Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі және оны жетілдіру жолдары

   - активті, ұғынып істелген іс-әрекет;

   - салықтың мөлшерін төмендетуге ұмтылған іс-әрекет.

   Салықты төмендету саясаты кезінде азаматтар бір бағытты ұмтылып, нәтижесінде салықтар үнемделеді. Белгілі бір нәтижеге жету мақсатында өзінің іс-әрекеттерін іске асыру керек. Салықтан құтылу немесе оны төлемеу криминалды мәселелер бүкіл мемлекеттеде бар. Кәсіпкерді салық төлемеуге итермелейтін себепкер көп.

   Салықтық  саясат өзіне мыналарды қосады:

   1)Қазақстан Республикасының тұрақты салық жүйесін құру.

   2)салықты ірілендіру жолымен, салық санын азайту, нәтижесіз салықтарды алып тастау.

   3)экономикалық салық рөлін көбейту.

   2007 ж. салықтық кодекс жүзеге асырылуда, онда салықтар мен бюджетке төленетін басқа төлемдерді енгізу бойынша қандай да бір өзгерулер мен қосымшаларды енгізудің мықты тәжірибесі жойылған, ставкалардың өзгеруі немесе календарлы жыл ағымындағы салықтар мен жиындарды жойды. Енді бұндай түзетулер жылына бір рет, және де олардың алғаш жүзеге асырылуынан кейінгі жылдық қаңтарынан енгізіледі.Тағы бір принципиалды маңызды жаңғыру операциялардың бөлек түрлерінің салықтық есептеу ерекшеліктерін ашу, сондай-ақ трансферттік деп аталатын бағаны қолданылғанда салық салудың ерекшеліктері болып табылады.

   Көбісінде сұрақтар туады: Қазақстанға Ресейдің мысалы бойынша жүруге не кедергі  және барлық жеке тұлғалар үшін бірегей  табысқа салынатын салықтың ставкасын 13% мөлшерде бекіту туралы мәселелер.

   Ойлағандай, біз сонша жағымды бірінші  көзқараста қадам жүре алмаймыз, өйткені  бұл алдын ала төменгі табыстары  бар және олардан нақты төленетін  халықтың қабатының 6-7% деңгейінен соғады, қайсысы 13% ставка енгізген жағдайда салық  түрінде минимум 1-3% көбірек төлейтін болады.

   Бүкіл елдің қарқынында бұл көбею салық  төлеушілердің аздаған бай қабатынан  прогрессивті табыс салығынан бере алатындардың сомасынан өте артық  болады.Салық төлеушілер салықтық есеп беруді таңдауы бойынша беруге құқылы: келу тәртіпте, заказ бойынша істелген хатпен пошта арқылы, немесе электронды түрде ақпаратты компьютерлік өңдеуді рұқсат ету.

   Жаңа  кодекстің оның авторының күмәнсіз айырықшасы болып елеулі мөлшерде оны  тәжірибелік тікелей қызметтің  құжаты ретінде істеуі сәтті болды, ол тағы қандай-да бір қосымша бөлшектейтін немесе нақтылайтын заңға қарасты актілер және басқа нормативті-құқылы сипаттағы құжаттардың қажеттілігін шығарып тастауды қарастырады.

   Жоғарыда  айтылғанды назарға ала отырып Қазақстан  Республикасының салықтық саясатын одан әрі жетілдіруде келесілерді көңілге алу қажет:

   1)өндірістің  бірқатар кілтті параметрлері  бойынша аймақтық дифференциацияны, сонымен қоса табиғи және географиялық  рентаның шығарып тастау және  қайта таратылу ( сол сияқты салықтық  тәжірибе көптеген жылдар бойы АҚШ, Канада, ФРГ, Италия және басқа елдерде бар ) мәселелері;

   2)отын-энергетикалық  ресурстардың ішкі бағалары мен  трансферттік тарифтерді әлемдік  деңгеймен салыстырғанда көліктің  салықтық ставкаларының жеңілдіктерінің  есебінен қатысты төмен деңгейде қолдау қажет.

   Ұқыпты  қарастырылған және жақсы ұйымдастырылған  кең масштабты саясатты, шын мәнінде  қажет жерде жүргізгенде ұлттық экономиканың бөлек звенолары үшін негізделмеген жылылық жағдайларды  құруды рұқсат етпей, сонысымен сау, адал бәсекелесте қатысу мүмкіндігінен айырмаса бұл негізгі прогресстің ынтасы ретінде белгілі болады.

   Сол арада, сөзсіз, отандық өндірушілерді  сенімді тарифтік қоғаумен қамтамасыз ету қажет және алдын ала жалпы  келесі салаларды:

   1) дамуы болашақты, бірақ қазіргі  кезеңде қалыптасу сатысында тұрғандар;

   2) ұлттық қауіпсіздік тарапынан  өмірлік маңызды, сонымен қоса  қайта үйымдастыру және жаңғыртумен  айналысатындар;

   3) дамуы болашақсыз, бірақ қазіргі  кезеңде халықтың шүғылдануын  қамтамсыз ететін.

