.Н., Сейдахметова Ф.С.  Общие вопросы организации учета  дебиторской задолженности // Библиотека бухгалтера и предпринимателя. № 1. Январь. 1998 г. Кирьянова З.В. Теория бухгалтерского учета. - М. - 1996.

5.     Андросов А.М., Викулова Е.В. Бухгалтерский  учет. - М: Андросов, 2000.

6.     Бухгалтерский учет / Под ред.  П.С.Безруких. - М: Бухгалтерский учет, 1999.

7.     Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и анализ  финансовой отчетности. - Алматы: Каржы-Каражат, 1998.

8.     Ержанов М.С., Ержанова СМ. Учетная  политика на казахстанском предприятии (практический аспект). - Алматы: Издательский дом "Бико", 1997.

9.     Ковалев В.В. Финансовый анализ. Управление капиталом. Выбор инвестиций. Анализ отчетности. - М: Финансы и статистика, 1999.

10.   Назарова  В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих  субъектов. -- Алматы: Экономика, 2004.

11.   Радостовец В.В., Даулетбеков А.Д., Тайгашинова К.Т. Финансовый учет на предприятии. - Алматы, 2005.

12   Радостовец  В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И.  Бухгалтерский учет  на предприятии. - Алматы: Центраудит-Казахстан, 2005.

13.   Савицкая  Г.В. Анализ хозяйственной деятельности  предприятия. - Минск: ООО "Новое  знание", 2000.

14.   Тасмагамбетов  Т.А., Тлеужанова М.А., Омаров А.Ш., Мурзагалиев Ж.Н., Юсупова М.П. Анализ и аудит в системе управления предпринимательской деятельностью. -Алматы: Юнги, 1999.

15.   Тайгашинова К.Т. Организация учета в производственной бухгалтерии. -Алматы, 2005.

16.   Теория аудита / Под ред. В.К.Радостовца. - Алматы: Экономика, 1995.

17.   Учет по международным стандартам / Под ред.  Л.В.Горбатовой. - М.: Фонд развития бухучета, 2005.

18. Учетная политика ТОО «Восточный сон» , 2006г.

19 Финансовая  отчетность ТОО " Восточный  сон ", 2004-2005 гг.

20.   Финансовый  учет / Под ред. Р.М.Рахимбековой. -- Алматы: Экономика, 2004.

21.   Экономический  анализ / Под ред. Л.Т.Гиляровской. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2001.