Емтиханға дайындық

Өзіндік реттелу  және экономикалық жүйелердің динамикалық  тепе-теңдігін қамтамасыз етудің қазіргі заманғы концепциялары. Экономикалық тепе-теңдік модельдері.

3. Экономикалық  теорияның негізгі категорияларының  генезисі. Экономикалық қажеттіліктер. Игіліктер – шаруашылықты жүзеге асырудағы жүйе жасаушы категория ретінде. Қажеттіліктер мен игіліктерді классификациялау. Экономикалық және экономикалық емес игіліктер. Тауар, оның қасиеті және функционалды формалары.

Құн, пайдалылық, бағалылық. Шекті пайдалылық теориясындағы  құн категориясы. Құн заңы мен  А.Смиттің көрінбейтін қолы. Маржинализм. Нарықтағы пайданы барынша ұлғайту. Пайданы барынша ұлғайту бағалық кемсітушілік.

Пайданың тегі және оның нормалары. Капитал құру және пайда нормасы. Пайда және пайыз. Пайда және өнімділік. Кемімелі қайтымдылық  заңы (өнімділік). Пайыз бен пайданың неоклассикалық теориясы.

Жалақы категориясының мәні. Саяси экономика классиктерінің (А.Смит, Д.Рикардо) жалақы концепциялары. Жалақының негізгі формалары. Маркстің теориясындағы жалақы мен пайданың динамикасы.

Баға және айқындаушы факторлар. Баға және тарифтердің түрлері. Бағаның жасалу механизмі. Бағаның жасалуы және ресурстарды қолдану: рента, қарыз пайызы және пайда. Нарық жағдайындағы баға жасауды мемлекеттік реттеу. Бағалық тепе-теңдік концепциясы.

Ақша және оның функциялары. Қаржы-несие институттарындағы  ақша айналысы. Ақша сұранысы мен ұсынысы. Ақша нарығы. Ақша нарығындағы қысқа мерзімдік тепе-теңдіктің болу шарты. Фишер эффектісі. Монерталық саясаттың ұлттық өнімге әсер ету механизмі.

4. Қоғамның  экономикалық дамуының жалпы  негіздері. Өндіріс теориясы. Қоғамдық өндіріс-экономикалық дамудың және қоғам байлығының бастапқы негізі. Функционалды экономикалық жүйедегі өндірістің алатын орны. Өндірістің негізгі формалары.

Өндіріс факторларының  теориясы. Негізгі өндіріс факторлары. өндіріс факторларына сұраныс. Ресурстардың өзара ауыстырылуы. Факторларды қолдануға байланысты өндіріс көлемінің өсуі. Факторлық табыс және функционалдық бөлу. Оптималды комбинациялау және өндіріс факторларын тиімді қолдану.

Кемімелі өнімділік  және қосымша шығындардың өсу  заңы. Өндірістің ұйымдық құқықтық формасы. Кәсіпкерлік және кәсіпорын.

Классикалық және неоклассикалық мектептердің өндіріс  және тұтыну процесі бойынша әдістемелері.

Өндіріс, бөліс, айырбас және тұтыну. Экономикадағы  технологиялық таңдау және өндірістік мүмкіндіктердің қисығы. Альтернативтік құн немесе қолданылмай қалған мүмкіндіктердің шығыны.

5. Қоғамды  экономикалық ұйымдастырудағы меншік  қатынастары. Меншік экономикалық көрініс ретінде. Меншіктік заңдар және иемдену заңдары. Меншіктің формалары, объектілері, субъектілері. Меншіктің заңдық және экономикалық қатынастары. Р.Коуздың классикалық теориясындағы меншік концепциясы. Экономиканы реформалаудағы меншіктің алатын орны. Қазақстандағы экономикалық ойдың дамуындағы меншік категориясының динамикасы.

Дамыған елдердегі меншіктік қатынастардың эволюциясы. Нарықтық қатынастарға өту кезеңіндегі меншік түрлері және олардың дамуының негізгі тиімді жақтары. Аралас типтегі нарықтық экономикадағы шаруашылықты жүргізу мен меншік формаларының көптүрлілігі. Жеке меншік нарықтық экономиканың қызмет етуінің негізі. Мемлекеттік меншікті басқарудың әдістері, механизмі, түрлері. Меншік қатынастарын реформалау және өндіріс тиімділігі.

