Емтиханға дайындық

1. Жалпы  ұғымдар. Экономиканы біртұтас  үлгілеу. Аса маңызды макроэкономикалық мәселелер: экономикалық өсу, құлдырау, инфляция, жұмыссыздық, іскерлік цикл.

Экономикалық  өсу, экономикалық өсу үлгілері, факторлары мен шарттары. Макроэкономикадағы өлшемдер: ЖҰӨ, ЖІӨ, ұлттық табыс, номиналды және нақты ЖҰӨ. ЖҮҚ дефляторы. Нақты табыс пен баға деңгейін статистикалық есептеу әдістері.

Жиынтық сұраныс, жиынтық ұсыныс, олардың өзара  әрекеттігі. Табыстар теориясы: монетарлық және кейнстік көзқарастар. Қарапайым  экономикалық жүйедегі табыстар мен өнімдердің ауыспалы айналымы. Тепе-теңдік пен шығындар үлгісі.

Фискалдық және ақша саясаты.

Инвестициялар. Жоспарланған және жоспарланбаған инвестициялық  шығындар.

 

2. Инфляция, жұмыссыздық және экономикалық  өсу. Инфляция, инфляция түрлері, сұраныс инфляциясы және шығындар инфляциясы. Құлдыраумен қабаттасқан инфляция: стагнация, инфляция зардаптары.

Жұмыссыздық, жұмыссыздық  түрлері: циклдік, құрылымдық, фрикциялық табиғи жұмыссыздық. Жиынтық ұсыныс және инфляция мен жұмыссыздық арасындағы ара-қатынас, инфляциялық күтімдер мен инерцияның ролі.

Дамыған елдердегі  экономикалық өсудің қазіргі заманғы  үрдістері мен өнімділік деңгейі. Экономикалық өсуге атсалысу мен  жинақтау саясаты. Баға саясаты. Бағалар  мен сауданы ырықтандыру. Тұтыну бағаларының индексі. Бағалар мен тарифтерді мемлекеттік реттеу.

 

3. Құрылымдық  саясат. Халық шаруашылық пропорциялары мен құрылымдық саясат. Құрылымдық өзгерістердің қазіргі заманғы үрдістері, Қазақстанның негізгі салалық басым мақсаттары. Экономиканың құрылымын қайта құрудағы инвестициялық саясаттың рөлі, салалық құрылымды жетілдіру. Қазақстандағы өнеркәсіп құрылымы және оны өзгеру ерекшеліктері.

Қазақстанның  өтпелі кезеңдегі өнеркәсіп саясаты. Мемлекеттік реттеудің салалық  пропорцияларды жетілдірудегі ролі. Мемлекеттік реттеудің экономикалық әдістері, нарықтық реттеу әдістері. Қаржылық - өнеркәсіп топтары (ҚӨТ).

ҚӨТ, олардың  мәні, Қазақстандағы қалыптасуы мен  іс-әрекет ету мәселелері.

Экономиканы әртараптандыру және шикізаттық емес секторды дамыту. Қазақстандағы индустриалалдыруды әрі қарай жүргізудің негіздерін қалыптастыру.

 

4. Ақша  және ақша-несие саясаты.  Ақша, ақша айналысы, оның мәні, тұрақтандырудың негізгі факторлары. Ақша массасы, оның өсуі. Айналыстағы ақшаның сандық мөлшері. Эмиссия және инфляция, оның мәні, айырмашылықтары мен өзара байланысы, экономикаға ықпалы.

Валюталардың  айырбас бағамдары: номиналды және нақты. Айырбас құны және халықаралық  сауда, валюталық бағамның өзгеру себептері. Қазақстанның ұлттық валютасын нығайту  жолдары, ұлттық валюталық бағамға ықпал етуші факторлар.

Ақша-несие саясаты, оның негізгі міндеттері, құралдары.

Халықаралық ақша-несие  саясаты, валюта нарықтары.

Банктер және банк жүйесі. Ақша айналысын реттеу мен  инфляцияны тежеуде банктердің атқаратын  ролі. Төлем жүйесінің дамуы. Төлемсіздік, оның нысандары, пайда болу себептері, мәселені шешу жолдары.

