Еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі және аудиті

Айрықша жағдайда төленетін  еңбек ақы. Жеке және ұжымдық келісім шарттарда ауа райы ауыр (құбылмалы) жағдаймен, қара жұмыспен, қауіпті және денсаулығына зиян келтіретін жұмыспен, интенсивті еңбекпен байланысты жұмыстарға жергілікті жерде қосымша еңбек ақы белгілеуі мүмкін. Қара жұмыс, қауіпті және денсаулығына зиян келтіретін жұмыстар жұмыс орнын аттаестациялаудың көмегімен және еңбек бойынша мемлекеттік органдардың өкілеттілігінің қатысуымен анықталады. Ал интенсивтік еңбек ақы салалық және сала аралық нормативтердің негізінде анықталады.

Жұмыс уақытында орын алған тоқтатуларды төлеу жеке және ұжымдық келісім-шарттарда анықталады. Егер де тоқтатулар еңбеккерлердің кінәсінен болмаса, онда сол еңбеккерлерге төлеуге тура келеді. Сондай-ақ жұмыс беруші төлемдердің басқа да түрлерін жасауға құқысы бар. Мысалға, тегін сүт, тамақ өнімдерін, тамақтандыру, витамин препараттарын беру, денсаулығы төмендеуіне байланысты орташа жалақысын сақтау, арнайы киімдер беру тағы басқаларын. Бұл аталған төлем шығыстары дайын өнімнің өзіндік құнына қосылады.

Сонымен қоса, жұмыс берушілер жеке не ұжымдық келісім-шартында вахталық әдіс бойынша да еңбек ақы төлеуді қарастырады. Олар мерзімді де, кесімді де болуы мүмкін. Олардың есебі алдын ала қаралған графиктердің шегінде жүреді. Вахталық әдісте еңбек ақы төлеудің негізіне — бір күндік мелшерлемесі алынады жөне сол сомадан үстеме жалақының мөлшері анықталады немесе сағаттық тарифтік мөлшерлеме пайдаланылады. Егер де еңбеккер жұмыс орнына өз күшімен барса, онда оған жұмыс беруші транспортгықшығысын етеп беруі керек (егер ол орынды себептермен дәлелденсе).

Қазақстан Республикасының  “Кәсіпорындар мен кәсіпкерлік қызмет” туралы заңына сәйкес кәсіпорындар еңбекақы төлеу түрлері мен жүйелерін тарифтік ставкалар мен окладтар жүйесін құрудың негізі болып Қазақстан Республикасы үкіметі белгілеген “Ең төменгі еңбекақы” есептеледі. Анығырақ айтқанда, заңды негізде белгіленген орташа айлық жұмыс уақытының ұзақтылығы мен ең төменгі еңбекақыдан барып бірінші разрядтық сағаттық тарифтік ставкасының ең төменгі мөлшері анықталады. Еңбекті нормалау – еңбекті ғылыми ұйымдастырудың маңызды құрамды бөлігінің бірі.

Ол екі көрсеткішті  енгізеді: орындау нормасын және уақыт  нормасын. Орындау нормасы уақыт  бірлігінде (сағат) ауысым (смена), қалыпты  жұмыс жағдайында жасалынуға және алынуға  тиісті натуралды өнім бірлігінің (дана, м, т) саны белгілейді. Уақыт нормасы  белгілі бір ұйымдастыру техникалық жағдайларда (мин, сағ) орындалатын жұмысқа қажетті уақытты көздейді. Соңғы жылдары жұмыскерлерге жалпы табыстан еңбекақы төлеу кеңінен таралуда.

Еңбекке ақы төлеудің бұл жүйесі шығынға қарсы сеніді механизм. Алынған жалпы табыс үшін басшыларға, мамандарға және қызметкерлерге еңбекақы төлегенде жылдың ішінде белгіленген лауазымдық окладынан, сондай-ақ біліктілігі, мамандығы мен лауазымын бірге атқарғаны үшін қосымша ақысының 80% көлемінде аванс төлейді.