Қазақстан Республикасындағы  меншікті қатынастар. Мемлекеттік меншіктің  құрылымын өзгерту және жекешелендірудің әдістері және мақсаттары мен міндеттері. Мемлекеттік меншікті тарату мен жекешелендірудің 1, 2, 3 кезеңдерінің негізгі нәтижелері. Постсоциалистік және дамыған елдердегі жекешелендіру тәжірибесі.

Меншік қатынастарын жүзеге асыру. Шаруашылықты жүзеге асырудың ұйымдық-экономикалық формалары.

Мемлекеттік кәсіпорын. Мемлекеттік кәсіпорындардың түрлері. Мемлекеттік кәсіпорындарды басқару. Мемлекеттік кәсіпорындардың шаруашылық қызметі.

Акционерлік қоғам. Акционерлік қоғамдардың түрлері. Акционерлік қоғамдардың бағалы қағаздары. Акционерлік қоғамдарды басқару.

Серіктестік. Серіктестік  түрлері. Кооператорлар: олардың құқықтары  мен міндеттері. Қорлар мен кооперативтің  пайдасын бөлу. Кооперативті әлеуметтік-еңбек  қатынастары. Кооперативті басқару.

6. Нарықтық экономика теориясының негіздері. Нарық теориясының пайда болуы және дамуы. Шаруашылықты жүргізудің нарықтық жүйесіндегі экономикалық мақсаттар. Нарықтық пайда болу шарттары. Нарықтың түрлері және құрылымы, атқаратын қызметі. Нарықты сигментациялау. Нарықтық қатынастардың шектері. А.Смит пен Д.Рикардо теоремасы. Нарықтың инфраструктурасы: мәні және негізгі құрамдас бөліктері. Нарықтық экономиканың моделдері. Нарықтың қызмет етуінің әлемдік тәжірибесін Қазақстанда қолдану.

Нарықтық экономикадағы  шаруашылық механизмнің атқаратын ролі мен мәні. Нарық механизмінің негізгі элементтері. Бәсекелестік түсінігі. Жетілген бәсекелес нарығы. Нарық құрылымының типтері. Баға, сұраныс және ұсыныс. Сұраныс және ұсыныс заңы. Сұраныс пен пайдалылық. Тұтынушылардың таңдау теориясы. Жетілген бәсекелестік нарықтың механизмі.

Жетілмеген  бәсеке нарығы. Жетілмеген бәсеке нарығының  негізгі құрылымдық типтері. Жетілмеген бәсекеге байланысты шығындар. Олигополия және монополия. Монопсония.

Бағалық және бағалық  емес бәсеке. Қоғамдық, таптық және дара (жеке) мүдделер. Экономикалық жағдарыстар және олардың даму алғышарттары. Циклдік дамудың айрықша жағдайлары. Қазіргі жағдайлардағы экономикалық циклдің модификациялары. Экономикалық дағдарыстарды кезеңдерге бөлу және оларды неоклассикалық концепцияға сәйкес реттеу.

7. Нарықтық  экономика және мемлекеттік реттеу. Нарықтық экономикадағы мемлекеттің атқаратын ролі. Маркстік теориядағы мемлекеттің экономикалық ролі. Мемлекеттік реттеудің кейнстік концепциясы мен неокейнстік концепциясы.

Мемлекеттік экономикалық іс-әрекетінің негізгі бағыттары. Мемлекеттік  экономикаға араласуының ең төменгі  қажетті және ең жоғарғы мүмкін шектері. Экономиканы мемлекеттік реттеу: мақсаттары мен құралдары. Мемлекеттік  реттеу әдістері мен формаларына  қойылатын талаптар. Мемлекеттік реттеудің кейнстік концепциясы және неокейнстік концепциялар. Экономикалық болжау және оның қазіргі заманғы нарықтық жүйелердің дамуындағы ролі.

Экономиканың  мемлекеттік секторы оның көлемі мен құрылымы. Әлемдік экономикадағы  мемлекеттік сектор.