Коммерциялық  және мемлекеттік несиелер, олардың  ролі. Лизинг, лизингтік операциялар, лизингтік несие. Несие үшін пайыз  мөлшері. Номиналды және нақты пайыз  мөлшерлемесі (ставкасы). Несие мен депозиттерге қойылатын пайыз мөлшерлемелерінің арасындағы ара-қатынас және критерийлері, пайыз мөлшерлемесі және инвестицияға сұраныс. Пайыз мөлшерлемесінің инвестициялық белсенділік пен экономикалық өсуге тигізетін ықпалы пайыздың мөлшерлемелер және тәуекелділік, тәуекелділік түрлері, тәуекелділіктерді бағалау.

Жинақ, инвестициялар, қаржы нарықтары. Қаржылық капитал, оның экономиканы инвестициялаудағы  ролі. Қаржылық ресурстар. Қаржылық менеджмент, оның ұдайы өндіріс пен қаржылық ресурстарды пайдаланудағы маңызы. Қаржылық менеджменттің экономикалық ұйымдастырушылық және құқықтық аспектілері.

Құнды қағаздар, олардың түрлері, мәні, мақсаты және экономиканы тұрақтандырудағы ролі. Құнды қағаздың ағымдық құнын  анықтайтын факторлар. Құнды қағаздар нарығындағы сұраныс пен ұсыныс. Құнды қағаздар нарықтары, олардың Қазақстанда дамуы. Құнды қағаздар нарығының инфрақұрылымы. Қор биржалары: мәні, нысандары және жұмыс істеу қағидалары, Қазақстанда қалыптасу ерекшеліктері.

 

5. Салық  – бюджет саясаты.  Бюджет, бюджет деңгейлері, бюджеттік саясаты. Бюджеттің кіріс және шығыс бөлімінің құрылымы. Құрылымды ұтымды ету. Бюджеттің құрылымын жаңарту мәселесі. Бюджет тапшылығы және артықшылығы. Мемлекеттік борышты қамту мәселесі. Бюджеттік үрдіс, оны жетілдіру.

Салық саясаты, салық түрлері, олардың атқаратын  міндетті қызметтері, экономиканың дамуын ынталандырудағы рөлі.

 

6. Инвестициялар  және инвестициялық саясат.  Инвестициялық үрдістің  теориялық сұрақтары. Инвестиция ұғымы. Қарыз алу және инвестициялар. Инвестициялар, қор жинау және экономикалық өсу. Акселерация қағидасы. Мультипликациялық (көбейткіштік) әсер теориясы. Елдегі шетелдік және отандық өндірістік капиталдың үйлесімі.

Дамыған және дамушы елдердің инвестициялық стратегиясы. Жаһандану және инвестиция нарығы. АҚШ пен Жапонияның инвестициялық саясатының ерекшеліктері. Шетел капиталын тартудың латынамерикандық тәжірибесі. Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріндегі дағдарысқа дейінгі (1997ж) және дағдарыстан кейінгі инвестициялық саясат.

Қазақстандағы транзиттік экономика жағдайындағы инвестициялар мен инвестициялық климат. Қазақстандық инвестициялық климаттың саяси, құқықтық және экономикалық факторлары. Шетелдік инвесторларға берілетін заңдық кепілдемелер. Арнайы экономикалық аймақтар. Қазақстандағы инвестициялық үрдістің  қазіргі жағдайы мен даму тенденциясы.

Қазақстандағы инвестициялық саясатты жаңартудың негізгі бағыттары. ХВҚ мен донор  елдермен ынтымақтастық механизмін жетілдіру. Импортты алмастыру саясаты. Жаңа ұлттандыру (деприватизация) мәселелері. Жаңа ірі өндіріс құрылымдарының дамуын мемлекеттік қолдау. Өндірістік құрылымдардың нарықтық дербес даму көздері: санация, банкроттық, амортизациялық қорлардың құрылуы. Нақты секторға ұзақ мерзімді несие беруді кеңейту. Елден капиталдың кетуін қысқарту.

 

7. Ғылым  және ғылыми-техникалық потенциал. Ғылымның қоғамның дамуында атқаратын ролі мен мәні. Ғылым – техника және технологияның ортақ кеңістігі. Ғылыми-техникалық потенциалдың (қуаттылықтың) мәні. Оның құрамдас бөліктері. Қазақстан Республикасының ғылыми-техникалық потенциалы. Республикадағы ғылыми-техникалық потенциалының дамуының аймақтық ерекшеліктері. Ғылыми-техникалық потенциалды бағалаудың сандық және сапалық көрсеткіштері. Ғылыми-техникалық потенциалдың Қазақстан өндіргіш күштері мен Қазақстанның технологиялық ұмтылыс қажеттіліктеріне сәйкестігі. Мемлекеттік ғылыми-техникалық саясат: қағидалары, қалыптасу мен жүзеге асыру әдістері. Ғылыми-техникалық өнімнің анықтамасы мен түрлері.