Жылдық жұмыстың қорытындысы бойынша алынған жалпы табыс үшін оларға белгіленген норматив бағалар бойынша еңбекақы есептелінеді және төленім есептелген сомасы мен жылдың ішінде төленген авансының айырмашылығын анықтайды. Айырманы бөлу еңбекке қатысу коэффициентін қолдана отырып есептелген авансқа пропорционалды жүргізіледі.

Қорыта келе еңбекті нормалау эжұмыстың орындалуына қажетті еңбек шығының анықтауға кіретін өндірістік басқару қызметінің құрамдық бөлігін білдіреді және еңбек шығынының бағалауларын реттемелеудің негізі болып табылады.

Сондай-ақ адамның барлық жұмыс істейтін кезеңдерінде оның қалыпты еңбекке қабілеттілігін сақтауға исептігін тигізетін шектен тыс психикалық-физикалық жүк түсірмеуді көздейтін жұмысшыларды әлеуметтік жағынан қорғайтын біліктілік деңгейде де сипатталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II Еңбекақы есебін ұйымдастыру

 

 

2.1 ЖШС «Шама» құрылымы мен экономикалық

сипаттамасы

 

 

ЖШС «Шама»тұрған жерден басқа жерде оранласқан және оның функцияларын жүзеге асыратын ЖШС Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылды және Директорлар кеңесінің шешімі негізінде (2007 жылғы 1 сәуірдегі №11 хаттамасы)  тіркеуден өтті.

ЖШС өзінің қызметін Қазақстан Республикасы заңнамасын, бұйрықтарына, өкімдеріне және басқа актілеріне, жарғысына, сондай-ақ  ережеге сәйкес жүзеге асырады.

ЖШС - ның толық атауы:

1. Мемлекеттік тілде – ЖШС «Шама»
2. Орыс тілінде – ТОО «Шама»

ЖШС «Шама» орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, Астана қаласы, Алматы ауданы, Б.Момышұлы даңғылы 4 үй.

тіркеу туралы деректер: 2007 жылғы 9 сәуірдегі мемлекеттік тіркеу туралы 25657-1901-ЖШС куәлігі.

ЖШС директорына тағайындалуы серіктестікпен келісіліп жүзеге асатын ЖШС - ның қызметкерлерімен жеке еңбек шарттарын бұзу туралы орындалуы міндетті тапсырма беруге құқығы бар.

ЖШС - ның шығыс хаттарына  ЖШСдың директоры және олардың орынбасарлары өздерінің құзыреті шегінде қол қояды.

ЖШС мүлікке, сондай-ақ ақшалай, материалдық құралдарға, құнды қағаздарға және қоғамның жалпы теңгеріміне  кіретін шаруашылық қызметтің барысында  сатып алынған материалдық емес активтерге ие болады.

ЖШС теңгерімінде есептелетін мүліктер болып табылады.

Осы Ережемен белгіленген  тапсырмаларды орындау үшін ЖШС  белгілеп берген өкілеттіктер мен шарттарда  қаржылай-шаруашылық қызметін жүзеге асырады.

Серіктестік қызметінің түрлері:

- барлық көлік түрінде  қызмет көрсету, жүктерді көшіру, қайта өндіру;

- халықаралық және  ұлттық жүктерді тасымалдау, көлік  қызметін жүргізу, оның ішінде  жүргізу, жүктер мен жолаушыларды  тасымалдау;

- автокөлік жабдықтарын,  бөлшектерін алып-сату, автокөлікке  сервистік қызмет көрсету;

- ТҚКС (техникалық қызмет көрсету стансасы);

- құрылыс, құрылыс-монтаждық  , электрлік-монтаждық жұмыстарын  жүргізу, ғимараттардың күрделі  құрылысы, және оларды ары қарай  пайдалану, күрделі құрылыс;

- жол-көлік және басқа да салаларда жобалау, пайдалану және басқа да жұмыстар жүргізу;