   Жасырын емес, бәрін жөнге салатын заң шығарушы жоқ болды және болмайды да. Әр жағдайда мемлекет пен салық төлеушілердің қызығушылығының балансына жету керек.

   Табыстарды  жасыру және салық төлеуден ауытқу тұрақты экономикалық күрес жағдайында болады, әр қатысушы өз контрагентіне  салықтық ауыртпалылығының көпшілігін аударуға ұмтылған жағдайда болады. Әрине, не бұл қарсы тұруда не жалпы әр жекпе-жекте, тым күштісі әлсізді жеңеді. Сондықтан әрқашанда кесек ірі капитал орташаның және кіші бизнестің зиянына жеңімпаз болады.

   Белгілі болғандай, Қазақстанда қабылданған салықтық саясат негізінде елде салық салудың батыс моделін қайта жасауға бағдарланған, ол тек егер салықтық органдардың инфрақұрылымының құрылуына ірі жекелік инвестициялар жағдайында, тармақталған және қымбат салықтық бақылаудың жүйесінің дамуында, салық төлеушілер кең массасы тарапынан міндетті араласу және түсінушілік болғанда экономиканың дамуының жеткілікті жоғары сатысында нәтижелі болады 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   III ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

   3.1 Қазақстан Республикасындағы салық  жүйесі және оны жетілдіру  жолдары

   Салық жүйесі экономикадағы әртүрлі үрдістерді күшейтетін немесе бәсеңдететін икемді механизм болып табылады. Ешқандай жоғары дамыған елдерде салық жүйесі өзгермей тұратын құрылым болып табылмайды, әсіресе әртүрлі процестерді реттеу мен ынталандыру бөлігінде. Сондықтан экономикалық жағдайлардың өзгерісі барысында реттеу мен ынталандырудың салық жүйесіне түзетулер енгізу қажет. Сонымен қатар салық жүйесінің моделі біріншіден, ағымдық саясаттың мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келуі керек. Ол дегеніміз экономиканың дағдарыс жағдайында, халық шаруашылығын басқара алмағанда, несие-банк сферасының ретсіздігі кезінде, ақша айналысының дұрыс болмағанда салық жүйесі қарапайымдатылған схема бойынша жұмыс істеуі қажет дегенді білдіреді, яғни мынандай салықтар болуы тиіс:

   - көбірек фискалды мағынаға ие;

   - макроэкономикалық тұрақтылыққа  максималды әсер етуші;

   - салық төлеушінің шаруашылық  қызметінің нәтижесін немесе  мүліктік жағдайын қатаң есептейтін.

   Салық жүйесі келесі талаптарға сай болуы  керек:

   - басқару мен бақылауда қарапайым  болуы керек;

   - салық төлеушілердің барлығына  салық салу механизмінің түсінігі  жеңіл ұғылатында;

   - салық салу объектісінің прогрессивті  принципі негізінде құрылуы керек;

   - жеңілдіктердің минималды санына  ие болуы қажет;

   - салықтан қашу мүмкіндіктерін  жою;

   - антиинфляциялық сипатта болуы  қажет.

   Қазіргі кездегі ең маңызды мәселе болып  салықтан қашу жолдарының алдын алу  болып табылады. Оның себебі, біріншіден-заңдылықтың дұрыс болмауына, екіншіден, бақылаудың әлсіздігі есебінен міндетті тұлғалар салық төлеуден әдейі байланысты. Бұл өз кезегінде жауапсыздыққа, нормативті актілерді орындамауға либералды түрдегі қатынасқа, бетімен жіберушілікке, тіпті сыбайластық пен жемқорлыққа және салық жүйесінің құлдырауына әкеледі.

   Бұндай  жағдайды шешу тек қылмыс заңдылығының құралдарын қолданатын қатаң әкімшілік  әдістермен реттеу арқылы бола алады.

   қашуына Қазақстанның экономикалық потенциалы көбірек табиғи әрі шикізаттық ресурстарды  өңдеу мен тасмалдауға бағытталған. Сондықтан салықтық реттеудің өзекті мәселесі табиғи ресурстарды рационалды пайдалануға әсер ететін салықтық реттеуді қолдану болып табылады.

   Бұл төлемдер негізінен әртүрлі табиғи ресурстардың шаруашылық айналысқа  ену шарттары мен факторларын ескеріп, табиғи байлықты тиімдірек қолдануға мүмкіндік жасайды. Бірақ олар мемлекеттік бюджет табыстарының аз үлесін құрап, табиғи ортаға зиян келтірудің орнын толтыру бойынша мемлекеттің қажетті шығындарын жаба алмайды.