 

8. Ғылыми-техникалық  прогресс (ҒТП). Техникалық дамудың экономикалық теориясы. Ғылыми-техникалық прогресс заңдылықтары. Техникалық-экономикалық дамудың ұзынтолқындық динамикасы. Технологиялық құрылыс туралы ұғым. ҒТП-ның негізгі бағыттары. ҒТП-ы басқару. Ғылыми-техникалық саланы ұйымдастыру мен басқаруға мақсатты бағдарламалық көзқарас. ҒТП-ның дамуын болжау мен ұйымдастыру нысандары.

Халықаралық ғылыми-техникалық ынтымақтастық.

НИОКР (ҒЗТҚЖ) тиімділігін  анықтау мен жаңа техниканы игеру. ҒТП және өндірісті технологиялық  жаңарту.

Ғылыми-техникалық қызметті ұйымдастыру нысандары: еркін экономикалық аймақтар, технополис, технопарктер, инженерлік және т.б. орталықтар.

Инновациялық  үрдіс, оның құрылымы. Инновациялық даму бағыттарының қалыптасуы: нарықтық сұраныс  пен ұсыныс факторлары. Инновацияларды жедел қабылдау.

Ғылыми-техникалық өнім нарығы, оның ерекшеліктері. Ғылыми-техникалық қызметті басқару. Ғылым мен техниканың дамуын реттеу механизмдері, ғылым мен инновацияларды ынталандыру мен қолдаудың салықтық және қаржылық құралдары. Ғылыми-техникалық және инновациялық дамуды құқықтық реттеу. Инновациялық жобалардың тиімділігін бағалау.

Ғылыми-техникалық салада жекешелендіру мен коммерцияландыру мәселелері, Қазақстан инновациялық үрдісінде шағын және орта бизнестің  дамуы. Инновациялық коммуникациялар  жүйесі, оның қазіргі жағдайда дамуы.

 

9. Экономиканы  басқару. Басқару, оның мәні және мазмұны, құрылымы, механизмі, басқару үрдісі.  Басқару жүйесінің құрамдас бөліктерінің арасындағы өзара байланыс: құрылым, механизм және басқару үрдісі.

Басқару үрдісі: мазмұны. Экономиканы басқару үрдісі: мәні, мазмұны. Негізгі кезеңдері (типологиясы). Басқару құрылымы: мәні, мазмұны. Экономиканы басқаруды ұйымдастырудың алғы шарттары, басқарудың атқаратын қызметтері, олардың түрлері. Басқару жүйесіндегі өзара байланыс түрлері.

Басқару жүйесінің басты критерийі: бәсекеге қабілеттілік және тиімділік

Нарықтық типтегі  басқаруды ұйымдастыру құрылымы (концерндер, холдингтер, көп салалы кешендер, өнеркәсіптік-қаржылық топтар және т.б.). Нарықтық типтегі басқаруды  ұйымдастыру құрылымының қалыптасуы алғы шарттары, жұмыс істеу жағдайлары, олардың нарықтық экономиканың қалыптасуында атқаратын ролі.

Басқару әдістері: экономикалық, әміршілдік, әлеуметтік, психологиялық (ұғымы, мәні, мазмұны). Мемлекеттік  реттеудің экономикалық әдістері. Жаңаша басқарудың ең басты принципалды ережелері

 

10. Әлеуметтік  саясат. Әлеуметтік саясаттың қағидалары мен бағыттары. Әлеуметтік қорғау, мәні, халыққа әлеуметтік қолдау көрсетудің басым мақсаттары. Ең төменгі тұтыну бюджеті, кедейлік шегі (табалдырығы). Ең төмен әлеуметтік кепілдемелер.

Зейнетақымен  қамтамасыз ету, ерікті зейнеткерлік қамсыздандыру. Әлеуметтік сақтандыру. Медициналық  қызмет сапасын жақсарту және денсаулық  сақтау жүйесінде жоғары технология жүйесін дамыту

 Кіріс саясаты,  ең төмен жалақы.