- азаматтраға және  ұйымдарға көліктік қызметтер  көрсету, машиналар мен құралдарды  техникалық жөндеуге қызметтер  көрсету;

- сату-сатып алу қызметі;

- құрылыс материалдарын,  электртауарларын және кабель  өнімдерін өндіру, сатып алу және өткізу;

- қоғамдық тамақтандыру  жөнінде қызмет көрсету, дүкендер, дәмханалар, мейрамханалар ашу;

- тұрмыстық қызмет  көрсету;

- жылжитын және жылжымайтын  мүлікті жалға беру, сату, айырбастау;

- делдалдық операциялар,  диллерлік, брокерлік қызметтер,  сауда-саттық қызметтер;

- лизингтік, факторингтік, консалтингтік комиссиондық, кеңестік  қызметтер көрсету, соның ішінде  менеджмент және инженеринг;

- Қазақстан Республикасының  заңдарына қайшы келмейтін басқа  да қызметтер.

ЖШС - ның қаржылық қызметін тексеруді қажет болған жағдайда аудиторлық қызметтер жүзеге асырады.

ЖШС - ның қаржылық қызметін бақылауды аудитор немесе онымен жасалған шарттар негізінде аудиторлық ұйымдар жүзеге асыруы мүмкін.

Аудиторлар және аудиторлық ұйымдар ЖШС - ның қызметкерлерінен оларға қажетті барлық материалдарды, бухгалтерлік немесе өзге құжаттарды әрі жеке түсініктемелерді талап етуге құқылы. ЖШС - ның қызметі Қазақстан Республикасындағы заңнамамен белгіленген жағдайларда тоқтатылады.  

Бухгалтерлік есеп бөлімі өз қызметінде Бас бухгалтерге және экономика мен қаржыға бекінеді.

ЖШС - ның структуралық бөлімшелер бухгалтерлік есеп жүргізуді  жүзеге асырады, Қазақстан Республикасының  қаржы Министрлігімен бекітілген қаржылық есепте және қаржылық – шаруашылық қызмет туралы формаға сәйкес есепті бухгалтерлк бөлімге жасап, тапсырады.

Кәсіпорында бухгалтерілк есеп автоматты түрде жүзеге асырылады.

Есеп жүйесіне қаржылық және басқарушылық есеп кіреді.

Қаржылық есеп  «Қаржылық  есепті ұсыну» ХҚЕС 1 шарттарға сәйкес құрылады және оған келесі жатады:

«Бухгалтерлік баланс»;

«Табыстар мен шығыстар туралы есеп беру»;

«Ақша қаражаттар туралы есеп беру»;

«Меншік капиталдағы  өзгеріс туралы есеп беру»;

«Түсініктеме хат»;

«ЖШС - ның есеп саясат туралы ақпарат».

ЖШС - ның есеп саясаты  «бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп » туралы Қазақстан Республиканың заңнамасы негізінде 28.02.2007 жылы.

ЖШС - ның есеп саясаты  барлық құрамдас бөлімдерге таратылады.

ЖШС - ның есеп кезеңі тоқсан және календарлық жыл болып  табылады.

ЖШС  Қазақстан Республикасы Үкімет бекітімімен 1 сәуірден 2007 жылы № 479 құрылған.

ЖШС  әділет Департаментімен 9 сәуірде 2007 жылда тіркелген (мемлекеттік тіркеу куәлігі 25657-1901-ЖШС).

ЖШС  өз қызметін Жарғы  және Қазақстан Республика заңнамасы  негізінде жүзеге асырады.

ЖШС - да ағымдағы, валюталық және басқа шоттар банкіде, мемлекеттік және орыс тілінде өз атауымен мөрі бар.

ЖШС - ның негізгі қызметі:

• Тауарларды сату, заңды және жеке тұлғаларға қызмет көрсету
• транспорттық-экспедиторлық қызмет көрсету болып табылады.

Қаржылық есеп жүйесі қаржылық есептің стандарт, оның қағидаларға негізделген және оның ақпараты сыртқы пайдаланушыларға арналған. Басқару есебі жоспарлау, бақылау, шешімдерді қабылдау үшін ішкі пайдаланушыларды қамтамасыз етеді.