   Қазақстан Республикасының салық жүйесі күрделі құрылымға ие. Ол үш бөлімнен тұрады:

   Бірінші бөлім. Салықтық қатынастарды реттеудің  заңды және нормативті базасы. 1991-1995 жылдар кезеңінде Қазақстан Республикасының 10 заңы болды, олардың ішінде негізгілерінің бірі “Қазақстан Салық жүйесі туралы” заңы. 1995 жылдан 2001 жыл аралығында салық қатынастарын “бюджетке салықтар және басқа да міндетті төлемдер туралы” заң күші бар Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы реттейді. 2001 жылдың 1 шілдесінен Қазақстан республикасы жаңа Салық Кодексі күшіне енді. Осыдан көрінетіндей, салық заңдылығы әмбебаптауға ұмтыла отырып заңдардың, нормативті актілер, нұсқаулар санын азайтуға тырысады.

   Екінші  бөлім. Салықтарды және бюджетке басқа  да міндетті сөлемдерді жинаушы ұйымдар. 1995 жылдан бастап, салықтарды алу бойынша қызмет Қазақстан Республикасы қаржы Министрлігіне беріліп, құрамына Қазақстан Республикасы Салық комитеті және Қазақстан Республикасы салық полициясының комитеті енгізілді. Кейінірек бұл қызметтер Қазақстан Республикасы табыстар Министрлігіне беріліп, құрамына Қазақстан Республикасының салық комитеті және салық полициясы (2001 жылы Қазақстан Республикасының Қаржы полициясы деп өзгертілді).

   Үшінші  бөлім. Салықтарды сүру әдістері мен  формалары. Салық түрлері және бюджетке болса да міндетті төлемдер.

   Өзіміздің тәжірибе болмаған жағдайда біз батыс  елдер деңгейіндегі өңделген  салық  жүйелерін құру әдістерін қолданамыз.

   Қазақстан Республикасының салық заңдары  Республикалық және жергілікті бюджеттерге  салық сипатындағы міндетті төлемдерді белгілейтін, салық қатынастарын реттейтін, жинақтаушы нормативтік құқықтық актілерден, Қазақстан Республикасының президенті мен үкіметінің актілерімен, сондай-ақ Қазақстан Республикасының қаржы министрлігімен келісілген мемлекеттік кіріс министрлігінің салық комитетінің актілерінен тұрады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   ҚОРЫТЫНДЫ

   Берілген  курстық жұмысты зерттей келе мынаны айтуға болады. Алдымен АҚШ, Ұлыбритания, Жапония елдерінде  миллиондаған халық тұратынын айта кеткен жөн. Бірақ Ұлыбритания мен  Жапония елдерінің географиялық территориясы кішігірім. Осының салдарынан бұл елдерде халықты орналастыру жағдайы күрделі болып келеді. 1980 жылдарда Токио, Вашингтон, Лондон қалалары әлемнің информационды және банктік орталық болғандықтан офистарға сұраныс көбейе бастады. Осының салдарынан бұл қалаларда жер құнының өсу темпы 50-75% құрайды.

   Осының  бәрінен мынадай қорытынды шығаруға болады: қазіргі жағдайдағы Қазақстан  үшін шетелдік тәжірибені толығымен  қолданыла алады. Әрине, егер оны  мәнсіз көшірмей, ҚР-сы экономиканың нақты  ерекшеліктеріне қолдана отырып, қажеттісін алсақ, ойлаған нәтижеге жетеміз деп ойлаймын.

   Сонымен, осы курстық жұмыстың үш бөлімін  қорытындылай келсек, онда салық жүйесіне келесідей анықтама береміз.

   Салық жүйесі - бұл мемлекет өндіріп алатын салықтардың, алымдар мен төлемдердің, олардың құрудың принциптері мен әдістернің, сонымен қоса салық қызметінің органдарының жиынтығы.

   Қазақстан Республикасының Салық кодексінде негізгі төрт принцип көрсетілген: міндеттілік, анықталғандық, әділеттілік, салық жүйесінің бірлігі принциптері  мен салық заңдылығының жариялылығы.

   Ал  салық қызметін Қаржы министрлігі  мен салық комитеттері жүзеге асырады да, негізгі құқықтық-нормативтік  база болып Қазақстан Республикасының  “Салықтар және бюджетке түсетін  міндетті төлемдер туралы” 2004 жылдың бірінші қаңтарында шыққан кодексі табылады.

   Біздің  елбасымыздың 2008 жылғы ақпан айындағы жолдауында мемлекеттік бюджетті жоспарлау 3 жылдық бюджет болып, 2009 жылдан бастап енгізу көзделіп отыр. Сонымен қатар  жаңа бюджеттік кодекс және салық  кодексі жасалады. Жаңа салық кодексте белгіленген жеңілдіктер санын азайту көзделіп отыр. Қазақстан республикасы президентінің былтырғы жолдауында ҚҚС – 12% төмендетілді және барлық жеке тұлғалар үшін жеке табыс салығының 10% мөлшері бекітілді. Сонымен қатар шағын бизнестегі субъектілер үшін салық салудың азайтылған бірлік мөлшерлемесі енгізілді. Салық түсімдерін тексеруде ірі салық төлеушілер үшін қаржы министрлігі комитетінің арнайы бөлімі құрылды. Экономикаға түсетін салық салмағының төмендеуі жөнінде жұмыстар жүргізілуде.