Әлеуметтік  саясат, оның құрамдас бөліктері, негізгі даму бағыттары. Тұрғын үй саясаты. Еңбек нарығын дамыту динамикасы мен перспективасына сәйкес келетін білім беру және кәсіби қайта дайындаудың халықаралық стандарттарын қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік саясат.

Кадрларді дайындау мен білім беру, кадрларді қайта даярлау.

Жұмысбастылық (жұмыспен қамту) саясаты, еңбек ресурстарын  пайдалану. Толық жұмысбастылық  және жұмыссыздық. Жұмыс орындары мен  жұмысшы күшін теңестіру мәселелері. Еңбек қатынастарын мемлекеттік  реттеу. Қазақстан Республикасындағы еңбек қатынастарының құқықтық негіздері. Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайындағы еңбекақыны реформалау мәселелері.

                        

11. Экономикалық  бәсекеге қабілеттілігі. Бәсекеге қабілеттіліктің экономикалық мазмұны, обьекты и факторы. Кәсіпорының және өніміне  бәсекеге  қабілеттігіне және сапасына әсер ететін факторлар. Кәсіпорынның  бәсекелестік стратегия. Өнеркәсіптік кәсіпорынның бәсекеге қабілеттігіне мемлекеттік саяматтың ынталандыру әсері. 

                                 

12. Тұрлаулы  даму мәселелері. Қоршаған ортаның тұрлаулы дамуы: оның өзара байланысы мен өзара тәуелділігі. Тұрлаулы даму экономикасының қағидалары. Тұрлаулы даму экономикасын басқару жүйесі. Басқару жүйесі. Тұрлаулы даму Бәсекеге қабілеттіліктің экономикалық мазмұны, обьекты и факторы. Кәсіпорының және өніміне  бәсекеге  қабілеттігіне және сапасына әсер ететін факторлар. Кәсіпорынның  бәсекелестік стратегия. Өнеркәсіптік кәсіпорынның бәсекеге қабілеттігіне мемлекеттік саяматтың ынталандыру әсері. 

көрсеткіштері.

Тұрлаулы даму және әділеттілік. Гуманитарлы даму концепциясы. Қайыршылықты азайту, жұмыспен қамту, халықтың денсаулығы, халықтың тұрмыс деңгейінің өндіріс үлгілері мн технологиясына тәуелділігі. Ғылыми-техникалық білімдердің ғылыми-техникалық өнертабыстардың, оларды игеру мен таратудың ұлттық потенциал мен тұрлаулы дамуда атқаратын ролі.

Табиғи ресурстарды  сақтау және тұрлаулы пайдалану.

Мемлекеттің қоршаған ортаның жағдайы үшін жауапкершілігі мен атқаратын ролі. Қоршаған ортаның ластануын қадағалау. Экологиялық стандарттар, реттеу мақсаттары мен басым мақсаттары оларды қамтамасыз етуге жұмсалатын экономикалық және әлеуметтік шығындар. Табиғатты қорғау заңдары. Экологиялық шығындармен экономикалық құрал-жабдықтардың интернационалдануы. Табиғи ортаның нашарлануынан келетін нұқсан түрлері. Экологиялық зардаптарды бағалау. Тұрлаулы даму концепциясын жүзеге асыру механизмі. Қоршаған ортаның дағдарысқа ұшырауымен күрес пен табиғат ресурстарын тиімді пайдаланудың экономикалық құралдары. Экологиялық саясатты қаржыландыру. Табиғатты қорғау мекемелері. Қоршаған ортаны қорғау және ақпарат. Қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз етуде ақпараттың атқаратын ролі.

Жердің экожүйесінің тұтастығы мен салауатты күйін  сақтау, қорғау және қалпына келтіру мақсатында мемлекеттер әріптестігі.

 

 

 

08.00.05 - «Экономика  және халық шаруашылығын басқару»  мамандығы бойынша

Қосымша бағдарлама

 

1. Нарықтық  трансформацияның (өзгерістердің) теориялық  мәселелері.  Қоғамдық даму парадигмалары. Мәселенің қойылуы. Руссоның «халық егемендігі» және Монтескьенің «табиғи құқықтар» модельдері. «Түнгі қарауыл» мемлекеті концепциясы. «жалпы береке» мемлекеті теориясы. Капиталистік жүйенің ауысуы. Социалистік жүйенің ауысуы. әлеуметтік нарықтық экономика концепциясы.