Мемлекеттің аймақтық экономикалық саясаты, оның мақсаттары мен міндеттері. Мемлекеттің аймақтық саясатының негізгі бағыттары. Аймақтық саясатты жүзеге асыру әдістері мен  құралдары.

Мемлекеттің сыртқы экономикалық қызметі және оның дүниежүзілік шаруашылыққа интеграцияланудағы ролі.

8. Микроэкономика  мен тауар өндірушілердің экономикалық  іс-қимылдарының теориялық мәселелері. Қазіргі заманғы микроэкономикалық талдаудың мақсаты, міндеттері мен сипаты.

Фирма нарықтық қатынастар жүйесінде. Фирма теориясы және бизнесті ұйымдастыру формалары. Фирманың жетілген және жетілмеген бәсеке жағдайындағы іс-әрекеті. Фирманы басқару теориясы. Маркетинг фирманың коммерциялық қызметінің құралы ретінде. Шағын, орта және ірі фирмалардың экономикада атқаратын ролі.

Кәсіпкерлік капиталдың құрылуы. Капиталдар нарығы, оның субъектілері мен объектілері.

Негізгі және айналым  қорлары. Кәсіпорынның инвестициялық  ресурстары.

Өндіріс шығындары  және пайда. Өндіріс шығындары концепциясы  шығындардың түрлері. Өндірістегі шығындар мен еңбекті пайдалану. Өндіріс шығындарының аймақтық жіктелуі. Пайда және кәсіпкерлік табыс. Пайданы барынша арттыру принципі және шекті шығындар қисығы.

Альтернативті фирма теориялары (фирманың дәстүрлі теориясы, фирманы басқару теориясы, мейлінше өсу теориясы, фирманың іс-әрекет теориясы). Тұтынушының іс-әрекет теориясы. Тұтынушы таңдауын талдау. Пайдалылық функциясы. Бюджеттік шектеу. Тұтынушының ұтымды талдауы. Сұраныс пен ұсыныс икемділігі. Тұтынушы мен өндіруші тепе- теңдігі.

Үй шаруашылығының экономикасы. Үй шаруашылығы мен жанұя микроэкономиканың субъектісі ретінде. Жанұя қызметінің жүйесі және жанұялық бюджет.

9. Макроэкономиканың  теориялық мәселелері. Ұлттық экономика және қоғамдық ұдайы өндіріс. Қоғамдық ұдайы қндірістің мәні мен құрылымы. Ұлғаймалы ұдайы өндірістің типтері. Критерийлері мен көрсеткіштері, Ұлттық экономиканың тиімділігі.

Негізгі макроэкономикалық  көрсеткіштер мен оларды есептеу. Қоғамдық өнім, мәні және құрылымы. Ұлттық өнімді өлшеу. Қосылған құн.

Жалпы ішкі өнім және ұлттық байлық. Номиналды және нақты ЖІӨ.

Ұлттық еспе жүйесі макроэкономикалық процестерді  реттеу құралы ретінде.

Экономикалық  тепе-теңдік және тиімді өсу. Макроэкономикалық  тепе-теңдік пен экономикалық өсу  теориялары (классикалық, кейнстік).

Экономикалқ өсуің мақсаттары. Экономикалық өсу типтері. Өсу қарқындары. Шектері және пайдалық сапалары.

Экономикалық  өсу ресурстары. Ресурстардың түрлері, экономикалық көрсеткіштері және оларды пайдаланудың тиімділік көрсеткіштері.

Макроэкономикалық тепе-теңдіктің бұзылуы. Экономикалық даму циклдарының теориясы. Мемлекеттік интициклдік реттеу. Ұзын толқындар теориясы. Экономикалық өсу және құрылымдық, аймақтық диспропорциялар.

Экономикалық  өсудің макромодельдері У.Ростоудың  моделі. Кейнстік модельдер. Харрод моделі. Леонтьев моделі. Өсудің неоклассикалық модельдері.

Өндіріс функциясы. Кобб-Дуглас варианты. Масштаб әсері. ҚТП іштей және сырттай берілген өндіріс функциясы.

Экономикалық  өсу және технологиялық жіктер. Экономикалық өсуді есептеу және оның факторлары. Экономикалық өсу көрсеткіштері: экстенсивті және интенсивті экономикалық өсу.