 

 

Кесте 2

«Шама»  ЖШС - ның  қаржы шаруашылық қызметінің негізгі мәліметтері

Мәліметтер	2011 жыл	2010жыл	ауытқулар
			(+;-)	(%)
1. Көрсетілген қызмет (жұмыс) табыс көлемі.	32666537	29761406	2905131	9,1
2. Жұмысшылардың орташа саны.	8	8	-	-
3. Негізгі құралдардың орташа жыл құны	755674,68	607496,88	148177,8	8
4. Ағымды активтердің орташа жыл құны	3895559,73	3516795,82	378763,91	9
5. Жұмыс өнімділігі	4083317,12	3720175,75	168312,3	295,7
6. Қор қайтарымы	43,22	48,99	-5,77	-
7. Қор сыйымдылығы	0,023	0,020	0,03	-
8. Өнімнің өз құны,	22507334,81	21641615	865719,81	8,5
9. Жалпы  табыс,	10159202,19	8119791	2039411,19	12
10. Кезең шығындары,	3261381,40	2740521	520860,4	9,4
11. Салық төлеу алдындағы табыс,	6897820,79	5379270	1518550,79	11
12. Корпоративті табыс салығы шығындары	-	-
14. Таза табыс	6897820,79	5379270	1518550,79	11
Ескертпе: «Шама» ЖШС мәліметтері бойыша[28]

 

Кәсіпорынның кірістер мен шығыстар жөнінде есеп беру мәліметтері  бойынша 2011жылы 2010 жылмен салыстырғанда  өнімді сату мен қызмет көрсету ден  түскен кіріс көлемі 9,1 % өскен, ал сатылған өнім мен көрсетілген өнімнің өзіндік құны 8,5 % өскен. Жалпы пайда көлемі 8,1% көбейген.

Баланс мәліметтері  арқылы активтердің құрамы мен құрылымын, олардың динамикасын оқып білу үшін баптар бойынша іріленген келесі сараптамалы кесте құрылған (№3-кесте).

 

 

Кесте 3

«Шама»  ЖШС - балансының салыстырылуы                                                                                        

АКТИВТЕР	2011 ж	Үлес салмағы 1011,78 /60781*100	2010ж	Айырмашылығы (+;-)
I. Қысқа мерзімді активтер
Ақша және оның эквиваленттері	33043,42	0.73	941679,60	-908636,18
Қорлар	3570237,41	79.97	2991311	578926,41
Ағымды салық активтері	174147,88	3.89	80700,16
Басқа қысқа мерзімді активтер
Қысқа мерзімді активтер қорытындысы	3777428,71	84.56	4013690,76	-236262,05
I. Ұзақ мерзімді активтер
Негізгі құралдар	689443,67	15.44	821905,69	-132462,02
Ұзақ мерзімді активтердің  барлығы	689443,67	15.44	821905,69	-132462,02
Баланс (стр.100+стр.200)	4466872,38	100	4835596,45	-368724,07
Пассив	2011ж		2010ж	Айырмашылығы (+;-)
III. Қысқа мерзімді міндеттемелер
Салықтық міндеттемелер			621711	-
Ерікті және міндетті төлемдер бойынша  міндеттемелер	72434,80	1.63	157506
Қысқа мерзімді  міндеттемелер	78440	1.75	219070,61	-85071,2
Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер
Қысқа мерзімді  міндеттемелер, барлығы	150874,80	3.38	998287,61	-847412,81
V. Капитал
Шығарылған капитал	130000	2.91	130000	-
Шығарылмаған табыстар (жабылмаған шығындар)	4185997,58	93.71	3707308,84	478688,74
Капитал, барлығы	4315997,58	96.62	3837308,84	478688,74
Баланс	4466872,38	100	4835596,45	-368724,07
Ескертпе: «Шама» ЖШС мәліметтері бойыша[27]