Экономикалық  өсуді мемлекеттік реттеу.

Қазақстан Республикасының  экономикалық өсу жағдайы мен  болашағы. Экономикадағы технологиялық  жіктер. «Қазақстан-2030» стратегиясы  және экономикалық өсудің келешегі.

Қорлардың функционалды мақсаты. Тұтыну. Іс-әрекеттің Энгельдік  сапалық сызбасы. Тұтынуға шекті  икемділік. Жинақ, инвестиция. Тұтынуды, жинақ пен инвестицияларды реттеу негізінде экономиканың тепе-теңдік күйіне жету. Мультипликатор акселератор теориясы. Мультипликатордың статистикалық және динамикалық модельдері.

Макроэкономикалық тұрақсыздық және инфляция. Инфляция себептері мен формалары. Инфляция экономикалық даму түрткісі және кедергісі. Инфляцияның даму көздері мен  механизмдері. Филиппс қисығы және стагфляция. Антиинфляциялық саясат варианттары.

Елдің экономикалық қауіпсіздігі. Экономикалық қауіпсіздік  мәні мен құрылымы. Сыртқы және ішкі қауіп-қатер және экономикалық қауіпсіздікті  қамтамасыз ету механизмі.

10. Нарықтық экономикадағы табыстар және әлеуметтік саясат. Нарықтық экономикадағы табыстарды әділ бөлу мәселесі. Табыстарды әділ бөлу концепциялары.

Халықтың табысы және олардың  түрлері мен құрылуының қайнар көздері. Номиналды және нақтылы табыс. Табыстарды дифференциациялау: себептері мен факторлары. Табыстардың теңсіздігін есептеу мәселесі. Кедейлік және оның деңгейін анықтау.

Өмір сүру деңгейі. Өмір сапасы. Өмір сүру дейгейін бағалау көрсеткіштерінің жүйесі. Білім беру және денсаулық  сақтау саласында жүргізілетін саясат.

Мемлекеттің табыстарды қайта  бөлу саясаты. Тиімділік және әділеттілік  дилемасы. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі.

Адамдық капитал түсінігі және оның құрылымы. Адам капиталының  қорлануы.

Адамдық капитал теориясы. Еңбек, жұмыспен қамтамасыз етілу және жұмыссыздық. Халық, жұмысшы күші, еңбек ресурстары категорияларының сандық және сапалық белгілері. Экономикалық өсуді қамтамасыз етудегі адамның атқаратын ролі. Жұмысшы күшінің сапасы.

Жұмысбастылық (жұмыспен қамту).  Өндіріс пен жұмысбастылық деңгейін анықтайтын негізгі факторлар. Халықты жұмыспен қамту концепциясы. Жұмысбастылықтың неоклассикалық теориясы. Жұмысбастылықтың кейнстік теориясы. Еңбек ресурстарын жұмыспен қамту деңгейі.

Жұмысшы күшін  босату мен қайта бөлудің нарықтық механизмі. Еңбек нарығы, оның негізгі  атрибуттары мен фунцкиялары. Жұмыссыздық  пен оның түрлері. Жұмыссыздықты  экономикалық өсу тұрғысынан бағалау. Еңбек нарығын тұрақтандыру процесі. Қазақстандағы еңбек нарығының ерекшеліктері.

Еңбек ресурстарының  миграциясы, эмиграциясы және иммиграциясы.

Әлеуметтік  әріптестік және еңбек нарығындағы  қатынастардың келісім-шарттық сипаты.

11. Қоғамның  несие-ақша жүйесі. Құнды қағаздар  нарығы. Қаржы және қаржылық саясат. Ақша-несие жүйесі және ақша-несие саясаты. Ақша жүйелері ұғымы және типтері: металл ақшаларының айналысы және несиелік қағаз ақшалардың айналысы. Ақша массасы, оның құрылымы мен оның өлшемі. Ақшаның сандық саясаты. Ақша агрегаттары. Ақша нарығы. Ақша нарығының кейнстік моделі. Ақша нарығындағы макроэкономикалық тепе-теңдігі. Ақша сұранысы мен ұсынысы, олардың экономикалық конъюнтураға тәуелділігі. Ақшаға сұраныстың монетаристік және неоклассикалық теориялары.